“MEINA he aha nei e taea e ahau, whakamohiotia mai ahau.” Ko enei nga kupu a te maha o tatou ki te hoa, whanaunga ranei kua oroko noho i te pouritanga. Kia tatou he mea tino pono tenei. He aha nei ka mahia e tatou hei awhina. Engari, ka karanga mai ranei te mea e pouri ana a ka mea: “Kua whakaaro ahau ki tetahi huarahi mou ki te awhina mai i ahau”? Tōna tikanga kahore. E marama ana, tera pea ma tatou e timata tetahi mahi hei awhina, whakamarie hoki i tera e pouri ana.

He whakatauki Paipera i penei: “He kupu i tika te korero, ko tona rite kei nga aporo koura i roto i nga kete hiriwa.” (Nga Whakatauki 15:23; 25:11) He tohu matauranga te mohio he aha e korerotia; he aha kaua e korerotia, he aha e mahia, he aha kaua e mahia. Hei konei etahi whakaaro Karaipiture torutoru nei kua kitea e etahi peretana pouri e awhina ana.

Whakarongo: Kia ‘hohoro ki te whakarongo,’ hei ta Hemi 1:19. Kotahi o nga tino huarahi awhina mou i tera e pouri ana, hei hoa pikau i te mamae me whakarongo. Etahi e noho pouri ana ka tika me korero i tera i arohaina kua mate nei i te aitua, turorotanga ranei i mate ai, o ratou whakaaro mai i te matenga. Me patai: “E pai ranei koe kia korerorerotia?” Waiho ma ratou e whakatau. Whakamahara ana i te matenga o tana matua, ka mea tetahi taitama: “I tino awhina i ahau, ka ui mai etahi i pehea kē, a ka tino whakarongo.” Kia manawa roa, pukuaroha hoki te whakarongo atu, kaua noa e whakaaro kei a koe nga whakautu, nga whakamaramatanga. Tukua ratou kia whakapuaki he aha nei ta ratou i hiahia ai.

Hoatu he whakaahuru: Whakatuturutia ki a ratou, i mahia e ratou nga mea katoa e taea (me etahi atu mea i matau koe e pono ana, tika hoki). Whakaahurutia ratou, ara o ratou whakaaro​—pouri, pukuriri, whai hara, me etahi atu aronganui—​e hara i te mea rerekē. Korerotia o etahi atu i mohio koe i tika te whakaoranga mai i to ratou ngaromanga ahua rite ano ki tōna. Enei “kupu matareka” he “rongoa ki nga wheua,” hei ta Nga Whakatauki 16:24.​—1 Teharonika 5:11, 14.

Kia watea: Whakawatea i a koe, hore mo nga ra tuatahi torutoru nei, ara i te wā e maha ana nga hoa, whanaunga hoki i reira, engari mo etahi marama i muri, i te wā kua hoki etahi ki a ratou mahi tonu. I tenei, ka kitea koe “he hoa pono,” te momo hoa e tū tahi me tona hoa i te wa o te “mamae.” (Nga Whakatauki 17:17, NW) “Mahi tonu o matou  hoa ki te whakakī i o matou ahiahi kia kore ai matou e noho noa i te kainga ko matou anake,” hei ta Teresea, i mate tana kohungahunga i te aitua motokā. “Na tēra matou i awhina, i taea ai te ahuatanga tiere i a matou.” E hia tau i muri, nga huringa o te tau, nga huritau marena, te ra i mate ai, he wā ahotea enei mo nga morehu. He aha noa te waitohu i enei ra i to marama taka, mo te huringa o te tau, ka whakawatea koe hei kaitautoko pukuaroha?

Tangohia te timatanga tika: He tono ranei e tika ana kia mau rea? E hiahiatia ana he kaitiaki tamariki? E hiahia wāhi noho ana nga manuhiri hoa, whanaunga? Te hunga kua pouri tata nei, i te kaha oho, hore noa e mohio he aha e hiahiatia e ratou kia mahia, tukuna ratou kia korero me pehea etahi e awhina ai. No reira, meina koe ka kite i tetahi tino hiahia, kaua e tāria kia inoitia; tangohia te timatanga. (1 Koroniti 10:24; whakaritea 1 Hoani 3:17, 18.) Ka mahara he wahine kua mate te hoa tane: “He maha i mea, ‘Meina he aha nei māku e mahi, whakamohiotia mai ahau.’ Engari tetahi hoa, hore i patai. Haere tika ia ki te rūma moe, unuhia te moenga, horoitia ana nga rīnena i para i tona matenga. Tetahi ano wahine i mau ki te pēre wai, nga mea horoi, a kōmukumuku ana i te whariki i ruakitia e taku tane. I etahi wiki i pahure, i haere mai tetahi o nga kaumatua o te whakaminenga i roto i ana kākahu mahi me ana kia, ka mea mai, ‘E mohio ana ahau, he aha ranei e rite ana kia whakatikatia. He aha ia?’ He pai rawa ki tōku ngakau tera tangata i whakatika i te kuwaha e tare titaha ana i te kopi kotahi, me te whakatika i te whakamaunga hiko!”​—Whakaritea Hemi 1:27.

Kia atawhai: “Kei wareware ki te atawhai,” e whakamahara ana te Paipera. (Hiperu 13:2) Kia tino mahara ki te atawhai i te hunga e pouri ana. I tua atu i te powhiri “haere mai ahakoa te wa,” whakaritea te rā me te wā. Ina whakakahoretia, kaua e mutu noa iho. Me āta whakahau pea  tōna hiahia. Tera pea i kore ai e rite to powhiri na to ratou wehi kei makere noa to ratou aronganui i mua i etahi. Ka whakaaro ranei ratou ka whai hara te kai harihari me te whakahoa i tenei wā. Mahara ano ki te wahine atawhai a Riria i whakahuatia i te Paipera. I muri i te powhiritanga ki tona kainga, ka mea a Ruka, “Na ka tohea matou e ia.”​—Nga Mahi 16:15.

Kia manawanui me te marama: Kaua e ohorere i nga korero a te hunga pouri i te timatanga. Kia mahara, e noho riri ana pea ia, e whai hara ana ranei. Mehemea ka pahū tona aronganui ki a koe, mā to mātau, manawanui hoki e kore ai koe e whakautu whakatakariri atu. “Kakahuria iho hoki te ngakau tohu tangata, te ngawari, te ngakau papaku, te ngakau mahaki, te manawanui,” e whakahau ana te Paipera.​—Korohe 3:12, 13.

Tuhia he reta: I te nuinga, hore e kitea ana te wāriu o te reta kupu aroha, kāri aroha ranei. Te painga? Whakautu ana a Cindy, i mate tona whaea i te mate pukupuku: “I tuhia mai e tetahi hoa he reta tino pai. Ka tino awhina i au no te mea ka korerotia e au ia wā, ia wā.” Era reta, kāri whakahau ranei e taea te tito “torutoru nei hoki nga kupu,” otira ko to ngakau tonu kua hoatu. (Hiperu 13:22) E mea ana, e manaaki ana koe, he wāhi tou e tino mahara ana i te tupapaku, kua kitea hoki pehea nei te whai pānga o te tangata kua mate ki a koe.

Inoi me ratou: Kaua e whakaitia te wāriu o te inoi tahi, mo te hunga pouri hoki. Mea ana te Paipera: “Nui atu te mana o te inoi kaha a te tangata tika.” (Hemi 5:16) Hei tauira, ka rongo mai i a koe e inoi ana mo ratou, ka awhina ki te kaupare atu i nga whakaaro whakakahore, te whai hara.​—Whakaritea Hemi 5:13-15.

Kaua e tū tahaki i te mea hore koe e mohio he aha nga kupu, mahi ranei: ‘Mohio tuturu ana ahau me waiho noa iho ratou inaianei,’ hei ta tatou. Tera pea ka tū wehe mai tatou, na te wehi kei korero, mahi ranei i te mea hē. Otira, ina karohia e nga hoa, whanaunga, hoa whakapono ranei, ka tino mokemoke te mea e pouri ana, ka tapiri atu ki tona mamae. Mahara mai, nga kupu me nga mahi aroha, te nuinga ko nga mea ngawari. (Epeha 4:32) I te mea kei reira koe, tera ano ka whakahau. (Whakaritea Nga Mahi 28:15.) Whakamahara ana i te ra i mate ai tana tamahine, ka mea a Teresea: “I roto i te haora, kī ana te kauhanga o te hohipera i o matou hoa; nga kaumatua o te whakaminenga me a ratou wāhine i reira katoa. Etahi o nga wāhine, hore i whai wā ki te tango i nga mea whakakōrino huruhuru, etahi i roto i o ratou kakahu mahi. He mea whakataka noa atu a ratou mahi, ka haere tonu mai. Te nuinga o ratou i mea mai, kihai ratou i mohio me pehea he korero, engari hore noa he take, no te mea i reira ratou.”

Kaua ratou e tohea kia mutu te tangi: ‘Heoi, heoi ra, kaua e tangi,’ ka hiahia pea tatou ki te korero atu. Engari, pai kē pea kia tukuna nga roimata kia rere. “I tōku whakaaro, pai kē mo te hunga pouri kia kitea atu to ratou aronganui, kia tino whakaputaina enei ahuatanga,” hei ta Katherine, e pūmahara ana i te matenga o tana tane. Pēhia te hiahia ki te mea ki etahi me pehea o ratou whakaaro. Kaua hoki e penei me huna ou whakaaro hei tiaki i o ratou. No reira, “tangi tahi me te hunga tangi,” te tūtohu a te Paipera.​—Roma 12:15.

Kaua e hohoro te tohutohu i a ratou kia makā nga kakahu, nga taonga ake a te tupa paku i mua i to ratou reringa: Ka whakaaro pea tatou, pai kē te makā atu nga taonga whakamahara, kia kore ai e whakaroatia te pouritanga. Tetahi korero i mea, “Hore i kitea, hore i whakaarotia,” kahore tera i pā ki konei. Te tangata pouri me āta tuku i te tupapaku. Kia mahara e whakataki ana te Paipera i te matua whanau, a Hakopa, i tona tukunga kia whakapono kua whakamatea tana taitama a Hohepa e te kararehe puihi. I muri i te hoatunga kia Hakopa o te kakahu poapoa toto o Hohepa, “a he maha nga ra i uhungatia ai e ia tana tama. Ka whakatika hoki ana tama katoa me ana tamahine katoa ki te whakamarie i a ia; a kihai ia i pai kia whakamarietia.”​—Kenehi 37:31-35.

Kaua e mea atu, ‘Ka whai pēpi ano koe’: “I whakatakariri ahau ki nga tangata i mea mai ka whai kohungahunga ano ahau,” hei ta tetahi  whaea kua ngaro tana kohungahunga i te mate. E whakaaro pai ana pea ratou, engari ki te matua pouri, era korero e mea ana me whakakapi te kohungahunga kua mate, ka rite “ko nga werohanga a te hoari.” (Nga Whakatauki 12:18) Kahore e taea e tetahi kohungahunga te whakakapi tetahi. He aha ai? No te mea, ia tama he ahurei.

Kaua e whakaritea kia karohia te whakahua i tera kua wehe atu: “He maha nga tangata e kore e whakahua i taku tama i a Jimmy korero ranei i a ia,” hei ta tetahi whaea. “E whakaae ana ahau i whara au i to ratou kore e whakahua i taku tama, korero ranei i a ia.” No reira, kaua e huria te take korero ina huatia te ingoa o te tupapaku. Uia atu te peretana meina ia e hiahia ana kia korerotia tāna i aroha ai. (Whakaritea Hopa 1:18, 19 me 10:1.) Etahi tangata pouri ka koa i te rongo i nga hoa e taki ana i nga painga i arohatia ai tera kua wehe atu.​—Whakaritea Nga Mahi 9:36-39.

Kaua e hohoro ki te mea, ‘Ko te mea pai’: Te whai atu kia kitea, he painga i roto i te matenga, kahore e “whakamarietia te hunga ngakau rahirahi” e pouri ana. (1 Teharonika 5:14) Mahara ana i te matenga o tana whaea, ka mea mai tetahi tamahine: “Kua mea etahi, ‘Hore ia e mamae ana’ a, ‘Kei te rangimarie ia.’ Kahore ahau i hiahia kia rongo atu i era.” Era korero e ki ana ki nga morehu, tera pea kaua ratou e pouri, ara hore pea i tino whai tikanga tera kua ngaro. Otira, e tino noho pouri ana ratou no te mea e kaingakau ana mo ta ratou i aroha ai.

Pai kē pea meina kaua e mea, ‘E mohio ana ahau ki ou whakaaro’: He tika ranei? Hei tauira, me pehea rawa koe e mohio ai i te ahuatanga ki te matua ina mate he kohungahunga meina hore ano i pā ki a koe? Meina hoki kua pā, kia mohio ano, kahore nga whakaaro o etahi i rite pū ki ou. (Whakaritea Nga Tangi 1:12.) I tera ano, meina e rite ana, he painga pea e puta meina ka korero koe me pehea koe i puta ora mai ai i te ngaromanga o tau i aroha ai. Tetahi wahine i mate tana tamahine i whakaahurutia e te whaea o tetahi atu tamahine i mate, ka korero ki a ia mea pehea nei tona hokinga mai ki nga oranga tuturu. I mea ia: “Te whaea o te tamahine i mate nei, kihai i timata penei nei i ana korero, ‘E mohio ana ahau pehea nei ou whakaaro.’ Hoinoa, korero ana ia pehea nei nga mea i pā ki a ia ano, waiho mai māku e whakapā ki ahau.”

Ko te awhina tangata pouri e karanga ana mo te pukuaroha, maramatanga, me te aroha nui i a koe. Kaua e taria ko te tangata pouri kia haere mai ki a koe. Kaua e mea noa, “Meina he aha ranei e taea a ahau . . .” Rapua tera “aha ranei” e koe ano, timatatia tera e tika ana.

Torutoru nei nga patai e toe ana: Pehea oti te tumanako o te Paipera mo te whakaaratanga? He aha tona tikanga mou, me tau i aroha ai kua mate nei? Me pehea tatou e tuturu ai he tumanako pono tenei?