1. Ta maroñ eo ewõr ippãd me emaroñ jipañ kõj ñan anõke Jeova?

 JEOVA ear kõm̦anm̦an kõj bwe en wõr ad maroñ ñan mel̦el̦e kõn eñjake ko an ro jet, meñe jejjañin iiooni men ko rej iiooni. (Riit Epesõs 5:1, 2.) Ewi wãween an maroñ in me ewõr ippãd maroñ jipañ kõj ñan anõke Jeova? Etke jej aikuj kõjparok wãween ad kõjerbale maroñ in?

2. Ewi wãween an Jeova eñjake ñe jej eñtaan?

² Em̦õj an Jeova kallim̦uri kõj kõn juon ilju im jekl̦aj em̦m̦an me enaaj bar ejjel̦o̦k eñtaan. Rũkkapit ro im ‘jiip ro jet’ rej jim̦or reim̦aanl̦o̦k ñan mour indeeo, jekdo̦o̦n ñe kõjatdikdik eo aer ej ñan mour indeeo ilañ ak ilal̦. (Jon 10:16; 17:3; 1 Korint 15:53, UBS) Jeova emel̦el̦e ñe jej eñtaan im bũrom̦õj kõn men ko renana rej wal̦o̦k ñan kõj ilo raan kein. Ilo iien ko etto, Jeova ear lukkuun bũrom̦õj kõn RiIsrael ro ke rar eñtaan. Baibõl̦ ej ba: “Ebũrom̦õj bũruon kõn eñtaan an Israel.” (Ri Ekajet 10:16) Im tokãlik ke armej ro an rar bar kalõk tampel̦ eo im rar mijake ro rar kõjdate er, Jeova ear mel̦el̦e kõn eñjake ko aer. Eñin unin ear ba bwe ‘eo ej uñũr er ej uñũr iju in mejãn.’ (Zekaraia 2:8) El̦ap an Jeova yokwe rũkarejar ro an im ekõn̦aan jipañ er, ãinwõt an juon kõrã yokwe niñniñ eo nejin. (Aiseia 49:15) Jej anõke yokwe  eo an Jeova ilo ad kajjioñ in mel̦el̦e kõn eñjake ko an ro jet ilo ad pijaikl̦o̦k ad iiooni men ko rej iiooni.​—Sam 103:13, 14.

3. Kar ta eñjake eo an Jijej kõn armej ro?

³ Jijej ear mel̦el̦e kõn eñjake ko an armej ro rar eñtaan, meñe ejjañin kar iiooni men ko armej ro rej eñtaan kaki. Ñan waanjoñak, ear jel̦ã bwe ear pen an armej ro mour. Etke? Kõnke rũtõl ro an kabuñ rar riab ñan er im kõm̦m̦an elõñ kien ko me rejjab jãn Anij. Armej ro rar mijak rũtõl in kabuñ ro. (Matu 23:4, UBS; Mark 7:1-5, UBS; Jon 7:13) Meñe Jijej ear jab mijak im tõmake rũtõl in kabuñ rein, ak ear mel̦el̦e kõn eñjake ko an armej ro. Ear l̦ap an Jijej bũrom̦õj ke ear lo an nana an rein kõm̦m̦an ñan armej ro. Armej rein rar “ãinwõt jiip ko ejjel̦o̦k aer jabõt” kõnke ejjel̦o̦k en̦ ear jipañ er. (Matu 9:36, UBS) Jijej ear katak jãn Jemãn ñan yokwe armej ro im ñan kwal̦o̦k “tũriam̦o im jouj.”—Sam 103:8.

4. Kõnke Jijej ear mel̦el̦e kõn eñjake ko an armej ro, ta eo ear kõm̦m̦ane?

⁴ Ke Jijej ear lo an armej ro eñtaan, ear jipañ er kõnke ear yokwe er. Jijej ear ãinwõt Jemãn. Ñan waanjoñak, juon iien ãlikin an kar Jijej im rũkal̦oor ro an etal ñan juon jikin ettol̦o̦k im kwal̦o̦k naan, rar m̦õk im rar aikuj in kakkije ilo juon jikin ejjel̦o̦k armej ie. Bõtab, Jijej ear lo an armej ro kõttare. Jijej ear mel̦el̦e bwe armej ro rej aikuji bwe en jipañ er. Kõn men in, meñe Jijej ear m̦õk ak ear “jino An katakin er men ko rellõñ.”—Mark 6:30, 31, 34.

5, 6. El̦aññe jekõn̦aan kwal̦o̦k yokwe ãinwõt Jeova, ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane? Kwal̦o̦k kõn waanjoñak eo. (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

⁵ El̦aññe jekõn̦aan bwe jen kwal̦o̦k yokwe ãinwõt Jeova, ta eo jej aikuj in kõm̦m̦ane? Eokwe, l̦õmn̦ak m̦õk kõn men in. Jen ba bwe ewõr juon likao etan Alan. Alan ej l̦õmn̦ak kõn juon iaan l̦al̦l̦ap ro ilo eklejia eo an me epen an etetal im epilo. Kõn men in, Alan ej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naan ko an Jijej me rej ba: “Ãinwõt kom̦ kõn̦aan bwe armej ren kõm̦m̦an ñan kom̦, en ãindein ami kõm̦anm̦an bareinwõt ñan er.” (Luk 6:31) Innem, Alan ej kajitũkin e make im ba, ‘Ta eo ikõn̦aan bwe ro jet ren kõm̦m̦ane ñan ña?’ im ej ba, ‘Ilukkuun kõn̦aan bwe ren pããjkõt ippa!’ Bõtab, l̦al̦l̦ap eo ejjab maroñ ettõr im iukkure ippãn. Kõn men in, lukkuun kajjitõk eo me Alan en kar kajitũkin e make ej, ‘El̦aññe en kar ña l̦al̦l̦ap in, ta eo inaaj kar kõn̦aan bwe ro jet ren kõm̦m̦ane ñan ña?’

⁶ Meñe Alan ej likao wõt, ak ej kajjioñ in pijaikl̦o̦k wãween an naaj kar eñjake ñe ear juon l̦al̦l̦ap. Ear jol̦o̦k el̦ap iien ippãn l̦al̦l̦ap eo im lukkuun roñjake an kõnnaan. Kõn men in, ear jino kile im mel̦el̦e bwe epen ñan an l̦al̦l̦ap in riiti Baibõl̦ im etetal jãn em̦ ñan em̦ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan. Alan ear jel̦ã kõn ta ko emaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ l̦al̦l̦ap in im ear kõn̦aan jipañe joñan wõt an maroñ. El̦aññe jemel̦el̦e kõn eñjake ko an ro jet im jej kwal̦o̦k yokwe ñan er, jej kaalikkar ad anõke Jeova.​—1 Korint 12:26, UBS.

7. Bwe jen maroñ mel̦el̦e kõn an ro jeid im jatid eñtaan kõn apañ ko rej iiooni, ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane?

⁷ El̦aññe jejjañin iiooni men ko armej ro rej eñtaan kaki, enaaj pen ñan ad mel̦el̦e kõn aer eñtaan. Ñan waanjoñak, elõñ ro jeid im jatid el̦ap aer eñtaan kõnke renañinmej ak ear wal̦o̦k juon jorrããn ñan er ak kõnke rerũttol̦o̦k. Ro jet el̦ap aer eñtaan kõnke el̦ap aer bũrom̦õj, inepata, ak kõnke ro jet rekõn m̦an er im ko̦kkure er. Jet rej make iaaer ilo aer lale ajri ro nejier ak ro jet baam̦le ko aer rejjab karejar ñan Jeova.  Aolep ewõr aer apañ, im enañin aolep apañ ko jej iiooni reoktak jãn apañ ko an ro jet. Bõtab, jej aikuj kwal̦o̦k yokwe ñan ro jet im jipañ er. Ewi wãween ad maroñ kõm̦m̦ane men in? Keememej bwe kajjojo armej eoktak aikuj ko aer jãn doon. Kõn men in, ñe jenaaj lukkuun roñjake an ro jet kwal̦o̦k eñjake ko aer im kate kõj ñan mel̦el̦e, jenaaj jel̦ã wãween eo em̦m̦antata ñan jipañ er. Bõlen jemaroñ kakeememej er kõn eñjake eo an Jeova kõn apañ ko rej iiooni ak jipañ er kõn aikuj ko aer. El̦aññe jej kõm̦m̦ane men in, jej anõke Jeova.​—Riit Rom 12:15; 1 Piter 3:8.

8. Ta eo ear jipañ Jijej bwe en kwal̦o̦k jouj ñan armej ro?

⁸ Jeova ej jouj ñan aolep armej. (Luk 6:35, UBS) Jijej ej bar jouj ñan armej ro, ãinwõt Jemãn. Ke Jijej ear pãd ijin ioon lal̦, ta eo ear jipañe bwe en jouj ñan armej ro? Ear l̦õmn̦ak kõn wãween an naan ko an im kõm̦m̦an ko an maroñ jelõt eñjake ko an ro jet. Ñan waanjoñak, juon kõrã me ekõn kõm̦m̦ani elõñ men ko renana ear itok ñan ippãn Jijej. Joñan an kar l̦ap an kõrã in jañ, dãnnin kõmjaal̦al̦in mejãn ear kõm̦m̦an bwe en tutu neen Jijej. Jijej ear kile bwe kõrã in ear lukkuun bũrom̦õj kõn men ko renana ear kõm̦m̦ani im ear ukel̦o̦k jãn bõd ko an. Jijej ear jel̦ã bwe ñe ear jab kwal̦o̦k jouj ñan kõrã in, enaaj kar nanal̦o̦k wõt an mour. Eñin unin Jijej ear nõbare kõrã in kõn men in em̦m̦an ear kõm̦m̦ane im ear jeorl̦o̦k an bõd. Bareinwõt, Jijej ear kõnono ilo jouj ñan Parisi eo me ear jab errã kõn men eo ear kõm̦m̦ane.​—Luk 7:36-48, UBS.

9. Ta eo emaroñ jipañ kõj bwe jen kwal̦o̦k jouj ãinwõt Jeova? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.

⁹ Ewi wãween ad maroñ kwal̦o̦k jouj ãinwõt Jeova? Eokwe, ñe jej itõn ba ak kõm̦m̦ane juon men, jej aikuj l̦õmn̦ak m̦okta kõn ta eo jej itõn ba ak kõm̦m̦ane. Ñe jenaaj kõm̦m̦ane men in, enaaj jipañ kõj bwe naan im kõm̦m̦an ko ad ren em̦m̦an im rejjab kõmetak ak kainepataik ro jet. Paul ear ba bwe Kũrjin ro ren ‘jab akwããl, ak ren jouj ñan armej otemjej.’ (2 Timote 2:24) Kõn men in, jen l̦õmn̦ak kõn wãween ad maroñ kwal̦o̦k jouj ñe jej iioone wãween kein: Ñan waanjoñak, el̦aññe bo̦o̦j eo am̦ ejjab jim̦we wãween an jerbal, ta eo kwõnaaj kõm̦m̦ane? Ñe juon jeid im jatid me eto an jab kweilo̦k ium̦win elõñ allõñ ko ej itok im kweilo̦k, ta eo kwõnaaj ba ñane? El̦aññe kwõj kwal̦o̦k naan ñan juon im ej ba bwe elukkuun poub im ejjab maroñ kõnnaan ippam̦, ewi wãween am̦ maroñ kwal̦o̦k jouj ñane? Ak ta el̦aññe lio pãleem̦ ej kajjitõk etke kwaar jab kõnnaanek e kõn pepe ko kwaar kõm̦m̦ani, kwõnaaj ke kõnnaan ñane ilo jouj? Jej aikuj l̦õmn̦ak kõn eñjake ko an ro jet im kõn wãween an naan ko ad maroñ jelõt eñjake ko aer. Innem, jenaaj jel̦ã ta eo jen ba im kwal̦o̦k jouj ãinwõt Jeova.​—Riit Jabõn Kõnnaan 15:28, UBS.

10, 11. Ta eo emaroñ jipañ kõj bwe jen anõke mãlõtlõt eo an Jeova? Kwal̦o̦k juon waanjoñak.

¹⁰ Elukkuun l̦ap an Jeova mãlõtlõt, im ewõr an maroñ ñan jel̦ã ta ko renaaj wal̦o̦k ilju im jekl̦aj. Meñe jejjab maroñ jel̦ã kõn ilju im jekl̦aj, ak jemaroñ bar kwal̦o̦k mãlõtlõt ãinwõt Jeova. Ewi wãween? M̦okta jãn ad kõm̦m̦ane juon pepe, jej aikuj in l̦õmn̦ak kõn wãween an naaj maroñ jelõt kõj ak ro jet. Jejjab aikuj in ãinwõt RiIsrael ro. Rein rar jab l̦õmn̦ak kõn ta eo enaaj kar wal̦o̦k ñan er el̦aññe rejjab pokake Jeova. Bareinwõt, rar jab l̦õmn̦ak kõn jem̦jerã eo aer ippãn Jeova im aolep men ko ear kõm̦m̦ani ñan er. Innem, kõnke Moses ear kile men in ippãn RiIsrael ro, ear jel̦ã bwe renaaj  kõm̦m̦ani men ko renana. Moses ear ba: “Israel ej juon aelõñ eo ejajel̦o̦kjen̦; ejjel̦o̦k an armej ro ie mãlõtlõt ñan jidik. Rejjab lo unin an rũkõjdat ro bõk anjo̦ ioer; rejjab mel̦el̦e kõn men eo ear wal̦o̦k.”—Duteronomi 31:29, 30, UBS; 32:28, 29, UBS.

¹¹ Bwe jen anõke mãlõtlõt eo an Anij, jej aikuj l̦õmn̦ak kõn men ko remaroñ wal̦o̦k itok jãn kõm̦m̦an ko ad. Ñan waanjoñak, el̦aññe kwõj teit (date), keememej bwe ñe kwõj kõn̦aan juon im juon ej kõn̦aan kwe, emaroñ pen ñan am̦ dãpij kõn̦aan ko am̦ im eñjake ko am̦. Kõn men in, jab kõm̦m̦ane jabdewõt men me emaroñ ko̦kkure jem̦jerã eo am̦ elukkuun aorõk ippãn Jeova! Kwõn kwal̦o̦k am̦ mãlõtlõt ilo am̦ ilo̦k jãn men ko rekauwõtata me remaroñ kõm̦m̦an am̦ po. Kwõn roñjake naanin kakapilõk in em̦m̦an an Jeova, me ej ba: “Juon rũmmãlõtlõt ej lo nana eo, im tilekek; a ro rũbwebwe, rej etal wõt im jorrããn kake.”—Jabõn Kõnnaan 22:3.

12. Ewi wãween an men ko jej l̦õmn̦ak kaki maroñ ko̦kkure kõj?

¹² Juon eo emãlõtlõt ej kõjparok ta ko ej l̦õmn̦ak kaki. L̦õmn̦ak ko ad remaroñ jipañ kõj ak ko̦kkure kõj, ãinwõt an kijeek maroñ jipañ kõj ak ko̦kkure kõj. Ewõr tokjãn kijeek kõnke jemaroñ kõmat kijed m̦õñã kake. Bõtab, ñe jejjab kõjparok wãween ad kõjerbal kijeek, eokwe emaroñ tile kõj im m̦weo im̦õd. Ãindeinl̦o̦k wõt, em̦m̦an ñan ad l̦õmn̦ak wõt kõn ta ko Jeova ej katakin kõj kaki. El̦aññe jenaaj l̦õmn̦ak wõt kõn kõn̦aan eo ñan pãd ippãn juon im l̦õmn̦ake ad kõm̦m̦ani men ko renana, jenaaj lukkuun kõn̦aan men kein. Im kõn̦aan in ad emaroñ tõll̦o̦k kõj ñan kõm̦m̦ani men kein renana. Kõn men in, jemaroñ luuji jem̦jerã eo ad ippãn Jeova.​—Riit Jemes 1:14, 15.

13. Kain mour rot eo Iv emaroñ kar pijaikl̦o̦k?

¹³ Jemaroñ katak jãn waanjoñak eo an kõrã eo m̦oktata, Iv. Jeova ear kakien Adam im Iv bwe ren jab m̦õñã jãn leen “wõjke in jel̦ã em̦m̦an im nana.” (Jenesis 2:16, 17) Bõtab, Setan ear jiroñ Iv im ba: “Kom̦ jãmin mej otem mej. A Anij ejel̦ã, bwe ilo raan eo kom̦ij m̦õñã jãne, innem mejãmiro renaaj pel̦l̦o̦k, im kom̦ naaj ãinwõt anij ran̦ kõn ami jel̦ã em̦m̦an im nana.” Iv ear l̦õmn̦ake an naaj em̦m̦an wãween mour eo an el̦aññe e eo ej make peek ta eo em̦m̦an im ta eo enana. Ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im l̦õmn̦ak kõn men in im ear “lo bwe em̦m̦an leen wõjke eo ñan m̦õñã, im ol̦eo̦ ñan mejãn.” Innem, ta eo ear kõm̦m̦ane? “Ear bõk jãn leen, im m̦õñã; im ear bareinwõt lel̦o̦k ñan l̦eo pãleen ippãn, im ear m̦õñã.” (Jenesis 3:1-6) Jãn wõt aerro kar  ãindein, “jerawiwi ear del̦o̦ñ ilo lal̦, im mej kõn jerawiwi.” (Rom 5:12) Iv en kar jab wõnm̦aanl̦o̦k wõt im l̦õmn̦ak in kõm̦m̦ane men in enana!

14. Ta naanin kakkõl ko Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kaki kõn l̦õñ?

¹⁴ Ealikkar bwe jerawiwi eo Iv ear kõm̦m̦ane ear jab kitibuj an mour in l̦õñ. Bõtab, Baibõl̦ ej lukkuun kakkõl kõj bwe jen jab l̦õmn̦ake ad kõm̦m̦ani men ko renana, ãinwõt l̦õñ. Jijej ear ba: “Jabdewõt eo ej kallimjek kõrã im mejkaiie em̦õj an l̦õñ ippãn ilo bũruon.” (Matu 5:28) Bareinwõt, Paul ej kakkõl kõj im ba bwe jen “jab l̦õmn̦ak kõn m̦õm̦ ko an kanniõk im kõn̦aan ko an.”—Rom 13:14, UBS.

15. Kain m̦weiuk rot ko jej aikuj koorl̦o̦ki, im etke?

¹⁵ Baibõl̦ ej bar jiroñ kõj bwe jen l̦õmn̦ak wõt kõn ad kabuñbũruon Jeova im jab pukot kilen bwe jen m̦weiie. Meñe juon em̦weiie, ak jããn ko an reban kõjparoke. (Jabõn Kõnnaan 18:11, UBS) Jijej ear ba bwe juon armej ebwebwe el̦aññe ej koorl̦o̦k m̦weiuk ñane make im jab likũt Jeova m̦oktata ilo mour eo an. Armej rot in “ejjab m̦weiie ñan Anij.” (Luk 12:16-21) El̦aññe jej koorl̦o̦k ‘m̦weiuk ko ilañ’ im kõm̦m̦ani men ko rej kabuñbũruon Jeova, enaaj m̦õn̦õn̦õ ippãd im jenaaj bar m̦õn̦õn̦õ. (Matu 6:20; Jabõn Kõnnaan 27:11) Ejjel̦o̦k bar juon men el̦apl̦o̦k an aorõk jãn ñe ej em̦m̦an jem̦jerã eo ad ippãn Jeova.

16. Ta eo emaroñ jipañ kõj ñe jej inepata?

¹⁶ El̦aññe jej kate kõj bwe jen m̦weiie ilo jukjukun pãd in, jenaaj lukkuun inepata. (Matu 6:19) Jijej ear ba bwe ñe juon ej inepata kõn jããn, enaaj pen ñan an likũt Aelõñ eo an Anij m̦oktata ilo mour eo an. (Matu 13:18, 19, 22, UBS) Elõñ armej rej inepata aolep iien kõn men ko renana me remaroñ wal̦o̦k ñan er. Bõtab, el̦aññe jej inepata wõt, jemaroñ jino nañinmej ak dikl̦o̦k ad lõke Jeova. Ijello̦kun ad ãindein, jej aikuj lõke Jeova bwe enaaj jipañ kõj. Baibõl̦ ej ba bwe “inepata ej kõm̦m̦an bwe en eddo bũruon juon armej, a naan em̦m̦an ej kabuñbũruon.” (Jabõn Kõnnaan 12:25) Kõn men in, el̦aññe kwõj inepata kõn juon men, kõnnaan kake ippãn juon eo ej karejar ñan Jeova me elukkuun jel̦ã kajjiem̦. Rũtto ro jinem̦ im jem̦am̦, eo pãleem̦, ak juon m̦õttam̦ me kwepaake emaroñ rõjañ eok bwe kwõn lõke wõt Jeova im jipañ eok bwe en dikl̦o̦k am̦ inepata.

17. Ewi wãween an Jeova jipañ kõj ñe jej inepata?

¹⁷ El̦apl̦o̦k an Jeova mel̦el̦e kõn inepata ko ad jãn jabdewõt armej im emaroñ jipañ kõj bwe jen aenõm̦m̦an ñe jej inepata. Paul ear je im ba: “Kom̦win jab inepata kõn jabdewõt, a ilo men otemjej kõn jar im akwel̦ap kab kam̦m̦oolol, kajjitõk ko ami ren wal̦o̦k ñan Anij. Im aenõm̦m̦an jãn Anij, eo ej el̦l̦ã jãn jel̦ã otemjej, enaaj kõjparok bũruomi im l̦õmn̦ak ko ami ilo Kũraij Jijej.” (Pilippai 4:6, 7) Kõn men in, ñe kwõj inepata, l̦õmn̦ak kõn wãween an Jeova jipañ eok bwe en epaak wõt jem̦jerã n̦e am̦ ippãn. Ej jipañ eok ikijjeen ro jeim̦ im jatũm̦, em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo, rũkarejar eo etiljek im mãlõtlõt, enjel̦ ro, im Jijej.

18. Ewi wãween an maroñ eo ad ñan l̦õmn̦ak maroñ jipañ kõj?

¹⁸ Ãinwõt ad kar etale ilo katak in, jej anõke Jeova ñe jej kõjerbal maroñ eo ad ñan mel̦el̦e kõn eñjake ko an ro jet. (1 Timote 1:11; 1 Jon 4:8) Jenaaj lukkuun m̦õn̦õn̦õ el̦aññe jej kwal̦o̦k yokwe im jouj ñan ro jet, l̦õmn̦ak kõn ta ko renaaj wal̦o̦k jãn kõm̦m̦an ko ad, im jab inepata. Jen pijaikl̦o̦k naaj wãween mour ilo Aelõñ eo an Anij im kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan anõke Jeova.​—Rom 12:12.