യോർദാന്‌ അക്കരെ യഹൂദ്യയുടെ അതിർത്തിപ്രദേശങ്ങളിൽ: ഇതു സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ യോർദാൻ നദിയുടെ കിഴക്കുള്ള പെരിയ പ്രദേശത്തെ, പ്രത്യേകിച്ച്‌ യഹൂദ്യയോടു ചേർന്നുകിടക്കുന്ന പെരിയയുടെ അതിർത്തിപ്രദേശങ്ങളെ, ആയിരിക്കാം കുറിക്കുന്നത്‌.​—മത്ത 19:1-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും അനു. എ7-ലെ ഭൂപടം 5-ഉം കാണുക.

മോചനപത്രം: മത്ത 19:7-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

സൃഷ്ടിയുടെ ആരംഭത്തിൽ: തെളിവനുസരിച്ച്‌ ഇത്‌ മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ സൃഷ്ടിയെ കുറിക്കുന്നു. സ്‌ത്രീയും പുരുഷനും തമ്മിലുള്ള വിവാഹബന്ധത്തിനു സ്രഷ്ടാവ്‌ തുടക്കം കുറിച്ചതിനെക്കുറിച്ച്‌ പറയുകയായിരുന്നു യേശു ഇവിടെ. ഇവരിൽനിന്നാണു മുഴുമാനവകുലവും ഉത്ഭവിക്കേണ്ടിയിരുന്നത്‌.

ഒരു ശരീരം: മത്ത 19:5-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ഭാര്യയെ വിവാഹമോചനം ചെയ്‌ത്‌: അഥവാ, “ഭാര്യയെ പറഞ്ഞയച്ച്‌.” മർക്കോസ്‌ ഇവിടെ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന യേശുവിന്റെ വാക്കുകൾ മത്ത 19:9-ന്റെ വെളിച്ചത്തിലാണു മനസ്സിലാക്കേണ്ടത്‌. യേശുവിന്റെ പ്രസ്‌താവനയുടെ കുറെക്കൂടെ പൂർണമായ രൂപം കാണുന്ന ആ വാക്യത്തിൽ ‘ലൈംഗിക അധാർമികത വിവാഹമോചനത്തിനുള്ള അടിസ്ഥാനമാണെന്നു’ പറയുന്നു. (മത്ത 5:32-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.) അതുകൊണ്ട്‌ ഒരാൾ തന്റെ വിവാഹപങ്കാളിയെ ലൈംഗിക അധാർമികതയുടെ (ഗ്രീക്കിൽ, പോർണിയ) പേരിലല്ലാതെ വിവാഹമോചനം ചെയ്യുമ്പോഴാണു മർക്കോസ്‌ രേഖപ്പെടുത്തിയ യേശുവിന്റെ വാക്കുകൾ ബാധകമാകുന്നത്‌. വിവാഹപങ്കാളിയുടെ അത്തരമൊരു അവിശ്വസ്‌തത മാത്രമാണു വിവാഹമോചനത്തിനുള്ള അടിസ്ഥാനം.

അവൾക്കു വിരോധമായി വ്യഭിചാരം ചെയ്യുന്നു: ഒരു പുരുഷന്‌ “ഏതു കാരണം പറഞ്ഞും” ഭാര്യയെ വിവാഹമോചനം ചെയ്യാമെന്ന റബ്ബിമാരുടെ ഉപദേശം അന്നു പരക്കെ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിരുന്നെങ്കിലും യേശു അതിനെ തള്ളിക്കളയുകയാണു ചെയ്‌തത്‌. (മത്ത 19:3, 9) ഭാര്യക്കു വിരോധമായി വ്യഭിചാരം ചെയ്യുക എന്ന ആശയംതന്നെ മിക്ക ജൂതന്മാർക്കും ഒരു പുതിയ കാര്യമായിരുന്നു. അവരുടെ റബ്ബിമാർ പഠിപ്പിച്ചിരുന്നതു ഭർത്താവിന്റെ അവിശ്വസ്‌തത ഒരിക്കലും ഭാര്യക്ക്‌ എതിരെയുള്ള വ്യഭിചാരമാകില്ല എന്നാണ്‌. അവരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഭാര്യയുടെ അവിശ്വസ്‌തത മാത്രമേ വ്യഭിചാരമാകുമായിരുന്നുള്ളൂ. എന്നാൽ ഭാര്യയിൽനിന്ന്‌ പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന അതേ ധാർമികപ്രതിബദ്ധത ഭർത്താവിൽനിന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു എന്ന്‌ സൂചിപ്പിച്ചതിലൂടെ യേശു സ്‌ത്രീകളെ ആദരിക്കുകയായിരുന്നു, അവർക്കു സമൂഹം നൽകിയിരുന്നതിനെക്കാൾ നിലയും വിലയും കല്‌പിക്കുകയായിരുന്നു.

ഒരു സ്‌ത്രീ തന്റെ ഭർത്താവിനെ വിവാഹമോചനം ചെയ്‌ത്‌: ഈ പദപ്രയോഗത്തിലൂടെ, അവിശ്വസ്‌തനായ ഭർത്താവിനെ വിവാഹമോചനം ചെയ്യാൻ ഒരു ഭാര്യക്കുള്ള അവകാശത്തെ അംഗീകരിക്കുകയായിരുന്നു യേശു. എന്നാൽ തെളിവനുസരിച്ച്‌ യേശുവിന്റെ കാലത്തെ ജൂതന്മാർക്ക്‌ ഇതൊട്ടും സ്വീകാര്യമായിരുന്നില്ല. ക്രിസ്‌തുവിന്റെ അനുഗാമികളുടെ ഇടയിൽ സ്‌ത്രീകൾക്കും പുരുഷന്മാർക്കും ഒരേ നിലവാരമായിരിക്കും എന്നാണു യേശു സൂചിപ്പിച്ചത്‌.

കുട്ടികൾ: ഇക്കൂട്ടത്തിൽ പല പ്രായത്തിലുള്ള കുട്ടികൾ ഉണ്ടായിരുന്നിരിക്കാം. കാരണം ഇവിടെ ‘കുട്ടികൾ’ എന്നു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദം നവജാതശിശുക്കളെയും തീരെ ചെറിയ കുട്ടികളെയും മാത്രമല്ല (മത്ത 2:8; ലൂക്ക 1:59) യായീറൊസിന്റെ 12 വയസ്സുകാരി മകളെയും കുറിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. (മർ 5:39-42) എന്നാൽ ഇതേ കുട്ടികളുമായി യേശു ഇടപഴകുന്നതിനെക്കുറിച്ച്‌ പറയുന്ന ലൂക്ക 18:15-ലെ സമാന്തരവിവരണത്തിൽ മറ്റൊരു ഗ്രീക്കുപദമാണ്‌ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌. ആ പദത്തിനാകട്ടെ തീരെ ചെറിയ കുട്ടികളെ മാത്രമേ കുറിക്കാനാകൂ.​—ലൂക്ക 1:41; 2:12.

ഒരു കുട്ടിയെപ്പോലെ: കൊച്ചുകുട്ടികൾക്കുള്ള നല്ല ഗുണങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കുന്നതിനെയാണ്‌ ഇതു കുറിക്കുന്നത്‌. അതിൽ, താഴ്‌മയുള്ളവരായിരിക്കുന്നതും മറ്റുള്ളവരിൽനിന്ന്‌ പഠിക്കാൻ മനസ്സു കാണിക്കുന്നതും കാര്യങ്ങളെ സംശയദൃഷ്ടിയോടെ കാണാതിരിക്കുന്നതും വസ്‌തുതകൾ അംഗീകരിക്കാൻ മനസ്സു കാണിക്കുന്നതും ഉൾപ്പെടുന്നു.​—മത്ത 18:5.

യേശു കുട്ടികളെ കൈയിൽ എടുത്തു: ഈ വിശദാംശം മർക്കോസിന്റെ വിവരണത്തിൽ മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ. ‘കൈയിൽ എടുക്കുക’ എന്നു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദം ഇവിടെയും മർ 9:36-ലും മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ. അതിനെ “ആലിംഗനം ചെയ്യുക” എന്നും പരിഭാഷപ്പെടുത്താനാകും. യേശു കുട്ടികളെ ഒന്നു ‘തൊട്ടാൽ’ മതി എന്ന ചിന്തയുമായി അവരെയുംകൊണ്ട്‌ അവിടെ എത്തിയവരുടെ പ്രതീക്ഷയെ കടത്തിവെട്ടുന്നതായിരുന്നു യേശുവിന്റെ ഈ പ്രവൃത്തി. (മർ 10:13) കുറഞ്ഞത്‌ ഏഴു കുട്ടികളുണ്ടായിരുന്ന കുടുംബത്തിലെ മൂത്ത മകനായിരുന്നതുകൊണ്ട്‌ യേശുവിനു കൊച്ചുകുട്ടികളുടെ ആഗ്രഹങ്ങൾ നന്നായി മനസ്സിലാകുമായിരുന്നു. (മത്ത 13:55, 56) യേശു അവരെ അനുഗ്രഹിക്കുകപോലും ചെയ്‌തു. ഇവിടെ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന ഗ്രീക്കുപദം ‘അനുഗ്രഹിക്കുക’ എന്നതിന്റെ തീവ്രരൂപമാണ്‌. അതു സൂചിപ്പിക്കുന്നതു യേശു അവരെ അനുഗ്രഹിച്ചതു വളരെ ആർദ്രതയോടെയും സ്‌നേഹത്തോടെയും ആയിരിക്കാം എന്നാണ്‌.

നല്ലവനായ ഗുരുവേ: സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ വളരെ ഔപചാരികമായ, മുഖസ്‌തുതി കലർന്ന ഒരു സ്ഥാനപ്പേരെന്ന നിലയിലാണ്‌ ആ മനുഷ്യൻ യേശുവിനെ “നല്ലവനായ ഗുരുവേ” എന്നു വിളിച്ചത്‌. കാരണം അന്നത്തെ മതനേതാക്കന്മാർ ആളുകളിൽനിന്ന്‌ പൊതുവേ അത്തരം ബഹുമതി ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. യഥാർഥത്തിൽ “ഗുരുവും” “കർത്താവും” (യോഹ 13:13) ആയിരുന്ന യേശുവിന്‌, ആളുകൾ തന്നെ ഗുരുവെന്നോ കർത്താവെന്നോ വിളിക്കുന്നതിൽ വിരോധമൊന്നുമില്ലായിരുന്നെങ്കിലും തനിക്കു ലഭിച്ച എല്ലാ ബഹുമതിയും യേശു പിതാവിലേക്കാണു തിരിച്ചുവിട്ടത്‌.

ദൈവം ഒരുവനല്ലാതെ നല്ലവൻ ആരുമില്ല: നല്ലത്‌ എന്താണ്‌ എന്നതിന്റെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന മാനദണ്ഡം യഹോവയാണെന്ന്‌ അംഗീകരിക്കുകയായിരുന്നു യേശു ഇവിടെ. ശരിയേത്‌ തെറ്റേത്‌ എന്നു തീരുമാനിക്കാനുള്ള പരമമായ അവകാശം ദൈവത്തിനാണെന്നു യേശു അതിലൂടെ സൂചിപ്പിച്ചു. എന്നാൽ ശരിതെറ്റുകളെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവിന്റെ വൃക്ഷഫലം കഴിച്ചപ്പോൾ ആദാമും ഹവ്വയും ധിക്കാരത്തോടെ ആ അവകാശം കൈയിലെടുക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. എന്നാൽ യേശു അവരെപ്പോലെയല്ലായിരുന്നു. നിലവാരങ്ങൾ വെക്കാനുള്ള അവകാശം തന്റെ പിതാവിനാണെന്നു യേശു താഴ്‌മയോടെ അംഗീകരിച്ചു. നല്ലത്‌ എന്താണെന്നു ദൈവം തന്റെ വചനമായ ബൈബിളിലൂടെ പറഞ്ഞുതന്നിട്ടുണ്ട്‌, അതിൽ അതു നിർവചിച്ചിട്ടുമുണ്ട്‌..​—മർ 10:19.

അയാളോടു സ്‌നേഹം തോന്നിയിട്ട്‌: സമ്പന്നനായ ഈ യുവപ്രമാണിയോടു യേശുവിനു തോന്നിയ മനോവികാരം മർക്കോസ്‌ മാത്രമേ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളൂ. (മത്ത 19:16-26; ലൂക്ക 18:18-30) യേശുവിന്റെ വികാരങ്ങളെക്കുറിച്ച്‌ ഇങ്ങനെയൊരു ചിത്രം മർക്കോസിനു ലഭിച്ചത്‌, തീവ്രവികാരങ്ങളുള്ള വ്യക്തിയായ പത്രോസിൽനിന്നായിരിക്കാം.​—“മർക്കോസ്‌—ആമുഖം” കാണുക.

എളുപ്പം ഒട്ടകം ഒരു സൂചിക്കുഴയിലൂടെ കടക്കുന്നതാണ്‌: ഒരു കാര്യം വ്യക്തമാക്കാൻ യേശു ഇവിടെ അതിശയോക്തി അലങ്കാരം ഉപയോഗിക്കുകയായിരുന്നു. ഒരു ഒട്ടകത്തിനു തയ്യൽസൂചിയുടെ ദ്വാരത്തിലൂടെ കടക്കാനാകാത്തതുപോലെ, ഒരു ധനികൻ യഹോവയോടുള്ള ബന്ധത്തെക്കാൾ എപ്പോഴും തന്റെ സമ്പത്തിനു പ്രാധാന്യം കൊടുക്കുന്നെങ്കിൽ അയാൾക്ക്‌ ഒരിക്കലും ദൈവരാജ്യത്തിൽ കടക്കാനാകില്ല. എന്നാൽ സമ്പന്നരായ ആർക്കും ദൈവരാജ്യം അവകാശമാക്കാൻ കഴിയില്ലെന്നല്ല യേശു ഉദ്ദേശിച്ചത്‌. കാരണം “ദൈവത്തിന്‌ എല്ലാം സാധ്യം” എന്നും യേശു തൊട്ടുപിന്നാലെ പറഞ്ഞു.​—മർ 10:27.

യേശുവിനോട്‌: ചില കൈയെഴുത്തുപ്രതികളിൽ “പരസ്‌പരം” എന്നാണു കാണുന്നത്‌.

വരാൻപോകുന്ന വ്യവസ്ഥിതിയിൽ: അഥവാ “വരാൻപോകുന്ന യുഗത്തിൽ.” ഇതിന്റെ ഗ്രീക്കുപദമായ ഏയോൻ എന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനാർഥം “യുഗം” എന്നാണ്‌. ഏതെങ്കിലും ഒരു കാലഘട്ടത്തെ അല്ലെങ്കിൽ യുഗത്തെ വേർതിരിച്ചുകാണിക്കുന്ന പ്രത്യേകതകളെയോ സാഹചര്യങ്ങളെയോ സ്ഥിതിവിശേഷത്തെയോ ഇതിനു കുറിക്കാനാകും. ദൈവരാജ്യഭരണത്തിൻകീഴിൽ വരാൻപോകുന്ന ഒരു യുഗത്തെക്കുറിച്ചാണ്‌ യേശു ഇവിടെ പറയുന്നത്‌. ആ ഭരണത്തിൻകീഴിൽ നിത്യജീവനും വാഗ്‌ദാനം ചെയ്‌തിട്ടുണ്ട്‌.​—ലൂക്ക 18:29, 30; പദാവലിയിൽ “വ്യവസ്ഥിതി(കൾ)” കാണുക.

യരുശലേമിലേക്കുള്ള വഴിയേ പോകുകയായിരുന്നു: സമുദ്രനിരപ്പിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 750 മീ. (2,500 അടി) ഉയരത്തിലായിരുന്നു യരുശലേം നഗരം. ഇപ്പോൾ യേശുവും ശിഷ്യന്മാരും യോർദാൻ താഴ്‌വരയിൽ എത്തിനിൽക്കുകയായിരുന്നു. (മർ 10:1-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.) സമുദ്രനിരപ്പിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 400 മീ. (1,300 അടി) താഴെയായിരുന്നു ആ താഴ്‌വരയുടെ ഏറ്റവും താഴ്‌ന്ന ഭാഗം. അതുകൊണ്ട്‌ ഏകദേശം 1,000 മീ. (3,330 അടി) കയറ്റം കയറിയാൽ മാത്രമേ അവർക്ക്‌ യരുശലേമിൽ എത്താനാകുമായിരുന്നുള്ളൂ.

അവന്റെ മേൽ തുപ്പുകയും: ഒരാളുടെ ദേഹത്തോ മുഖത്തോ തുപ്പുന്നത്‌ അങ്ങേയറ്റത്തെ പുച്ഛത്തിന്റെയോ ശത്രുതയുടെയോ രോഷത്തിന്റെയോ പ്രകടനമായിരുന്നു. അയാളെ അപമാനിക്കുന്നതിനു തുല്യമായിരുന്നു അത്‌. (സംഖ 12:14; ആവ 25:9) തനിക്ക്‌ അങ്ങനെയൊരു പെരുമാറ്റം സഹിക്കേണ്ടിവരുമെന്നു പറയുകയായിരുന്നു യേശു. അതാകട്ടെ “എന്നെ നിന്ദിക്കുകയും തുപ്പുകയും ചെയ്‌തപ്പോൾ ഞാൻ മുഖം മറച്ചില്ല” എന്ന മിശിഹൈകപ്രവചനത്തിന്റെ നിവൃത്തിയുമായിരുന്നു. (യശ 50:6) യേശുവിനെ സൻഹെദ്രിനു മുന്നിൽ ഹാജരാക്കിയപ്പോൾ ചിലർ യേശുവിന്റെ മേൽ തുപ്പി. (മർ 14:65) പീലാത്തോസിന്റെ വിചാരണയ്‌ക്കു ശേഷം റോമൻസൈനികരും അങ്ങനെ ചെയ്‌തതായി രേഖയുണ്ട്‌ (മർ 15:19).

സെബെദിയുടെ പുത്രന്മാരായ യാക്കോബും യോഹന്നാനും യേശുവിനെ സമീപിച്ച്‌: യേശുവിന്റെ അടുക്കൽ അപേക്ഷയുമായി ചെല്ലുന്നതു യാക്കോബിന്റെയും യോഹന്നാന്റെയും അമ്മയാണ്‌ എന്നു മത്തായിയുടെ വിവരണത്തിൽ കാണുന്നുണ്ടെങ്കിലും തെളിവനുസരിച്ച്‌ ആ അപേക്ഷയുടെ ഉറവിടം യാക്കോബും യോഹന്നാനും തന്നെയായിരുന്നു. ഇങ്ങനെ നിഗമനം ചെയ്യാൻ ഒരു കാരണമുണ്ട്‌. ആ അപേക്ഷയെക്കുറിച്ച്‌ കേട്ടപ്പോൾ പത്തു ശിഷ്യന്മാർക്കും ‘അമർഷം തോന്നിയത്‌ ’ അമ്മയോടല്ല, മറിച്ച്‌ “ആ രണ്ടു സഹോദരന്മാരോട്‌ ” ആണെന്നാണു മത്തായിയുടെ വിവരണത്തിൽ കാണുന്നത്‌.​—മത്ത 20:20-24; മത്ത 4:21; 20:20 എന്നിവയുടെ പഠനക്കുറിപ്പുകൾ കാണുക.

പുത്രന്മാരായ: ചുരുക്കം ചില കൈയെഴുത്തുപ്രതികളിൽ “രണ്ടു പുത്രന്മാർ” എന്നാണു കാണുന്നത്‌. എന്നാൽ ഇവിടെ കാണുന്ന ഹ്രസ്വമായ പ്രയോഗത്തെയാണു മിക്ക കൈയെഴുത്തുപ്രതികളും പിന്തുണയ്‌ക്കുന്നത്‌.

ഒരാളെ അങ്ങയുടെ വലത്തും ഒരാളെ ഇടത്തും: ഇവിടെ രണ്ടു വശവും ആദരവിനെയും അധികാരത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നെങ്കിലും വലതുവശമാണ്‌ എപ്പോഴും ഏറ്റവും ആദരണീയമായ സ്ഥാനം.​—സങ്ക 110:1; പ്രവൃ 7:55, 56; റോമ 8:34; മത്ത 25:33-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

പാനപാത്രം കുടിക്കാൻ: മത്ത 20:22-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

ഞാൻ ഏൽക്കുന്ന സ്‌നാനം ഏൽക്കാൻ: അഥവാ “ഞാൻ നിമജ്ജനം ചെയ്യപ്പെടുന്നതുപോലെ നിമജ്ജനം ചെയ്യപ്പെടാൻ.” യേശു ഇവിടെ “സ്‌നാനം” എന്ന പദവും “പാനപാത്രം” എന്ന പദവും ഏതാണ്ട്‌ സമാനമായ അർഥത്തിലാണ്‌ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്‌. (ഈ വാക്യത്തിലെ പാനപാത്രം കുടിക്കാൻ എന്നതിന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.) വാസ്‌തവത്തിൽ യേശുവിന്റെ ഭൗമികശുശ്രൂഷയുടെ സമയത്ത്‌ ഈ സ്‌നാനം നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു. യേശുവിന്റെ കാര്യത്തിൽ, എ.ഡി. 33 നീസാൻ 14-ന്‌ ദണ്ഡനസ്‌തംഭത്തിൽ വധിക്കപ്പെടുമ്പോഴായിരുന്നു (മരണത്തിലേക്കുള്ള) ആ നിമജ്ജനം പൂർണമാകുന്നത്‌. പുനരുത്ഥാനത്തിലൂടെ യേശുവിനെ ഉയർത്തുമ്പോൾ ആ സ്‌നാനം പൂർത്തിയാകുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. (റോമ 6:3, 4) മരണത്തിലേക്കുള്ള യേശുവിന്റെ ഈ സ്‌നാനവും യേശുവിന്റെ ജലസ്‌നാനവും രണ്ടും രണ്ടായിരുന്നു. കാരണം ശുശ്രൂഷ തുടങ്ങിയപ്പോൾ യേശുവിന്റെ ജലസ്‌നാനം പൂർത്തിയായിരുന്നെങ്കിലും മരണത്തിലേക്കുള്ള യേശുവിന്റെ സ്‌നാനം അപ്പോൾ തുടങ്ങിയതേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ.

അവരുടെ മേൽ ആധിപത്യം നടത്തുന്നെന്ന്‌: അഥവാ “അവരുടെ മേൽ അധികാരം പ്രയോഗിക്കുന്നെന്ന്‌.” ഇവിടെ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന ഗ്രീക്കു പദപ്രയോഗം ഗ്രീക്കുതിരുവെഴുത്തുകളിൽ നാലിടത്ത്‌ മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ. (മത്ത 20:25; മർ 10:42; 1പത്ര 5:3; ഈ പദപ്രയോഗം പ്രവൃ 19:16-ൽ “കീഴ്‌പെടുത്തി” എന്നാണു പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്‌.) യേശുവിന്റെ ഈ ഉപദേശം കേട്ടപ്പോൾ അവരുടെ മനസ്സിലേക്കു വന്നത്‌ ആളുകൾ വെറുത്തിരുന്ന റോമൻ നുകവും ഹെരോദുമാരുടെ അടിച്ചമർത്തലും ഒക്കെ ആയിരുന്നിരിക്കാം. (മത്ത 2:16; യോഹ 11:48) യേശു ഉദ്ദേശിച്ചത്‌ എന്താണെന്നു മനസ്സിലായിട്ടാകാം, ക്രിസ്‌തീയമൂപ്പന്മാർ മറ്റുള്ളവരുടെ മേൽ ആധിപത്യം നടത്തരുതെന്നു പത്രോസ്‌ പിൽക്കാലത്ത്‌ ഉപദേശിച്ചത്‌. അവർ വഴി കാട്ടേണ്ടതു സ്വന്തം മാതൃകയാൽ ആയിരിക്കണമായിരുന്നു. (1പത്ര 5:3) ഇതിനോടു ബന്ധമുള്ള ഒരു ക്രിയ ലൂക്കോസിന്റെ സമാന്തരവിവരണത്തിൽ കാണുന്നുണ്ട്‌. (ലൂക്ക 22:25) അതേ പദം, ക്രിസ്‌ത്യാനികൾ സഹവിശ്വാസികളുടെ ‘വിശ്വാസത്തിന്മേൽ ആധിപത്യം നടത്തരുത്‌ ’ എന്നു പറയുന്ന 2കൊരി 1:24-ൽ പൗലോസും ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.

ജീവൻ: മത്ത 20:28-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

യരീഹൊ: മത്ത 20:29-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പു കാണുക.

അന്ധനായ ഒരു ഭിക്ഷക്കാരൻ: ഈ സംഭവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള മത്തായിയുടെ വിവരണത്തിൽ (20:30) രണ്ട്‌ അന്ധന്മാരെക്കുറിച്ച്‌ പറയുന്നുണ്ടെങ്കിലും മർക്കോസും ലൂക്കോസും ഒരാളെക്കുറിച്ചേ പറയുന്നുള്ളൂ. സാധ്യതയനുസരിച്ച്‌ ബർത്തിമായി എന്ന ഈ വ്യക്തിയിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചതുകൊണ്ടാകാം മർക്കോസും ലൂക്കോസും ഒരാളെക്കുറിച്ച്‌ മാത്രം പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്‌. ബർത്തിമായി എന്ന പേരാകട്ടെ മർക്കോസിന്റെ വിവരണത്തിൽ മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ.

നസറെത്തുകാരനായ: യേശുവിനെ തിരിച്ചറിയിക്കുന്ന ഒരു പേര്‌. പിന്നീട്‌ യേശുവിന്റെ അനുഗാമികളും ആ പേരിൽ അറിയപ്പെടാൻതുടങ്ങി. (പ്രവൃ 24:5) പല ജൂതന്മാർക്കും യേശു എന്ന പേരുണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ട്‌ ഓരോരുത്തരെയും തിരിച്ചറിയാൻ സഹായിക്കുന്ന മറ്റൊരു പേരുകൂടെ ഒപ്പം ചേർക്കുന്നത്‌ അക്കാലത്ത്‌ സാധാരണമായിരുന്നു. ബൈബിൾക്കാലങ്ങളിൽ ആളുകളെ സ്ഥലപ്പേര്‌ ചേർത്ത്‌ വിളിക്കുന്ന രീതി നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. (2ശമു 3:2, 3; 17:27; 23:25-39; നഹൂ 1:1; പ്രവൃ 13:1; 21:29) യേശുവിന്റെ കുട്ടിക്കാലം പ്രധാനമായും ഗലീലയിലെ നസറെത്ത്‌ എന്ന പട്ടണത്തിലായിരുന്നതുകൊണ്ട്‌ യേശുവിനെ തിരിച്ചറിയാൻ ആ പേര്‌ ഉപയോഗിക്കുന്നതു തികച്ചും സ്വാഭാവികമായിരുന്നു. യേശുവിനെ പല സാഹചര്യങ്ങളിൽ, പല വ്യക്തികൾ ‘നസറെത്തുകാരൻ’ എന്നു വിളിച്ചിട്ടുണ്ട്‌. (മർ 1:23, 24; 10:46, 47; 14:66-69; 16:5, 6; ലൂക്ക 24:13-19; യോഹ 18:1-7) യേശുതന്നെയും ആ പേര്‌ അംഗീകരിക്കുകയും ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്‌തതായി കാണാം. (യോഹ 18:5-8; പ്രവൃ 22:6-8) യേശുവിന്റെ ദണ്ഡനസ്‌തംഭത്തിൽ പീലാത്തൊസ്‌ സ്ഥാപിച്ച മേലെഴുത്തിൽ എബ്രായ, ലത്തീൻ, ഗ്രീക്ക്‌ ഭാഷകളിൽ “നസറെത്തുകാരനായ യേശു, ജൂതന്മാരുടെ രാജാവ്‌ ” എന്ന്‌ എഴുതിവെച്ചിരുന്നു. (യോഹ 19:19, 20) എ.ഡി. 33-ലെ പെന്തിക്കോസ്‌ത്‌ മുതൽ അപ്പോസ്‌തലന്മാരും മറ്റുള്ളവരും പലപ്പോഴും യേശുവിനെ നസറെത്തുകാരൻ എന്നു വിളിച്ചിരിക്കുന്നതായി രേഖയുണ്ട്‌.​—പ്രവൃ 2:22; 3:6; 4:10; 6:14; 10:38; 26:9 മത്ത 2:​23-ന്റെ പഠനക്കുറിപ്പും കാണുക.

ദാവീദുപുത്രാ: യേശുവിനെ “ദാവീദുപുത്രാ” എന്നു വിളിച്ചതിലൂടെ യേശുതന്നെയാണു മിശിഹ എന്ന കാര്യം അന്ധനായ ബർത്തിമായി പരസ്യമായി അംഗീകരിക്കുകയായിരുന്നു.​—മത്ത 1:​1, 6; 15:25 എന്നിവയുടെ പഠനക്കുറിപ്പുകൾ കാണുക.

റബ്ബോനി: “എന്റെ ഗുരു” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഒരു സെമിറ്റിക്ക്‌ പദം. തുടക്കത്തിൽ “റബ്ബോനി” എന്ന പദം, “ഗുരു” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള “റബ്ബി” എന്ന അഭിസംബോധനയെക്കാൾ (യോഹ 1:38) ആദരവും അടുപ്പവും ധ്വനിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പദമായിരുന്നിരിക്കാം. എന്നാൽ യോഹന്നാൻ സുവിശേഷം എഴുതിയ സമയമായപ്പോഴേക്കും ആ പദത്തിലെ “എന്റെ” എന്ന്‌ അർഥം വരുന്ന പ്രത്യയത്തിന്റെ (ഉത്തമപുരുഷ പ്രത്യയം) പ്രാധാന്യം നഷ്ടമായിരിക്കാനാണു സാധ്യത. കാരണം യോഹന്നാൻ ആ പദം പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നതു “ഗുരു” എന്നു മാത്രമാണ്‌.​—യോഹ 20:16.