1. U mulandu ci uno Paulo walandiile ukuti “Klistu ali maka . . . yakwe Leza”?

YEOVA walangizya amaka yakwe aakuzungusya ukupitila muli Yesu Klistu. Amabuku 4 ailandwe yakatukomelezya sana vino yakatulondolwela pa vizungusyo vimwi vino Yesu wacisile. Lelo Yesu wacisile ivizungusyo na vyuze ivingi. (Mate. 9:35; Luka 9:11) I cumicumi amaka yakwe Leza yalolekile muli Yesu. Nupya cikwene, i calenzile nu mutumwa Paulo alande ukuti: “Klistu ali maka . . . yakwe Leza.” (1 Kol. 1:24) Uzye lyene tungasambililako vyani uku vizungusyo vino Yesu wacisile?

2. I vyani vino tungasambilila uku vizungusyo vino Yesu wacisile?

² Umutumwa Petulo walanzile ukuti Yesu wacisile “ivizungusyo.” (Mili. 2:22) Ivizungusyo vino Yesu wacisile pano nsi vikalanga amapalo aalayako lino alaateeka umu myaka 1,000. Nupya vyalangililanga ivizungusyo vino Yesu ali nu kucitila antu umu nsi ipya! Alino ivizungusyo kwene vino wacitanga, vikatulanga apaswe ukumanya imiyele yakwe Yesu na Yeova. Lekini tusambilile apa vizungusyo vimwi vino Yesu wacisile nu  kumanya vino vingatwavwa ndakai nu ku nkoleelo.

3. (a) U mulandu ci uno Yesu wacitiile icizungusyo ca kutandikilako? (b) I cani cino Yesu wacisile umu musumba wa Kana icalanganga ukuti wali ni cikuuku?

³ Apa winga uwali umu musumba wa Kana aali pano Yesu wacisile icizungusyo cakutandikilako. Tutamanya icalenzile, lelo apa winga paali antu aingi sana cakuti waini wacefile. Apa yantu aali pa winga, paali na Maliya, nyina wakwe Yesu. Apa myaka ingi, Maliya afwile welenganyanga pa usesemo wa mwanakwe, nupya wamanyile ukuti ala-amwa “Umwana wakwe Leza uwa Papela-pela.” (Luka 1:30-32; 2:52) Uzye Maliya wataile ukuti Yesu wali na maka aataalolike apa nsita iiya? Amaka yakwe Yesu yalolike apa winga uwali umu Kana, Maliya na Yesu yalangizye icikuuku kuli yaaya atwalananga nupya yalondanga ukuti yatazewana. Yesu wamanyile ukuti afwile ukulangizya icikuuku. Fwandi aali vino wasangwile amanzi aingi sana, amaliita 380, ukuya “waini umusuma cuze.” (Welengini Yoane 2:3, 6-11.) Uzye Yesu walondanga sile ukuti azungusye antu? Awe. Wacisile icizungusyo cii pa mulandu wakuti wasakamalanga antu, nupya wakolanyanga Isi.

4, 5. (a) Uzye tukasambililako cani uku cizungusyo cakutandikilako cino Yesu wacisile? (b) Uzye icizungusyo kwene cii, cikatusambilizya vyani pali vino vilacitika uku nkoleelo?

⁴ Waini ino Yesu wapanzile apa winga, yakumiine iumba lyonsi. Tungasambililako cani uku cizungusyo cii? Yeova na Yesu yaaya sana nu uluse. Fwandi icizungusyo cii cikatusambilizya ukuti Yeova na Yesu yaasakamala sana vino antu yakauvwa. Nupya cikatusambilizya ukuti Yeova alaomvya amaka yakwe ukupeela antu ivyakulya ivingi sana umu nsi ipya, usi umulandu ni ncende ino mulikalako.—Welengini Ezaya 25:6.

⁵ Tale elenganyini vwilini! Likwene sile Yeova alatupeela vyonsi vino tukalonda, tulakwata mang’anda asuma alino ni vyakulya ivisuma. Ala tukazanga wakwe cimwi ndi twelenganya apa visuma vino Yeova alatucitila umu Paladaise.

6. Uzye Yesu waomvyanga uli amaka yakwe, nupya tungamukolanya uli?

⁶ Yesu ataomvizye amaka yakwe kuli uukaitemwe. Mutale mwelenganye ivyacitiike lino Ciwa wamwezizye ukuti asenule amawe yaye umukate. Yesu wakanyile ukuti angaomvya amaka yakwe uku kuizanzya. (Mate. 4:2-4) Lelo wene waitemilwe ukuomvya maka yakwe ukwazwa yauze. Uzye tungakolanya uli Yesu vino ataali na ukaitemwe? Wakomelezyanga aomvi yakwe Leza ukuti yapeela. (Luka 6:38) Ndi tukwamako yauze uku mang’anda ukuti tuliile capamwi icakulya nanti  ukusambilila pamwi Baibo, ala tukulanga ukuti twaya ni cikuuku. Tungaakwatako ni insita pa cisila ca kulongana iya kwazwa yaayo aakulondekwa ukwazwiwa, wakwe ukukutika vino umwina nanti nkazi aatapekanya ilyasi. Lino tuli umu mulimo wakusimikila, tunga-avwa yaayo aakulondekwa ukwazwa. Fwandi ngi cakuti tukwazwa yauze lino cikulondekwa, ala tukukolanya Yesu.

7. Uzye iintazi ci iyaayako umu nsi ii ino Satana akaateeka?

⁷ Na mpiti kwene kwali icipowe. Yeova wanenyile aina Izlaeli ukuti umu mpanga mwaali nu kuya antu apina. (Malan. 15:11) Lino paapisile imyaka ingi sana, Yesu nawe walanzile ati: “Apina mukaya nao pe.” (Mate. 26:11) Uzye Yesu walozizye mukuti kulaaya lyonsi apiina pano nsi? Awe, Yesu walozizye mu kuti apina yalatwalilila ukuyako kufika lino Satana alafumiziwapo pano nsi. Fwandi cilaziipa wakwe cimwi ukwikala umu nsi ipya! Ala insita iiya, kutalaya icipowe nupya. Antu yonsi yalakwata ivyakulya nupya yalaipakizya cuze.

8, 9. (a) U mulandu ci uno Yesu walisiisye antu aavula vii? (b) Uzye mungalandapo uli apa cizungusyo cii?

⁸ Kalemba wa masamu walanzile pali Yeova ati: “Wewe wafumbatula minwe yako, nu kwikusya kulonda kwakwe vyonsi vya umi.” (Masa. 145:16, New Testament and Psams in Mambwe-Lungu) Lino Yesu wali pano nsi, wakolanyanga sana Isi nupya wasakamalanga sana yauze. Yesu atacitanga vii pakuti sile antu yamulole ukuti waaya na maka. I cumicumi, Yesu wasakamalanga antu. Lekini tulole amazwi aaya pali Mateo 14:14-21. (Welengini.) Antu aingi cuze ukufuma umu misumba yalondile Yesu. Lyene lino cafisile usiku, asambi yakwe Yesu yasakamiile sana ukulola vino antu yatonsile nupya yaali ni nzala. Acino yanenyile Yesu ukuti anene antu yakaikalile ivyakulya. (Mate. 14:13) Uzye Yesu wali nu kucita uli?

⁹ Yesu waliisizye aonsi 5,000, alino na anaci na ana! U mulandu ci uno Yesu wacisile icizungusyo ci? Pano watemilwe antu nupya wayasakamile sana. Yesu afwile wayapeezile ivyakulya ivingi sana, pano antu ‘yonsi yaliile iikuta.’ Ivyakulya vino yaaliile vyalenzile ukuti yaye na maka pakuti yangapita ulwendo ulutali sana ukuswilila kuno yafumile. (Luka 9:10-17) Nupya lino asambi yakwe Yesu yakolonganike ivyakulya ivyasiileko, yazuzizye imise 12!

10. I vyani ivilacitika uku upina?

¹⁰ Pa mulandu wakuti antu umu nsi yapunuka nupya ya kateeka yaaya na mafisakanwa, i calenga nu kuti antu avule wakwe cimwi umu nsi yaye aapina. Nanti sile aina itu kwene yakaulizya ivyakulya. Yeova, a Leza wa Maka Yonsi, waaya na maka nupya a kalondesya ukuti antu yonsi yakaipakizya. Watulaya ukuti likwene sile alafumyapo ucuzi onsi!—Welengini Masamu 72:16.

11. U mulandu ci uno mwasininkizizya ukuti likwene Klistu alaomvya amaka yakwe ukucitila antu ivisuma, nupya mukulonda ukucita cani?

¹¹ Lino Yesu wali pano nsi, wacisile ivizungusyo apa myaka itatu ni myezi 6 umu ncende sile izinono. (Mate. 15:24) Nomba vino Yesu u Mwene, alazwa antunze umu myaka 1,000. (Masa. 72:8) Ivizungusyo vino Yesu wacisile vikalanga ukuti akalonda ukuomvya amaka yakwe ukutucitila ivisuma. Swemo tutakwata amaka akucita ivizungusyo, lelo kwaya vino tungakwanisya  ukucita. Twakwata amaka aakuomvya insita itu ukunenako antu apa malayo aaya muli Baibo aakuti uku nkoleelo kulaya ivisuma sana. Nupya umulimo kwene uu, aali uno swe ya Nte Yakwe Yeova twakwata. (Loma 1:14, 15) I cumicumi ndi tukwelenganya apa visuma vino Klistu ali nu kutucitila, cilatwavwa ukuti tukanenako yauze.—Masa. 45:1; 49:3.

12. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti Yesu wamanya ningo ivintu vya mu nsi?

¹² Lino Leza waumbanga insi ni vintu ivyaya mwenemo, Yesu wali a “ciinda wa milimo.” (Mapi. 8:22, 30, 31; Kolo. 1:15-17) Fwandi Yesu wamanyile ningo sana ivintu ivyaya umu nsi. Nupya wamanya ni vyakuviomvya alino wamanya ni vya kutungulula ivintu ivyaya umu nsi.

13, 14. I cilangililo ci cino Yesu wacisile icikalanga ukuti wakwata amaka pa uumbo?

¹³ Lino Yesu wali pano nsi, walangizye ukuti wali aali maka yakwe Leza, ukupitila muli vino watungululanga ivintu vya mu nsi. Elenganyini pali vino Yesu walesizye icipuupu ca muza. (Welengini Mako 4:37-39.) Kalemba wakwe Baibo umwi walanzile ukuti: Izwi lya ciGiliki ilyapiliulwa “cipupu” ilyaya pali Mako 4:37 lyaomviwa uku kulondolola icipuupu icikalamba nanti akasyululu. Izwi kwene lii likapiliula cimuza icikulu icikaayako ala kuli makumbi atifi, nu kupangalansya, alino ni mvula iingi. Imvula kwene ii ikaonona ivintu sana. Mutumwa Mateo walondolwile cimuza cii ati “cipupu” cikalamba wakwe cimwi.—Mate. 8:24.

¹⁴ Tala elenganyini pali cii. Amaimbi yakupuma uku wato na manzi yakwingila nu mukasi. Nanti icakuti amaimbi yakuuma uku wato nupya kuli ni congo ca cipuupu, alino nu wato ukusunkana, Yesu wene asikuvwa nako pano atakondelwa. Lelo asambi yene yuvwa intete wakwe cimwi, yazyula Yesu alino yamunena yati: “Mwene tutuule, pano tuli pipi nu kuundwa!” (Mate. 8:25) Uzye Yesu wacisile uli? Lino wazyusile, walesizye icipuupu na maimbi ati: “Myalala!” icipuupu na maimbi vyatiile. (Mako 4:39) Ndi twalola vino Yesu wacisile icizungusyo cii, tutanga tutwisike ukuti wakwata sana amaka akutungulula uumbo!

15. U munzila ci muno Yeova walangizya ukuti waya na maka aakutungulula uumbo?

¹⁵ Amaka yakwe Klistu yafumanga kuli Yeova, fwandi tungataila ukuti Leza wakwata amaka akutungulula uumbo onsi umu nsi. Lekini tulande apa vilangililo vimwi. Lino Mulamba ataatala wiza, Yeova watiile: “Ndi papita sile amanda cinimbali indi nu kutuma imvula pansi, ilatonya mu nsi yonsi amanda makulu amakumi yani.” (Utan. 7:4) Api lembelo lyakwe Kufuma 14:21, napo paaya amazwi aakuti: “[Yeova] alenga kuti muza upunge ukufuma ku ufumondaka.” Nupya pali Yona 1:4 pakaati: ‘Yeova akatusya umuza ukome sana pali yemba, nga ikuya icipuupu icakuti uwato waali pipi nu kononeka.’ Ala tukakomeleziwa wakwe cimwi ukumanya ukuti Yeova akatungulula ivintu ivya mu nsi. I cumicumi, insi ii ilazipa wakwe cimwi.

16. U mulandu ci uno cikatusansamusizya ukumanya ukuti Yeova na Yesu yaaya na maka akutungulula uumbo?

¹⁶ Ala mwandini cikatuzanzya wakwe cimwi ukumanya ukuti Yeova na Yesu yaaya na maka akutungulula uumbo. Fwandi umu myaka 1,000, lino Yesu alaateeka, antu yonsi pano nsi yalacingililwa. Kutalaya nanti wenga aalononwa uku uzanzo,  wakwe mulamba, akasyululu, icipuupu, ni cilundumusi. Kutalaya ukutiina nanti ukwelenganya apa vintu vii ivingaleta uzanzo, pano ‘uwikalo wakwe Leza ulaya pamwi na antu!’ (Umbw. 21:3, 4) Tutanga tutwisike ukuti lino Yesu alaateeka umu myaka 1,000, Yeova alamupeela amaka aakutungulula ivintu vya musango uu.

17. U munzila ci muno tungakolanyizizya Leza na Klistu?

¹⁷ Ukuya kwene swemo tutanga tutungulule uumbo ndi vino Yeova na Yesu yangacita, lelo twakwatako amaka akucita ivintu vyuze. Uzye tukaomvya uli amaka yaayo? Ndi tukulondela amazwi aaya pa Mapinda 3:27 ala tukuomvya maka yaayo ningo. (Welengini.) Tungaomvya amaka itu ukwazwilizya nu kukomelezya aina na yankazi aali ni ntazi. (Mapi. 17:17) Tungacita vivyo lino tukuyazwa ndi yaponelwa nu uzanzo. Nkazi umwi mukamfwila, wino ing’anda yawile pa mulandu na kasyululu, walanzile ati: “Naaya ni nsansa sana ukuya umwi uvi lyakwe Yeova, nsitaizya sile pali vino yancitiile ivintu, lelo na muli vino yankomelezyanga muli ukapepa.” Na muze aankazi umusimbe wino watovwike lino icipuupu icikulu cawisisye ing’anda yakwe. Nomba lino aina iizile yamwazwa ukuzifya ing’anda, walanzile ati: “Ukulanda sile icumi, ntanga ndondolole vino nkuyuvwa pa kwazwa kuno mwangazwa! Nkutaizya Yeova!” Tukazanga cuze vino aina na yankazi yakaitemelwa ukusakamala yauze. Nupya cino tukatemwa sana, i cakuti Yeova na Yesu yakatusakamala cuze.

18. I vyani vino mwatemwa sana pali vino Yesu wacitanga ivizungusyo?

¹⁸ Lino Yesu wali pano nsi, walangilile ukuti wene “ali maka yakwe Leza.” Lelo ataomvyanga amaka yakwe ukuti yauze yamulumbanya nanti ukuizanzya umweneco. Lyonsi, Yesu waomvyanga amaka yakwe uku kucita ivizungusyo, pa mulandu wa kutemwa antu. Tuli nu kusambilila ivingi apilyasi lii umwi sambililo ililondeliilepo.