1. ¿Keyej kinouijmakani tanojnotsaskej itekitikauan Jiova?

ITEKITIKAUAN Jiova itech totonaluan panouaya 130 xiujmej kiteixmatiltianij kuali tanauatilmej. * Sayoj ke kinouijmakani kichiuaskej. ¿Keyej? Onkak miak taman tein kichiua nejon. Ijkon kemej tokniuan itech yekinika siglo, amo miakej katkaj uan tamachtiayaj miak taman tein miakej amo kiuelitayaj. Uan no, miakej taltikpakneminij kinemiliayaj ke amo kiselijkaj se kuali nemachtil. Uan keman Jesucristo kipantamotak Satanás nikan taltikpak, itekitikauan Jiova peuak kintajyouiltiaj (Apoc. 12:12). Ijkuak, peujkej tanojnotsaj itech “itamian tonalmej”, tein ‘teouijmaka se kiixnamikis’ (2 Tim. 3:1, TNM).

2. ¿Keniuj Jiova techpaleuiani maj titanojnotsakan?

² Jiova kineki maj tiitekitikauan titanojnotsakan noyampa taltikpak, uan amo kikauas maj teisa techtsakuili. Yejua ika, yejuatsin techpaleuiani maj titanojnotsakan. ¿Keniuj?  Techkixtij itech taneltokalis tein amo melauak. Ne uejkauj, yejuatsin no kichiuak nejon keman kinkixtij israelitas ompa Babilonia (Apoc. 18:1-4). Uan no, techmachtiani miak taman tein techpaleuia tisejsemej. Kemej neskayot, techmachtiani keniuj titanojnotsaskej uan keniuj kuali timouikaskej iniuan oksekin (xikonixtajtolti Isaías 48:16-18). Kemej tikitaj, Jiova kichiua tein techpaleuia maj ueli titanojnotsakan. Nejon amo kijtosneki ke yejuatsin nochipa kipata tein moneki nikan taltikpak uan ijkon techpaleuia maj titanojnotsakan. Semi melauak ke seki taman tein mochiuani itech taltikpak techpaleuiani maj okachi ueli tikchiuakan nejon tekit. Sayoj ke tiksentokaj tinemij itech nejin taltikpak kampa Satanás taixyekantok, uan yejua ika kisentokaj techtajyouiltiaj uan tikpiaj okseki kuejmolmej. Sayoj ke kemaj techpaleuia maj tikixnamikikan nejon kuejmolmej uan maj tiksentokakan titanojnotsakan (Is. 41:13; 1 Juan 5:19).

3. ¿Keniuj mochiuani tein achtook moijtojka itech Daniel 12:4?

³ Daniel kijtoj ke “itech tonalmej keman ejkos tamilis” miakej kiajsikamatiskiaj tein yekmelauj tamachtia Biblia (xikonixtajtolti Daniel 12:4). ¿Keniuj mochiuani nejin tein achto moijtojka? Tepitsin achto ke peuaskiaj tonalmej keman ejkos tamilis, Jiova kinpaleuij itekitikauan maj kiajsikamatikan tamachtilis tein moajsi itech Biblia tein motelneki uan maj kiixtopeuakan tamachtilis tein amo melauak. Itech totonaluan, itekitikauan tamachtiaj noyampa taltikpak tein Biblia kijtoua. Ajsitokya chikueyi millones momachtijkejya tein melauak uan kinmachtijtokej okseki taltikpakneminij nejon. Sayoj ke ¿toni techpaleuiani maj titanojnotsakan noyampa taltikpak? Maj tikitakan seki.

4. Keman ajsik xiuit 1900, ¿itech kanachi tataman tajtolmej uelia se kiajsia Biblia?

⁴ Itech miak ciento xiujmej, miakej taixyekananij itech taneltokalis amo kinkauayaj taltikpakneminij maj kiixtajtoltikan Biblia. Kintajyouiltijkej akin kiixtajtoltiayaj uan hasta kinmiktijkej sekin akin kitajtolkepkej. Sayoj ke kemej 200 xiujmej achto, miakej taltikpaknechikolmej kitajtolkepkej oso kikixtijkej Biblia kemej itech 400 tataman tajtolmej. Yejua ika, keman ajsik xiuit 1900, taltikpakneminij miakkan ueliaj kiajsiaj Biblia oso miak amatajkuilolmej tein kipia uan itech miak tataman tajtolmej. Nejin semi kuali katka. Sayoj ke tel miakej amo ueliaj kiajsikamatiaj.

5. ¿Toni kichiuanij itaixpantijkauan Jiova uan ijkon miakej taltikpakneminij kiajsikamatiskej Biblia?

⁵ Itekitikauan Jiova kimatiaj ke monekia kinpaleuiskej taltikpakneminij maj kiajsikamatikan tein Biblia kijtoua, uan yejua nejon kichiujkej. Yekinika kikuiaj seki Biblias tein onkayaya ijkuak uan kinkauiliayaj taltikpakneminij. Sayoj ke itech xiuit 1950 kikixtijkej Traducción del Nuevo Mundo. Axkan, nejon Biblia moajsi ajsitok oso sayoj seki amatajkuilolmej itech panoua 120 tataman tajtolmej. Uan itech xiuit 2013 kikixtijkej itech tajtol inglés Traducción del Nuevo Mundo tein oksepa kiyekitakej. Nejin okachi amo teouijmaka se kiajsikamatis uan se kitajtolkepas. ¡Techpaleuia maj okachi amo techouijmaka titamachtiskej tein Biblia kijtoua!

6, 7. 1) ¿Toni neteuilismej mochiuanij itech 100 xiujmej tein panouanij? 2) ¿Keniuj ijkuak amo onkak neteuilismej itech seki altepemej techpaleuia maj titanojnotsakan?

⁶ Itech 100 xiujmej tein panouanij mochiuanij  miak neteuilismej, hasta ome neteuilismej tein mochiuak itech nochi taltikpak. Ijkuak, momikilijkej tel miak millones taltikpakneminij. Komo ijkon, ¿keyej tikijtouaj ke ijkuak amo onkak neteuilismej techpaleuiani maj titanojnotsakan? Maj tikitakan keyej. Itech Ojpatika Neteuilis tein Mochiuak itech Nochi Taltikpak, tekit tein kichiujtoyaj itaixpantijkauan Jiova kiixyekanaya tokniuj Nathan Knorr. Itech xiuit 1942, itech se ueyi nechikol, tokniuj kitemakak se tel kualtsin tanojnots tein motokaytiaya: “Yolseuilis... ¿uejkauas nochipaya?”. Yejua kimelauak toni kijtosnekia tein achtook moijtojka itech Apocalipsis capítulo 17. No kijtoj ke satepan ke tamiskia nejon neteuilis, amo ualaskia Armagedón, ta panoskiaj seki xiujmej keman amo mochiuaskia neteuilismej (Apoc. 17:3, 11).

⁷ Tein achtook moijtojka itech Apocalipsis capítulo 17 mochiuak, uan panokej seki xiujmej keman amo mochiuak neteuilismej. Sayoj ke nejin amo kijtosneki ke itech nochi taltikpak panoskia nejon. Satepan ke tamik ojpatika neteuilis mochiuani okseki neteuilismej uan tel miakej momikilianij. Sayoj ke itech miak altepemej amo mochiuanij neteuilismej uan tejuan tikitanij ke uelis okachi titanojnotsaskej. ¿Toni tein kuali kiualkuini nejon? Keman mochiujtoya ojpatika neteuilis ayamo tiajsiaj 110,000 itaixpantijkauan Jiova, uan axkan tiajsitokejya chikueyi millones (xikonixtajtolti Isaías 60:22). Kemej tikitaj, itech xiujmej keman amo mochiuaj neteuilismej tiuelinij tikinnojnotsanij okachi miakej taltikpakneminij.

8, 9. 1) ¿Keyej itech totonaluan okachi amo techouijmaka tiyaskej itech okseki altepemej? 2) Kemej onkak okachi kuali teposmej, ¿toni ueli tikchiuaj?

⁸ Keman itekitikauan Jiova peujkej tanojnotsaj kinouijmakaya yaskej uejka tanojnotsatiuij. Kemej neskayot, itech xiuit 1900, ompa Estados Unidos sayoj onkayaj kemej 8,000 carros uan miak uejueyi ojmej kampa panouayaj amo kuali chijchiujtoyaj. Sayoj ke itech totonaluan, noyampa taltikpak onkak panoua 1,500 millones carros uan miakkan onkak uejueyi ojmej tein kuali chijchiujtokej. Nejin kichiua maj amo techouijmaka uejuejka titanojnotsatiuij. Uan maski kampa tinemij xa ouij se yas itech xolalmej uan moneki tinejnemiskej uejka, timochikauaj tiajsiskej kampa chanchiuaj taltikpakneminij uan ijkon tikinnojnotsaskej (Mat. 28:19, 20).

⁹ Onkak okseki teposmej tein no techpaleuia maj titanojnotsakan. Kemej neskayot, kemej onkak uejueyi carros, barcos uan trenes, itech sayoj seki semana ueli tikintitaniliaj Biblias uan okseki amaixmej tokniuan akin uejka nemij. Uan seki tokniuan, kemej takalpanouanij, akin taixyekanaj itech sucursal uan misioneros, ueli youij itech avión uan kitemakatij tanojnotsmej itech uejueyi nechikolmej uan tayolchikauatij itech nechikolmej. Uan no, tokniuan Oloch Taojtokaltianij akin kinixyekanaj itaixpantijkauan Jiova uan okseki tokniuan akin tekitij itech ueyi kali kampa techixyekanaj uelij youij itech avión itech miak uejueyi altepemej uan kinyolchikauatij tokniuan uan kinmachtitij. Nochi nejin kipaleuia ixolal Dios maj amo xexeliujto (Sal. 133:1-3).

10. ¿Keniuj motelkui tajtol inglés itech totonaluan?

¹⁰ Itech yekinika siglo, miakej akin nemiaj itech altepemej kampa taixyekanaya Roma tajtouayaj griego. Axkan, miakej taltikpakneminij noyampa taltikpak tajtouaj inglés. Se amatajkuilol tein ika tajtoua nejin tajtol kimelaua ke 1 itech 4 taltikpakneminij noyampa taltikpak tajtouaj oso kiajsikamatij inglés. Miakej momachtiaj nejon tajtol porin yejua tein okachi mokui itech tataman tekimej, itech tekiuajyomej, keman tamatinij kitemouaj teisa uan keman kichijchiuaj teposmej.

11. ¿Keniuj tiitaixpantijkauan Jiova tikuinij tajtol inglés?

¹¹ Tiitaixpantijkauan Jiova semi tikuinij tajtol inglés, uan nejon techpaleuiani maj titanojnotsakan. Tel miak xiujmej achto, toamaixuan kisayaj itech inglés achto ke kisaskiaj itech okseki tataman tajtolmej. Kemej tajtol inglés motajtoua miakkan itech taltikpak, miakej ueliaj kiixtajtoltiayaj amaixmej. Uan no, yejua tajtol tein motekitiltia itech ueyi kali kampa techixyekanaj uan tein kitekitiltiaj tokniuan akin kayomej itech miak altepemej keman kiselitij tataman tamachtilis ompa Patterson (Nueva York).

12. 1) ¿Itech kanachi tataman tajtolmej tiktajtolkepaj toamaixuan? 2) ¿Keniuj techpaleuia seki taman tein tiktekitiltiaj itech computadora?

¹² Maski semi tikuinij tajtol inglés, tikmatij ke okachi moneki maj tikinnojnotsakan taltikpakneminij noyampa taltikpak. Yejua ika, tiktajtolkepaj toamaixuan itech panoua 700 tataman tajtolmej. ¿Keniuj ueli tikchiuaj nejon? Tiktekitiltiaj computadoras uan seki taman tein kipia kemej tein moixmati kemej MEPS, tein tapaleuia maj se kichijchiua amaixmej itech miak tataman tajtolmej. Ika nochi nejin, itaixpantijkauan Jiova noyampa taltikpak amo xexeliujtokej uan kiajsikamatij “tajtol tein chipauak” oso tamachtilis tein kitemaka Biblia (xikonixtajtolti Sofonías 3:9).

13, 14. ¿Keniuj techpaleuiani miak tanauatilmej uan tein kiixtalianij tekiuanij?

¹³ Itech yekinika siglo, tanauatilmej tein kitalijkaj romanos kinpaleuij tokniuan  maj tanojnotsaskiaj. Axkan, tanauatilmej tein kitaliaj itech miak altepemej no techpaleuia maj titanojnotsakan. Kemej neskayot, ompa Estados Unidos kitalijkej tanauatilmej tein kinkaua taltikpakneminij maj kiixpejpenakan inintaneltokalis, maj ika tajtokan tein kineltokaj uan maj monechikokan. Nejin techpaleuia maj ueli timonechikokan uan maj titanojnotsakan. Uan no techpaleuia maj ompa moajsi ueyi kali kampa techixyekanaj, kampa kiitaj keniuj motanojnotsas noyampa taltikpak. Sayoj ke amo nochipa tiuelinij tikchiuanij nejon. Yejua ika, kemansa moneki tiyaskej ininixpan tekiuanij uan titajtanij maj motekitilti tanauatil tein kijtoua ke uelis titanojnotsaskej (Filip. 1:7). Uan keman tekiuanij amo kinekij techkauaskej, tiktemouanij ininnepaleuil okachi uejueyi tekiuanij uan yejuan miakpa kiixtalianij ke techkauaskej maj tikchiuakan nejon tekit ijkon kemej tikintajtaniaj.

¹⁴ Itech okseki altepemej no tiktemouanij ininnepaleuil tekiuanij uan tikintajtaniaj maj techkauakan maj tikueyichiuakan Jiova uan maj titanojnotsakan. Keman amo kinekij, tiyanij ininixpan okachi uejueyi tekiuanij. Kemej neskayot, miakpa tiktemouanij inepaleuil Tribunal Europeo de Derechos Humanos. Hasta itech metsti junio xiuit 2014, nejin tekiuanij techpaleuianijya itech 57 taman tein tikintajtanianij. Uan miak altepemej tein pouij Europa moneki kitakamatiskej tein yejuan kiixtaliaj. Maski “nochi in tagayot ten amo taneltokaj” techtauelitaj, tanauatilmej tein kitaliaj itech miak altepemej techpaleuia maj tiuelikan tiktekitilikan Jiova (Mat. 24:9).

15. 1) ¿Toni tein ika mokixtiaj amaixmej okachi kuali kichijchiuanij? 2) ¿Keniuj techpaleuiani nejin yankuik teposmej?

¹⁵ Panouaya 500 xiujmej achto kichijchiujkej se tepos tein ika mokixtiaya amaixmej. Taltikpakneminij miak xiujmej kikuikej nejon tepos. Sayoj ke itech 200 xiujmej tein panouanij kichijchiuanij okseki taman tein okachi kuali. Ika nejon ueli mochijchiua libros uan revistas okachi ijsiujka, okachi amo patiyoj uan okachi kuali kisaj. Nejin taman tein ika kikixtiaj amaixmej techtelpaleuiani. ¿Keniuj? Maj tikitakan tein techpaleuis maj tikajsikamatikan nejon. Amaix Tanejmachtijkej  yekinika kisak itech xiuit 1879. Sayoj yetoya itech tajtol inglés, amo kipiaya taixkopimej uan sayoj mokixtij 6,000 amaixmej. Sayoj ke itech totonaluan, nejin amaix moajsi itech panoua 200 tataman tajtolmej, kipia kualtsitsin taixkopimej uan sejse tapoual mokixtiaj panoua 50 millones.

16. ¿Toni taman tein kichijchiuanij techpaleuiani maj titanojnotsakan noyampa taltikpak? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

¹⁶ Itech 200 xiujmej tein panouanij kichijchiuanij miak taman tein techpaleuiani maj titanojnotsakan noyampa taltikpak. Achto ika titajtojkej trenes, carros uan aviones. No techpaleuiani bicicleta, tepos tein ika se tajkuiloua, teposmej tein kikixtiaj amaixmej tein kikuij akin amo tachiaj, telégrafo, teléfono, tepos tein ika se kikixtia taixkopimej, tein ika se kichiua grabación uan video, radio, televisión, películas, computadora uan Internet. Semi melauak ke tiitaixpantijkauan Jiova amo tikchijchiuanij nejin taman. Sayoj ke tiktekitiltiaj uan ika tikchijchiuaj Biblias uan okseki amaixmej itech miak tataman tajtolmej uan no techpaleuia maj titanojnotsakan noyampa taltikpak. Ijkon mochiuani tein moijtoj itech Isaías 60:16 (xikonixtajtolti).

17. 1) ¿Toni moyekita ika tanojnotsalis tein mochiujtok semanauak taltikpak? 2) ¿Keyej kineki Jiova maj iuan titekitikan?

¹⁷ Moyekita ke Jiova kiixyekana tanojnotsalis tein mochiua noyampa taltikpak. Maski yejuatsin ueliskia kichiuas nejin tekit uan amo monekiskia tikpaleuiskej, techmaka porin techtasojta uan kineki maj iuan titekitikan. Ijkon tiknextiliaj ke tiktasojtaj yejuatsin uan taltikpakneminij (Mar. 12:28-31; 1 Cor. 3:9). Tinochin semi tiktasojkamatiliaj Dios porin techpaleuia maj titanojnotsakan noyampa taltikpak. Yejua ika, nochipa keman uelis maj tikintapouikan taltikpakneminij keniuj tamati Jiova uan toni kichiuas iTekiuajyo.