1. ¿Tlake tlamantli tlen kinpanotoya toikniuaj tlen Corinto kichijki Pablo tlauel ma yolpaki?

IPAN xiuitl 55 kema ya ualajtoya Jesús, apóstol Pablo itstoya kampa asij barcos ipan altepetl Troas uan moiljuijtoya ipan toikniuaj katli itstoyaj ipan Corinto. Ya kimatiyaya kipiayaya se keski xiuitl inijuantij kipixkej se keski kuesoli. Yeka, sanse kej kichiuaskia se tetaj katli kitekipachoua tlen kinpano ikoneuaj, kinijkuiljuilik se amatlajkuiloli tlen ika kintlajtolmakak (1 Cor. 1:11; 4:15). Nojkia, kiiljuik iuampo Tito ma kinpaxalo toikniuaj tlen Corinto uan ma monamiki iuaya ipan Troas, kiampa kimatiskia kenijkatsa itstoyaj toikniuaj. Maske Pablo kichixtoya Tito pampa kinekiyaya kikakis tlen kiiljuiskia, ya mokuesok pampa Tito amo asito. ¿Tlake kichijki Pablo? Tlejkok ipan se barco tlen yauiyaya Macedonia. Nopaya mopantik iuaya Tito, katli kiiljuik se keski kuali tlamantli: toikniuaj tlen Corinto kuali kiselijkej tlen Pablo kintlajtolmakatoya uan sampa kinekiyayaj kiitasej. Kema Pablo kikajki tlen Tito kiiljuik, nojua tlauel yolpajki (2 Cor. 2:​12, 13; 7:​5-9).

2. 1) ¿Tlake kiniljuik Pablo toikniuaj katli itstoyaj ipan Corinto tlen nopa tlaneltokili uan pakilistli? 2) ¿Tlake tlajtlanili tijnankilisej ipan ni tlamachtili?

² Kema panok se keski tonali, Pablo ika ompa kintlajkuiljuilik toikniuaj tlen Corinto, nopaya kiniljuik: “Amo nikijtoua tielij inmoteko tlen inmotlaneltokilis, tojuantij san tiinmechpaleuiaj xiyolpaktokaj, pampa eli inmotlaneltokilis tlen inmechpaleuia xiitstokaj intemachmej” (2 Cor. 1:24, TNM). ¿Tlake kinejki kiijtos Pablo? ¿Tlake uelis kiyekosej ueuejtlakamej katli itstokej ipan ni tonali?

3. 1) ¿Tlake kinejki kiijtos Pablo kema kiniljuik tlaneltokanij tlen Corinto: “Eli inmotlaneltokilis tlen inmechpaleuia xiitstokaj intemachmej”? 2) ¿Kenijkatsa ueuejtlakamej kichiuaj kej Pablo?

³ Apóstol Pablo kiijtok ome tlamantli tlen tlauel ipati tlen moneki tijchiuasej kema tijueyichiuaj toTeotsij: titlaneltokasej uan tiyolpakisej. Pablo kiijtok tlen tlaneltokili: “Amo nikijtoua tielij inmoteko tlen inmotlaneltokilis, [...] pampa eli inmotlaneltokilis tlen inmechpaleuia xiitstokaj intemachmej”. Pablo kimatiyaya toikniuaj tlen Corinto amo kitlauelkauayayaj toTeotsij pampa kuali tlaneltokayayaj, uan amo pampa ya o sekinok maseualmej kinpaleuijtoyaj. Ya kiijtok amo monekiyaya kitlachilijtinemis kenijkatsa tlaneltokayayaj uan amo kinekiyaya kiampa kichiuas pampa motemachiyaya inijuantij kinekiyayaj kichiuasej tlen xitlauak (2 Cor. 2:⁠3). Ueuejtlakamej tlen ni tonali nojkia kichiuaj kej Pablo, pampa motemachiaj toikniuaj kuali tlaneltokaj uan kinekij kitekipanosej Jehová ika nochi ininyolo (2 Tes. 3:⁠4). Ueuejtlakamej amo kitlaliaj tlanauatili yon kinchiualtiaj toikniuaj ma kichiuakaj. Inijuantij moyakanaj ika tlen Biblia kiijtoua uan kichiuaj tlen toTeotsij itlanechikol kiniljuia. Ueuejtlakamej amo elij ininteko toikniuaj uan kuali kimatij sejse toikni moneki kinextis tlaj tlaneltoka o amo (1 Ped. 5:​2, 3).

4. 1) ¿Tlake kinejki kiijtos Pablo kema kiijtok: “Tojuantij san tiinmechpaleuiaj xiyolpaktokaj”? 2) ¿Kenijkatsa ueuejtlakamej kichiuaj kej Pablo?

⁴ Pablo nojkia kiijtok: “Tojuantij san tiinmechpaleuiaj xiyolpaktokaj”. Kema kiijtok ni tlajtoli, kamanaltiyaya tlen ya uan katli ininuaya tlajtolmoyauayaya. ¿Kenke kiampa tikijtouaj? Ipan nopa amatlajkuiloli, kintokaxtik omej toikniuaj. Ya kiijkuilok: “Jesucristo, iKone toTeko, yajaya tlen Timoteo, Silvano uan na tiinmechkamauijtokej” (2 Cor. 1:19). Kema Pablo kiijtok tiinmechpaleuiaj kinilnamikiyaya Apolos, Aquila, Priscila, Timoteo uan Tito, katli tlauel ininuaya moikneliyaya (Rom. 16:​3, 21; 1 Cor. 3:​6-9; 2 Cor. 8:23). Uan kema Pablo kiijtok “tiinmechpaleuiaj xiyolpaktokaj”, kinejki kiijtos ya uan katli ininuaya tlajtolmoyauayaya kinekiyayaj toikniuaj tlen Corinto ma kimatikaj kichiuaskiaj kampeka kinpaleuisej nojua ma yolpakikaj nochi toikniuaj tlen nopa tlanechikoli. Ueuejtlakamej tlen ni tonali nojkia ya nopa kinekij kichiuasej, yeka kichiuaj se ueyi kampeka kinpaleuisej toikniuaj ma kitekipanokaj Jehová ika pakilistli (Sal. 100:2; Filip. 1:25).

5. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili uan ipan tlake moneki timoyoliljuisej?

⁵ Namanok se keskij toikniuaj katli itstokej ipan se keski altepemej uan katli tlajtolmoyauaj ika pakilistli, kintlajtlanijkej ni: “¿Tlake kichijki o kiijtok se ueuejtlakatl uan kiampa mitspaleuik nojua xiyolpakto?”. Kema tikitasej kenijkatsa tlanankilijkej, nojkia ma timoiljuikaj kenijkatsa titlanankilijtoskiaj tojuantij uan tlen uelis tijchiuasej uan kiampa tikinpaleuisej nochi toikniuaj tlen tlanechikoli nojua ma yolpakikaj. *

6, 7. 1) ¿Kenijkatsa ueuejtlakamej uelis kichiuasej kej Jesús, Pablo uan sekinok toTeotsij itekipanojkauaj? 2) ¿Kenke toikniuaj yolpakij kema tikilnamikij inintoka?

⁶ Miakej toikniuaj kiijtojkej tlauel yolpakij kema ueuejtlakamej kinextiaj nelnelia kintekipachoua tlen kinpano. Ueuejtlakamej uelis kinextisej kintekipachoua tlen kinpano toikniuaj tlaj kichiuasej kej David, Eliú uan Jesús ( xijpoua 2 Samuel 9:6; Job 33:1 uan Lucas 19:⁠5). Inijuantij kinnojnotskej sekinok ika inintoka. Pablo nojkia kipatiitayaya kiilnamikis uan kitekiuis toikniuaj inintoka. Kema nechka tlamiskia kintlajkuiljuilis toikniuaj tlen Roma, kintlajpalok ika inintoka kipano 25 toikniuaj uan tosiuaikniuaj. Kej kema kiijtok: “Xijtlajpalokaj Pérsida tlen nochi tojuantij tikikneliaj” (Rom. 16:​3-15).

⁷ Sekij ueuejtlakamej ouij kimatij kiilnamikisej inintoka nochi toikniuaj tlen inintlanechikol. Kema kichiuaj kampeka amo kiilkauasej inintoka, kejuak kiniljuiskiaj: “Tlauel nimitspatiita” (Éx. 33:17). Ueuejtlakamej kinpaleuiaj toikniuaj ma yolpakikaj kema kiilnamikij inintoka kema tlanankiliaj ipan Tlen Tematiltia o ipan seyok tlanechikoli (nojkia xikita Juan 10:⁠3).

8. ¿Kenijkatsa Pablo kichijki kej Jehová uan Jesús?

⁸ Seyok tlamantli tlen ika ueliskia tikinpaleuisej toikniuaj ma yolpakikaj eli kema tikiniljuiaj kuali tlen kichiuaj, kej kichijki Pablo. Kema ika ompa kintlajkuiljuilik toikniuaj tlen Corinto, ya kiniljuik: “Nikamati yejyektsi tlen inmojuantij pampa inkichiuaj tlen kuali” (2 Cor. 7:⁠4). Tlen Pablo kiijtok tlauel kinyolchikajki toikniuaj tlen Corinto. Uan nojkia kiampa kiniljuik toikniuaj tlen sekinok tlanechikoli (Rom. 1:8; Filip. 1:​3-5; 1 Tes. 1:⁠8). Kema kitokaxtik Pérsida, katli itstoya ipan tlanechikoli tlen Roma, nojkia kiijtok: “Yajaya tekitik miak ipan iteki toueyiTeko” (Rom. 16:12). ¡Ni tosiuaikni uelis tlauel yolpajki! Kema Pablo kinyolchikajki toikniuaj, kichijki kej Jehová uan Jesús (xijpoua ­Marcos 1:​9-11 uan Juan 1:47; Apoc. 2:​2, 13, 19).

9. ¿Kenke kichiua tlauel ma tiyolpakikaj kema nochi timoyolchikauaj ipan tlanechikoli?

⁹ Ueuejtlakamej tlen ni tonali nojkia kipatiitaj kiniljuisej toikniuaj tlauel kinikneliaj (Prov. 3:27; 15:23). Kema kiampa kichiuaj, kejuak kiniljuiaj: “Nikitak tlen tijchijki pampa nechtekipachoua tlen mitspano”. Ueuejtlakamej moneki kiniljuisej toikniuaj tlen kinyolchikauas. Tlen kiijtok se tosiuaikni katli kipia se 55 xiuitl, kinextia tlen miakej kiyolmatij: “Kampa nitekiti amo aka nechiljuia tlaj kuali nijchiua noteki. Amo moikneliaj uan moueyimatij. Yeka tlauel niyolpaki kema se ueuejtlakatl nechiljuia kipatiita tlen nijchiua ipan tlanechikoli. ¡Nopa nechmaka chikaualistli! Nijmati kejuak Jehová nechiljuia tlauel nechiknelia”. Namanok se ueuejtlakatl kiijtok se keski tlamantli tlen tlauel kiyolchikajki se tetaj katli iselti kiniskaltia omej ikoneuaj. ¿Kenijkatsa kipaleuik? Nopa tetaj kiijtoua: “Tlen kiijtok nopa ueuejtlakatl nelia tlauel nechyolchikajki”. Kej tikitaj, kema se ueuejtlakatl kiniljuia toikniuaj tlake kuali tlamantli kichiuaj, nelia tlauel kinyolchikaua uan kichiua nojua ma yolpakikaj. Nopa kinmaka chikaualistli uan yeka nojua kichiuaj kampeka kuali kitekipanosej Jehová (Is. 40:31).

10, 11. 1) ¿Kenijkatsa ueuejtlakamej uelis kichiuasej kej Nehemías? 2) ¿Tlake kinpaleuis ueuejtlakamej nelia ma kiyolchikauakaj se toikni kema kipaxalotij ichaj?

¹⁰ ¿Tlake seyok tlamantli uelis kichiuasej ueuejtlakamej uan kiampa kinextisej kinikneliaj toikniuaj uan kinpaleuisej nojua ma yolpaktokaj? Moneki nochipa kinekisej kinyolchikauasej toikniuaj katli mokuesouaj (xijpoua Hechos 20:28). Kiampa kichijkej katli uejkajkia kinyakankej toTeotsij itekipanojkauaj. Ma tikitakaj tlen kichijki Nehemías kema kiitak se keskij judíos ayokmo kuali tlaneltokayayaj. Biblia kiijtoua ya pejki kinyolchikaua (Neh. 4:14). Ipan ni tonali, ueuejtlakamej nojkia kiampa kichiuaj, inijuantij kinnechkauiaj toikniuaj pampa kinekij kinpaleuisej nojua kuali ma tlaneltokakaj. Yeka, kema ueli, kinpaxalouaj ininchajchaj, kiampa kichiuaj pampa kinekij kinmakasej “se yajatili tlen itonal toTeko temaka” (Rom. 1:11). ¿Tlake kinpaleuis ueuejtlakamej nelia ma kinyolchikauakaj toikniuaj kema kinpaxalouaj?

¹¹ Kema ueuejtlakamej moiljuijtokej kipaxalotij se toikni, achtoui moneki moiljuisej kenijkatsa kiyolchikauasej. Uelis motlajtlanisej: “¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamiki ni toikni? ¿Tlake ueliskia tikiljuisej uan kiampa tijyolchikauasej? ¿Tlake textos uelis kipaleuis? ¿Uejkajkia itstoya se toTeotsij itekipanojka katli nojkia kipanok kej ya?”. Tlaj ueuejtlakamej achtoui moiljuisej ipan ni tlajtlanili, kinpaleuis ma kiyolchikauakaj nopa toikni katli iuaya kamanaltisej. Kema ueuejtlakamej kinpaxalouaj ininchaj, kikauaj toikniuaj ma kiijtokaj tlen kiyolmatij uan kuali kintlakakiliaj (Sant. 1:19). Se tosiuaikni kiijtok: “¡Tlauel mitsyolchikauas kema se ueuejtlakatl kuali mitstlakakilis!” (Luc. 8:18).

12. ¿Ajkia inijuantij kemantika nojkia moneki ma kinyolchikauaj, uan kenke?

¹² ¿Ajkia ueliskia kipaxalosej ueuejtlakamej? Pablo kiijtok: “Kuali xikinmokuitlauikaj nochi tlaneltokanij”. Kena, nochi toikniuaj tlen se tlanechikoli moneki ma kinyolchikauakaj, kej tlajtolmoyauanij uan precursores katli miak xiuitl tlajtolmoyajtokej. ¿Kenke ueuejtlakamej moneki ma kinyolchikauaj ni toikniuaj maske kuali tlaneltokaj? Pampa inijuantij kemantika nojkia tlauel tlaijiyouiaj ika nochi tlen nama pano. Tlen kipanok tlanauatijketl David, techmachtia kemantika nojkia moneki ma kinyolchikauakaj toikniuaj katli kuali tlaneltokaj.

13. 1) ¿Kenke Isbi Benob nechka kimiktiskia David? 2) ¿Kenke Abisai uelki kipaleuia David?

¹³ Kema David ya kitlapejpenijtoyaj ma eli tlanauatijketl, moteuik iuaya Goliat, ya eliyaya se tlen nopa refaím, katli tlauel uejkapantikej. David amo majmajki uan kimiktik (1 Sam. 17:​4, 48-51; 1 Crón. 20:​5, 8). David sampa yajki moteuito ininuaya filisteaeuanij uan nopaya sampa moteuik iuaya se uejkapantik tlakatl, katli itoka eliyaya Isbi Benob (2 Sam. 21:16). Uan ya nechka kimiktiskia David. ¿Kenke nechka kimiktiskia? Pampa David ayokmo kipixtoya chikaualistli uan amo pampa majmajki. Biblia kiijtoua siajtoya uan kema Isbi Benob kiitak nopa, nima kinejki kimiktis. Uan kema nechka kimiktiskia, “Abisai, itelpoka Sarvia, kipaleuiko David uan kimiktik nopa filisteo” (2 Sam. 21:​15-17). ¡Nechka kimiktiskiaj David! Ya tlauel kitlaskamatilik Abisai pampa kiitak kema monekiyaya ma kipaleuikaj uan pampa kimanauik. ¿Tlake techmachtia tlen panok?

14. 1) ¿Kenijkatsa uelis tikixnamikisej uejueyi kuesoli? 2) ¿Kenijkatsa uelis techpaleuisej ueuejtlakamej sampa ma tiyolpakikaj uan nojua kuali ma tijtekipanokaj Jehová? Xikijto se neskayotl.

¹⁴ Jehová itlajtoltemakauaj nojua titlajtolmoyauaj maske Satanás uan katli kipaleuiaj kinekij ayokmo kiampa ma tijchiuakaj. Uelis se keskij tlen tojuantij tikixnamiktokej uejueyi kuesoli, kema kiampa techpano, ueli tikixnamikij pampa timotemachiaj ipan Jehová. Kemantika nochi tlen tikixnamikij kichiua ma tisiauikaj uan ma timokuesokaj. Kema kiampa tiitstokej, amo ueli tikixnamikij se keski kuesoli tlen kena ueliskia tikixnamikisej tlaj kuali tiitstoskiaj. Kema kiampa techpano, se ueuejtlakatl uelis techpaleuis sampa ma tiyolpakikaj uan nojua kuali ma tijtekipanokaj Jehová. Se precursora katli kipia se 65 xiuitl, kiijtoua: “Se keski tonali amo kuali nijyolmatki uan nisiauiyaya kema nitlajtolmoyauayaya. Se ueuejtlakatl kiitak tlen nechpanoyaya uan nechtlajtlanik tlake nechpanoyaya. Kema tikamanaltikej, tlauel nechyolchikajki pampa nechpouilik se texto tlen Biblia. Nijchijki tlen nechiljuik uan tlauel nechpaleuik. ¡Tlauel nijtlaskamatilia pampa kiitak tlen nechpanoyaya uan nechpaleuik!”. Tlauel tiyolpakij pampa itstokej ueuejtlakamej katli kintekipachoua tlen techpano uan nochipa kinekij techpaleuisej sanse kej kichijki Abisai.

15, 16. 1) ¿Kenke toikniuaj tlauel kiikneliyayaj Pablo? 2) ¿Kenke tlauel tikinikneliaj ueuejtlakamej?

¹⁵ Toikniuaj katli tlayakanaj ipan tlanechikoli kipiaj miak tekitl. Kemantika, ueuejtlakamej tlauel momaijtouaj pampa kintekipachoua tlen kinpano toikniuaj uan nojkia moiljuijtokej kenijkatsa kinpaleuisej nojua kuali ma tlaneltokakaj, yeka amo kuali kochij (2 Cor. 11:​27, 28). Maske moneki kichiuasej miak tlamantli, inijuantij kuali kichiuaj nochi tekitl tlen kipiaj uan kichiuaj ika pakilistli. Kiampa ueuejtlakamej kichiuaj kej Pablo, katli kiniljuik tlaneltokanij tlen Corinto: “Ika pakilistli [...] nimotemaktilis para niinmechpaleuis para inkisasej kuali iixpa toTeko” (2 Cor. 12:15). Pablo nochipa kinyolchikauayaya iikniuaj pampa tlauel kinikneliyaya (xijpoua 2 Corintios 2:4; Filip. 2:17; 1 Tes. 2:⁠8). ¡Yeka toikniuaj tlauel kiikneliyayaj Pablo! (Hech. 20:​31-38).

¹⁶ Tojuantij nojkia tlauel tikinikneliaj toikniuaj katli tlayakanaj ipan tlanechikoli, uan kema timomaijtouaj tijtlaskamatiliaj Jehová pampa kinkajtok ma itstokaj. Tlauel tiyolpakij kema tikitaj inijuantij kintekipachoua tlen techpano, uan tlauel techyolchikauaj kema techpaxalouaj. Nojkia tlauel tikintlaskamatiliaj pampa kiitaj tlen techpano uan nima techpaleuiaj kema amo kuali tijyolmatij pampa timokuesouaj kema tikitaj tlen pano ipan Tlaltipaktli. Ueuejtlakamej nelia techpaleuiaj ma tiyolpaktokaj.