ലോക​ത്തി​ന്റെ ഭക്ഷ്യാ​വ​ശ്യ​ങ്ങൾ ആർ നിറ​വേ​റ്റും?

ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യം നശിപ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം മനുഷ്യൻ എന്നെങ്കി​ലും അതു സംരക്ഷി​ക്കാൻ തുടങ്ങു​മോ? അതു സാധ്യ​മാ​ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ ജീവശാ​സ്‌ത്ര​ജ്ഞ​നായ ജോൺ ടക്‌സി​ലി​ന്റെ അഭി​പ്രാ​യ​ത്തിൽ ഇപ്പോൾ പിന്തു​ടർന്നു പോരുന്ന “നയത്തിൽ വലിയ മാറ്റം” വരേണ്ടത്‌ ആവശ്യ​മാണ്‌. എന്നാൽ “സസ്യ ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ പ്രയോ​ജ​ന​ങ്ങളെ കുറി​ച്ചുള്ള ആളുക​ളു​ടെ അവബോ​ധ​ത്തിൽ കാര്യ​മായ വ്യത്യാ​സം വരിക​യും നിലവി​ലുള്ള പ്രവർത്ത​ന​രീ​തി​കൾ മാറ്റാ​നുള്ള ആഗ്രഹ​വും പുതിയ സമീപ​നങ്ങൾ പരീക്ഷി​ച്ചു നോക്കാ​നുള്ള സന്നദ്ധത​യും അവർ വളർത്തി​യെ​ടു​ക്കു​ക​യും ചെയ്യാത്ത പക്ഷം” അത്തര​മൊ​രു മാറ്റം “ഉണ്ടാകാ​നുള്ള സാധ്യ​ത​യില്ല” എന്ന്‌ അദ്ദേഹം കൂട്ടി​ച്ചേർക്കു​ന്നു.

എന്നാൽ അത്തരത്തി​ലുള്ള വലിയ മാറ്റങ്ങൾ വരു​മെന്നു വിശ്വ​സി​ക്കാൻ അനേകർക്കും ബുദ്ധി​മു​ട്ടു തോന്നു​ന്നു. കൂടാതെ പലരും ടക്‌സ​ലി​ന്റെ നിഗമ​ന​ത്തോട്‌ യോജി​ക്കു​ന്നു​മില്ല. ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ പങ്ക്‌ ഇപ്പോ​ഴും പൂർണ​മാ​യും മനസ്സി​ലാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നും തങ്ങളുടെ സഹപ്ര​വർത്ത​ക​രിൽ ചിലർ ഒരുപക്ഷേ അതിനെ പെരു​പ്പി​ച്ചു​കാ​ണി​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കാ​മെ​ന്നും വിചാ​രി​ക്കുന്ന പരിസ്ഥി​തി ശാസ്‌ത്രജ്ഞർ ഉണ്ട്‌. എന്നിരു​ന്നാ​ലും ഈ വിഷയ​ത്തിൽ ശാസ്‌ത്രജ്ഞർ തമ്മിൽ ഇപ്പോ​ഴും സംവാ​ദങ്ങൾ തുടർന്നു​പോ​രുന്ന സാഹച​ര്യ​ത്തിൽ ഈ രംഗത്തെ ചില വിദഗ്‌ധർ നൽകുന്ന മുന്നറി​യി​പ്പി​നു ശ്രദ്ധ​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നത്‌ ബുദ്ധി​യാ​യി​രി​ക്കു​മെന്നു തോന്നു​ന്നു. ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ നഷ്ടം മാത്രമല്ല അത്തരം നഷ്ടങ്ങൾക്കു പിന്നി​ലുള്ള അത്യാ​ഗ്ര​ഹ​വും ദീർഘ​വീ​ക്ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​യ്‌മ​യും അവരെ അസ്വസ്ഥ​രാ​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണുന്നു. ചില എഴുത്തു​കാ​രു​ടെ അഭി​പ്രാ​യങ്ങൾ ശ്രദ്ധി​ക്കുക.

“ഒരു നൂറ്റാണ്ടു മുമ്പു വരെ ഗോള​മെ​ങ്ങു​മുള്ള കർഷകർക്ക്‌ സ്വന്തം വിത്തു ശേഖര​ങ്ങ​ളു​ടെ മേൽ നിയ​ന്ത്രണം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. . . . എന്നാൽ ഇന്ന്‌, അന്താരാ​ഷ്‌ട്ര കമ്പനി​ക​ളാണ്‌ വിത്തു​ക​ളിൽ ഭൂരി​ഭാ​ഗ​വും വിപണി​യിൽ എത്തിക്കു​ന്നത്‌. അവർ അവയെ ജനിതക വ്യതി​യാ​ന​ത്തി​നു വിധേ​യ​മാ​ക്കു​ക​യും അവയുടെ നിർമാണ കുത്തകാ​വ​കാ​ശം നേടി​യെ​ടു​ക്കു​ക​യും ബൗദ്ധിക സ്വത്തായി സൂക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു. . . . നശീകരണ ശ്രമങ്ങളെ ചെറു​ക്കാൻ കഴിവുള്ള പുതിയ രോഗ​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നും സൂപ്പർ കീടങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു​മൊ​ക്കെ സംരക്ഷണം പ്രദാനം ചെയ്യു​ന്ന​തിൽ അമൂല്യ​മെന്നു തെളി​ഞ്ഞേ​ക്കാ​വുന്ന വില​യേ​റിയ ജനിതക പൈതൃ​ക​ത്തിന്‌ തുരങ്കം വെക്കാ​നാണ്‌ താത്‌കാ​ലിക ലാഭത്തിൽ മാത്രം കണ്ണുന​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന ജൈവ​സാ​ങ്കേ​തിക വ്യവസാ​യം തുനി​യു​ന്നത്‌.”—ശാസ്‌ത്ര ലേഖക​നായ ജെറമി റിഫ്‌കിൻ.

“വാണിജ്യ മേഖല​യും സ്വതന്ത്ര വ്യാപാ​ര​വും ആഗോള സമ്പദ്‌വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​മാണ്‌ ഏറ്റവും പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട  സംഗതി​കൾ എന്ന ആപ്‌ത​വാ​ക്യം മാധ്യ​മങ്ങൾ ആവർത്തിച്ച്‌ ഉരുവി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. പണവും വൻ ബിസി​നസ്‌ സ്ഥാപന​ങ്ങ​ളു​ടെ താത്‌പ​ര്യ​ങ്ങ​ളും മാധ്യ​മ​ങ്ങളെ അടക്കി​വാ​ഴു​മ്പോൾ ഒരു മതപഠി​പ്പി​ക്ക​ലി​ന്റെ കാര്യ​ത്തി​ലെന്ന പോലെ സമ്പത്തി​ലുള്ള ഈ വിശ്വാ​സത്തെ ചോദ്യം ചെയ്യാൻ ആരും​തന്നെ ഒരു​മ്പെ​ടു​ന്നില്ല.”—ജനിതക ശാസ്‌ത്ര​ജ്ഞ​നായ ഡേവിഡ്‌ സൂസൂക്കി.

മാറ്റത്തി​ന്റെ വിത്തുകൾ—ജീവനുള്ള നിധി എന്ന പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ കെന്നി ഓസു​ബെൽ വികസിത രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ “ഗവൺമെ​ന്റു​ക​ളും ബിസി​നസ്‌ സ്ഥാപന​ങ്ങ​ളും മനുഷ്യ​വർഗ​ത്തി​ന്റെ ‘പൊതു പൈതൃക’മായ ജീൻ സഞ്ചയത്തി​ന്റെ നാശം എന്ന അടുത്തു​വ​ന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുന്ന ആഗോള വിപത്തി​നെ​ച്ചൊ​ല്ലി വിലപി​ക്കു​ന്ന​തി​ലെ” കാപട്യം തുറന്നു കാട്ടുന്നു. ആധുനിക കൃഷി​രീ​തി​ക​ളെ​യും ഏകവിള സമ്പ്രദാ​യ​ത്തെ​യും പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു കൊണ്ട്‌ അവരും ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യ ശോഷ​ണ​ത്തിന്‌ സംഭാവന ചെയ്യു​ന്നു​ണ്ടെന്ന്‌ അദ്ദേഹം ചൂണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്നു.

പരിസ്ഥി​തി​ശാ​സ്‌ത്ര​ജ്ഞ​രു​ടെ ഏറ്റവും വലിയ ആശങ്കകൾ യഥാർഥ അടിസ്ഥാ​നം ഉള്ളവയാ​ണെ​ങ്കി​ലും അല്ലെങ്കി​ലും  ശുഭാ​പ്‌തി​വി​ശ്വാ​സ​ത്തോ​ടെ ഈ ഗ്രഹത്തി​ന്റെ ഭാവി​യി​ലേക്കു നോക്കാൻ നിങ്ങൾക്കു ബുദ്ധി​മുട്ട്‌ അനുഭ​വ​പ്പെ​ട്ടേ​ക്കാം. മനുഷ്യൻ അത്യാ​ഗ്ര​ഹ​ത്താൽ നയിക്ക​പ്പെ​ടുന്ന സാഹച​ര്യ​ത്തിൽ എത്രകാ​ലം കൂടെ അതിന്‌ അതിജീ​വി​ക്കാൻ കഴിയും? ഉത്തരങ്ങൾക്കാ​യി പരതവേ ശാസ്‌ത്രം നമ്മുടെ രക്ഷയ്‌ക്കെ​ത്തു​മെന്ന്‌ അനേക​രും പ്രത്യാ​ശി​ക്കു​ന്നു.

ശാസ്‌ത്ര​ത്തി​നും സാങ്കേ​തി​ക​വി​ദ്യ​ക്കും നമ്മെ രക്ഷിക്കാ​നാ​കു​മോ?

ശാസ്‌ത്രീയ മുന്നേ​റ്റങ്ങൾ വളരെ ശീഘ്ര​വും സങ്കീർണ​വും ആയതി​നാൽ ഈ മുന്നേ​റ്റ​ങ്ങ​ളു​ടെ പാർശ്വ​ഫ​ലങ്ങൾ പൂർണ​മാ​യി മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ ശാസ്‌ത്ര​ജ്ഞർക്കു കഴിയാ​തെ വന്നേക്കാ​മെന്ന ഉത്‌കണ്‌ഠ എഡിൻബർഗ്‌ റോയൽ സൊ​സൈറ്റി അടുത്ത​യി​ടെ പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. “പ്രകൃ​തി​യെ സംബന്ധിച്ച അൽപ്പവും അപൂർണ​വു​മായ ഉൾക്കാ​ഴ്‌ചയേ ശാസ്‌ത്രം പ്രദാനം ചെയ്യു​ന്നു​ള്ളു” എന്ന്‌ ഡേവിഡ്‌ സൂസൂക്കി എഴുതി. “ഭൂമി​യി​ലെ ജീവജാ​ലങ്ങൾ പരസ്‌പരം ബന്ധപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ആശ്രയി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും എങ്ങനെ​യെ​ന്നതു പോയിട്ട്‌ അവയുടെ ജൈവ​ശാ​സ്‌ത്ര​പ​ര​മായ ഘടനയെ കുറിച്ചു പോലും നമുക്ക്‌ ഒന്നും​തന്നെ അറിയില്ല.”

സയൻസ്‌ മാസിക വിശദീ​ക​രി​ച്ച​തു​പോ​ലെ “ജനിതക വ്യതി​യാ​ന​ത്തി​നു വിധേ​യ​മാ​ക്ക​പ്പെട്ട ജീവി​ക​ളു​ടെ പ്രയോ​ജ​ന​ങ്ങളെ കുറി​ച്ചോ അപകട​ങ്ങളെ കുറി​ച്ചോ ഉള്ള അറിവു പൂർണ​മോ സാർവ​ത്രി​ക​മോ അല്ല . . . ജനിതക വ്യതി​യാ​നം വരുത്തിയ ജീവികൾ ഉൾപ്പെടെ പുതു​താ​യി അവതരി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന വർഗങ്ങൾ പരിസ്ഥി​തി​യെ എങ്ങനെ ബാധി​ക്കും എന്നു പ്രവചി​ക്കാ​നുള്ള നമ്മുടെ കഴിവ്‌ പരിമി​ത​മാണ്‌.”

മിക്ക “മുന്നേ​റ്റ​ങ്ങൾക്കും” യഥാർഥ​ത്തിൽ രണ്ടു വശങ്ങൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​ട്ടുണ്ട്‌. ചില പ്രയോ​ജ​നങ്ങൾ കൈവ​രു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും അവ മനുഷ്യ​ന്റെ ജ്ഞാനത്തി​ന്റെ അഭാവ​വും പലപ്പോ​ഴും അത്യാ​ഗ്ര​ഹ​വും വിളി​ച്ച​റി​യി​ക്കു​ന്ന​വ​യാണ്‌. (യിരെ​മ്യാ​വു 10:23) ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ഹരിത വിപ്ലവം ഭക്ഷ്യ സമൃദ്ധി​യി​ലേക്കു നയിക്കു​ക​യും അനേക​രു​ടെ​യും വിശപ്പ​ക​റ്റു​ക​യും ചെയ്‌തെ​ങ്കി​ലും അത്‌ ജൈവ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ ശോഷ​ണ​ത്തിന്‌ ഇടയാക്കി. കീടനാ​ശി​നി​ക​ളു​ടെ​യും മറ്റു ചെല​വേ​റിയ വിളവു​ത്‌പാ​ദന രീതി​ക​ളു​ടെ​യും ഉപയോ​ഗം ആത്യന്തി​ക​മാ​യി “സാധാ​ര​ണ​ക്കാ​രു​ടെ ചെലവിൽ വ്യാവ​സാ​യിക സസ്യ പ്രജന​ക​രും മൂന്നാം ലോക​ത്തി​ലെ പ്രമു​ഖ​രും പരി​പോ​ഷി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​ലേക്ക്‌” ആണു നയിച്ചത്‌ എന്ന്‌ ഡോ. മെയ്‌-വാൻ ഹോ എഴുതി. ഈ പ്രവണത തുടരു​ക​യാണ്‌. ജൈവ​സാ​ങ്കേ​തിക വിദ്യയെ അടിസ്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി​യുള്ള കൃഷി കൂടുതൽ വലുതും ശക്തവു​മായ ഒരു വ്യവസാ​യ​മാ​യി മാറു​ക​യാണ്‌. ഭക്ഷ്യ സുരക്ഷ കൂടു​ത​ലാ​യും ശാസ്‌ത്രത്തെ ആശ്രയി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഒരു ഭാവി​യി​ലേക്ക്‌ അതു നമ്മെ നയിക്കു​ന്നു.

എന്നാൽ ഈ പ്രശ്‌നങ്ങൾ നമ്മെ വിഷാ​ദ​ചി​ത്തർ ആക്കേണ്ട​തില്ല. യഥാർഥ​ത്തിൽ ഇവയെ​ല്ലാം പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട ഒരു വസ്‌തു​ത​യ്‌ക്ക്‌ അടിവ​ര​യി​ടുക മാത്ര​മാ​ണു ചെയ്യു​ന്നത്‌. ഇപ്പോൾ ഭൂമി​യു​ടെ​യും അതിലെ വിഭവ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും മേൽനോ​ട്ടം വഹിക്കുന്ന അപൂർണ മനുഷ്യ​രിൽ നിന്ന്‌ നാം വളരെ​യ​ധി​കം പ്രതീ​ക്ഷി​ക്ക​രു​തെന്നു കാണാൻ ബൈബിൾ നമ്മെ സഹായി​ക്കു​ന്നു. പരാജ​യ​വും ദുർവി​നി​യോ​ഗ​വും തടുക്കാൻ മനുഷ്യ​നു സാധി​ക്കു​ക​യില്ല. അതു​കൊണ്ട്‌ സങ്കീർത്തനം 146:3 ഇങ്ങനെ ബുദ്ധി​യു​പ​ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു: “നിങ്ങൾ പ്രഭു​ക്ക​ന്മാ​രിൽ ആശ്രയി​ക്ക​രു​തു, സഹായി​പ്പാൻ കഴിയാത്ത മനുഷ്യ​പു​ത്ര​നി​ലും അരുതു.” എന്നാൽ നമുക്കു ദൈവ​ത്തിൽ പൂർണ​മാ​യും ആശ്രയി​ക്കാൻ കഴിയും. (സദൃശ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ 3:5, 6) അവനു നമ്മെ സഹായി​ക്കാ​നുള്ള ആഗ്രഹം മാത്രമല്ല അതിനുള്ള കഴിവും ഉണ്ട്‌.—യെശയ്യാ​വു 40:25, 26.

ജീവസ്സുറ്റ, ഫലസമൃ​ദ്ധ​മായ ഒരു ഭൂമി തൊട്ടു​മു​ന്നിൽ

ഇടിഞ്ഞു​പൊ​ളി​ഞ്ഞു കിടക്കുന്ന ഒരു വീട്‌ പുതു​ക്കി​പ്പ​ണി​യു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ ആദ്യം തന്നെ പാഴ്‌വ​സ്‌തു​ക്കൾ നീക്കം ചെയ്യാൻ നിങ്ങൾ ആഗ്രഹി​ച്ചേ​ക്കാം. സമാന​മാ​യി യഹോ​വ​യാം ദൈവം പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ ഭൂമി​യിൽനി​ന്നു ദുഷ്ടന്മാ​രെ​യെ​ല്ലാം നീക്കം ചെയ്യും. നമ്മുടെ ഗ്രഹ​ത്തെ​യും അതിലെ പ്രകൃതി വിഭവ​ങ്ങ​ളെ​യും സഹ മനുഷ്യ​രെ പോലും വ്യക്തി​പ​ര​വും വ്യവസാ​യ​പ​ര​വു​മായ സാമ്പത്തിക നേട്ടങ്ങൾക്കാ​യി ചൂഷണം ചെയ്യാ​വുന്ന വെറും വസ്‌തു​ക്ക​ളാ​യി കണക്കാ​ക്കു​ന്നവർ അവരിൽ ഉൾപ്പെ​ടും. (സങ്കീർത്തനം 37:10, 11; വെളി​പ്പാ​ടു 11:18) എന്നാൽ തന്നെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ക​യും തന്റെ ഇഷ്ടം ചെയ്യാൻ യത്‌നി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യു​ന്ന​വ​രെ​യെ​ല്ലാം യഹോവ സംരക്ഷി​ക്കും.—1 യോഹ​ന്നാൻ 2:15-17.

അതിനു​ശേ​ഷം ഭൂമി​യു​ടെ​യും അനുസ​ര​ണ​മുള്ള മനുഷ്യർ ഉൾപ്പെ​ടെ​യുള്ള അതിലെ എണ്ണമറ്റ ജീവജാ​ല​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഭരണം ദൈവ​ത്താൽ സ്ഥാപി​ത​മായ ഒരു ഗവൺമെന്റ്‌—മിശി​ഹൈക രാജ്യം—ഏറ്റെടു​ക്കും. (ദാനീ​യേൽ 7:13, 14; മത്തായി 6:10) ജ്ഞാനപൂർവ​ക​മായ ആ ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ ഭൂമി എത്ര ഫലസമൃ​ദ്ധ​മാ​യി​രി​ക്കും! സങ്കീർത്തനം 72:16 പറയുന്നു: “ദേശത്തു പർവ്വത​ങ്ങ​ളു​ടെ മുകളിൽ ധാന്യ​സ​മൃ​ദ്ധി​യു​ണ്ടാ​കും; അതിന്റെ വിളവും ലെബാ​നോ​നെ​പ്പോ​ലെ ഉലയും; നഗരവാ​സി​കൾ ഭൂമി​യി​ലെ സസ്യം​പോ​ലെ തഴെക്കും.” അതേ, ഭക്ഷ്യവ​സ്‌തു​ക്കൾ മേലാൽ തർക്കങ്ങൾക്കോ ഉത്‌ക​ണ്‌ഠ​യ്‌ക്കോ കാരണ​മാ​യി​രി​ക്കില്ല. പകരം അതു സുരക്ഷി​ത​വും സുലഭ​വും ആയിരി​ക്കും.

അതു​കൊണ്ട്‌ ഇപ്പോ​ഴത്തെ വ്യവസ്ഥി​തി നിരാ​ശ​യും അനിശ്ചി​ത​ത്വ​വും നിറഞ്ഞ അവസ്ഥയി​ലേക്കു കൂപ്പു​കു​ത്തവേ യഹോ​വ​യിൽ ആശ്രയി​ക്കു​ന്ന​വർക്ക്‌ ഈ ഭൂമി​യിൽത്തന്നെ മഹത്തായ ഒരു ഭാവി ജീവിതം ആസ്വദി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി പ്രത്യാ​ശി​ക്കാൻ കഴിയും. മെച്ചപ്പെട്ട അവസ്ഥക​ളോ​ടു കൂടിയ നീതി​നി​ഷ്‌ഠ​മായ ഒരു ലോകം ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​മാ​യി യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ സന്തോ​ഷ​പൂർവം പങ്കു​വെ​ക്കുന്ന ‘രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ സുവി​ശേ​ഷ​ത്തിൽ’ ഈ പ്രത്യാ​ശ​യും അടങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. (മത്തായി 24:14) ഈ പ്രത്യാ​ശ​യും തന്റെ ജനത്തോ​ടുള്ള ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പിതൃ​നിർവി​ശേ​ഷ​മായ കരുത​ലും നിമിത്തം ഇപ്പോൾ പോലും നമുക്ക്‌ ‘നിർഭയം വസിക്കാ​നും ദോഷ​ഭയം കൂടാതെ സ്വൈ​ര​മാ​യി​രി​ക്കാ​നും കഴിയും.’—സദൃശ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ 1:33.(g01 9/22)

[10-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ദൈവരാജ്യത്തിൻ കീഴിൽ ഭക്ഷ്യവ​സ്‌തു​ക്കൾ സുരക്ഷി​ത​വും സുലഭ​വും ആയിരി​ക്കും

 [8-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ കടപ്പാട്‌]

FAO Photo/K. Dunn

[9-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ങ്ങൾക്ക്‌ കടപ്പാട്‌]

Tourism Authority of Thailand