KATUTI: Mukutandala umu cikuulwa muno yasungila ivintu ivya mpiti. Lyene ivingi pa vintu kwene vivyo ivyali vipuma i vyononeke, vikuloleka vicucuke nupya vitamooke mbali. Nomba, pali conga icikuloleka ningo sana; cili wakwe vivi kwene vino caali lino capanzilwe. Lyene imuzya aakumutandazya muti: “Uzye cii cene icipya?” Nawe aasuka ati: “Awe, cii i cati cilengela ukuluta ivingi vino vili muno, cene caya sile vikwene kutaaya nu kucizifyako.” Lyene imuzya muti: “Uzye ale catenzi mumwi umucingililwe?” Aakumutandazya aasuka ati: “Awe, icintu cii i capungilwa sana nu muza nupya canyeeka sana ukuluta vyonsi vii ivyasyala. Alino antu aingi yezya ukuconoona.” Limwi lyene mungazunguka muti, ‘Uzye ale icintu kwene cii capangilwa na cani?’

Tungati vikwene vili vino na Baibo yaya. I ya mpiti sana ukuluta mabuku yauze asyala. Kwene kwaya mabuku na yauze aampiti. Nomba mabuku yayo yononeka wa vintu vya mpiti vino vyasungwa mu vikuulwa vya kusungilamo ivintu vya mpiti. Vino mabuku yayo ampiti yalanda pali vyakwe sayansi, vyapusana sana ni visinka ivyamanyika ndakai. Mutanga mulondele vino mabuku yayo yalanda pa kulwazya indwala pano mungailetelela sile. Nupya kwasyala sile tupimfya twa mabuku kwene yayo aampiti, mafwa yamwi yanyunsoka nu kuponga yaponga.

Nomba vii aasi vino Baibo yene yaya. Yatandike ukulembwa imyaka ukucila pali 3,500 ku cisila, nomba na likwene Baibo yonsi icilipo. Nupya nanti cakuti alwani yezya ukuyonoona pa miku iingi, awe icumi yafilwa ukuilovya; yezya ukuyoca, ukuisaalula nu kuiyinda, vyonsi kwene pataya icaomba. Nupya ivyeo ivyalembwamo, vikaomba na ndakai kwene nupya  i vyampomvu sana.—Lolini ivyeo ivikuti “Uzye Baibo Yaata Ukuomba Nanti Ikaomba na Ndakai Kwene?”

Limwi munguzya muti, ‘Uzye kwene ivyalembwa muli Baibo vingatwazwa na ndakai kwene?’ Pakuti muzane icasuko, mwelenganye muti: ‘Uzye iintazi ci izyaluta pa ntazi zyonsi muno nsi izikaponela antu? Iintazi ci izikatiinya antu ukuluta?’ Limwi mungati i nkondo, ukoonona impanga, upondo, alino na mafisakanwa. Uvwini vimwi vino mungasambilila muli Baibo. Lino mukuwelenga masambililo yaa, mwayuzya muti, ‘Uzye antu nga yalondelanga vii, insi itange izipe?’

KUTEMWA UMUTENDE

“Ansansa antu akapanga umutende. Pano yalaamwa ana yakwe Leza.” (Mateo 5:9, NWT.) “Citini vyonsi vingacitwa pakuti mwikale mu mutende na antu onsi.”—Loma 12:18.

LUSE NU KWELELA

‘Ansansa antu yano yakaya na mizu ku auze. Pano Leza nawe alaya na mizu kunoyali.’ (Mateo 5:7) “Mwatekelana nu kwelelana lyonsi lino umwi wailizyanya pa muze. Mulinzile kwelelana ndi vino Mwene [Yeova, * NWT.] wamwelela.”—Kolose 3:13.

KUTEMWANA NA AMITUNDU YUZE

“Ukufuma ku muntu wenga, [Leza] waumvileko imitundu yonsi iya antu nu kuleka kuti ikale mu nsi yonsi.” (Milimo 17:26) “Leza ataya na kasoozi pa muntu ali wensi. Wino wensi akamoopa nu kucita vyawololoke, wene akazengelwa nawe nanti angala uwamu mutundu uze.”—Milimo 10:34, 35.

KUCINDIKA INSI

‘Lyene Yeova Leza atoola umuntu amwika mu calo ca Edeni kuti acilima nu kucisunga.’ (Utandiko 2:15) Leza wiika insita “iya konona yao akaonona insi.”—Umbwilo 11:18.

KUPATA UPUNUSI NU UPULUMUSI

“Mucenjele nu kuicingilila ku lwiswa lonsi. Pano umi wa muntu utaya mu wingi wa vintu vino wakwata, usi mulandu nanti angaya ni vyuma vingi.” (Luka 12:15) “Ulenzyo [nanti upulumusi] nanti vya winyi nanti lwiswa vitatakwa munomuli.”—Efeso 5:3.

UFUMA CUMI NU KUOMBESYA

“Tukulonda tuye ni cumi mu vintu vyonsi.” (Ayebulai 13:18, The New Testament in Mambwe-Lungu) “Muntu wino wiyanga alinzile kuta kwiya, nga atandike kuomba kwaula usomvi.”—Efeso 4:28.

USUMA UWAYA UMU KWAZWA AAKUCULA

‘Mwakomelezya yacantete, kwazwa atonte, nga nu kutekelela antu onsi.’ (1 Tesalonika 5:14) Mwaazwa “ana asyale na yamukamfwilwa mu macuzi yao.”—Yakobo 1:27.

Baibo italanda sile pa miyele yii isuma. Yalangilila na vino ivyeo kwene vii vingatwazwa. Ngi cakuti antu aingi yalondelanga ivyeo kwene vii, uzye mutanga muti ivintu vingazipa? Fwandi ivyalembwa muli Baibo vingatwazwa sana sana ndakai kwene! Nomba uzye vino Baibo ikasambilizya vingamwazwa muli vyani ndakai?

Umuntu wa mano kuluta antu yonsi watiile: “Antu yalalola ukuti amano yakwe Leza alungame ndi yalola milimo yakweyo.” (Mateo 11:19) Uzye musikuzumila vino walanzile? Nga mukulonda ukumanya usuma wa vintu vino mwasambilila mufwile ukuvilondela. Fwandi limwi mungati: ‘Ndi cakuti Baibo ikaomba umu cumi cumi, uzye italinzile ukungazwa umu umi wane? Uzye ingangazwa uli pa ntazi zino nkukwata ndakai?’ Uvwini ivyacitikiile umuntu umwi.

Ya Delphine * yaombanga ningo sana. Lyene mu kupumikizya iizile yaponelwa na mazanzo. Umwana wao umukazyana wafwile. Icupo casizile. Yatandike ukuulizya impiya. Pa vyacitike yatiile: “Ala mwe yantu mwe, nazewanyile! Nafwililwe umwana, ntakweti umonsi, ntakweti ni ng’anda kwene. Nayuvwanga uwa sile sile, uwaula amaka, ala campezizye amano.”

Lyene paa ya Delphine alino yelenginye pa cisinka icaaya umu mazwi aakati: “Imyaka ya umi witu yapelela sile apa myaka amakumi cinimbali (70). Antu ya maka ayano yakafika uku myaka amakumi cinani (80). Nomba imyaka ya umi witu yonsi pano yapela ikatuletela sile amasakamiko na malanda. Ikapita sile zuwazuwa, naswe kwene ala ali mikukile.”—Masamu 90:10.

 Lino ya Delphine yacuzile, Baibo i yayazwile. Vino Baibo yacisile ivyakuzunguka. Mumalola umu vipande vitatu ivilondeliilepo ukuti na yauze kwene aalondiile ivyalembwa muli Baibo vyayazwile sana umu ntazi zino yakweti. Antu yakati Baibo nayo yaya wa cintu ca mpiti cino utulanda pa kutandika cino cisyasenuka imilolekele. Baibo itaaya wa mabuku yauze aampiti aata ukuomba. Uzye tungati u mulandu wakuti Baibo yapangilwa ni cintu cimwi iciiyele? Si manye muli Baibo mwaya amelenganyo yakwe Leza aasi melenganyo ya muntu?—1 Tesalonika 2:13.

Limwi namwe kwene mwalola ukuti umi wa muntu wipimpala nupya u wa mavya yatuputupu. Uzye nga mwakwata intazi izipisye, i cani icingamiteekezya, nu kumitungilila alino nu kumipandako amano?

Katulande pa visinka vitatu tulole vino Baibo ingamwavwa. Ingamusambilizya vino

1. mungasenka ku ntazi.

2. mungamala intazi zino mukakwata.

3. mungazizimizya intazi ngi cakuti pasi vino mungacita apa ntazi zino mukweti.

Ivipande ivikonsilepo vimalanda pa vintu kwene vii vitatu.