1-4. Iintazi ci ino Petulo akweti, nupya ndi cakuti a mwemwe mukweti intazi yii mungacita uli?

 PETULO yamwika umu cifungo nupya uvwa na kuno yakuyala icisaasa. Yamwingizya umukasi ala iyamunyepelela maceni uku yasilika yaili Aina Loma. Pa maawazi nanti pa manda aingi, watatwalilila ukulolela pakuti amanye ivimamucitikila. Lino ali mu cifungo akulola sile iviumba vya cifungo, insimbi, maceni yano iyamunyepelela nayo, alino na asilika akumulinda.

² Petulo yamupingula uyi. Umwene Helodi Agilipa I akulonda ukumukoma. a Petulo alinzile ukulolekela uku yantu pa cisila ca Ucilo pakuti imfwa yakwe ilenge antu ukuvwa ningo. Asi ukuti icintiinya sile, lelo avino Umwene Helodi Agilipa I akulonda ukucita. Patalengile ukufuma pano Umwene Helodi Agilipa I wakomiile Yakobo umutumwa muze na Petulo.

³ Yii insita ya manguzi nupya iikusyala panono ukuti insita ino yapekinye ukumukomelapo ifike. I vyani vino Petulo akwelenganyapo lino ali umu cifungo umuli imfinzi? Uzye pa nsita yii Petulo akwelenganya pali vino Yesu wamunenyile ukuti yali nu kumunyepa alino nu kumutwala uku ncende kuno atalondanga pakuti yakamukome? (Yoa. 21:18, 19) Petulo afwile akwelenganya ukuti insita ino Yesu walanzile yatifika.

⁴ Munguvwa uli ndi cakuti mwemwe vii vikucitikila? Aingi yangaelenganya sile ukuti yamafwa nupya kusi ivili vyonsi vino yamacita. Uzye ndi cakuti alondezi ya cumi yakwe Klistu Yesu yakwata intazi, yalinzile ukulola ukuti pasi ivili vyonsi ivingayazwa? I vyani vino tungasambilila kuli vino Petulo alino na alondezi yauze Aina Klistu yacisile lino yayacuzyanga? Katulole.

5, 6. (a) U mulandu ci nupya u mu nzila ci muno Umwene Helodi Agilipa I wazanzile icilongano ca Ina Klistu? (b) U mulandu ci uno imfwa yakwe Yakobo yayelile u wezyo uku ya mu cilongano?

⁵ Wakwe vino twasambilile umu cipande icafumileko, lino Koneli nu  lupwa lwakwe yasenwike calenzile ukuti amu cilongano yuvwe ningo sana. Nomba Ayuda ataataile yafwile yazungwike sana lino yamanyile ukuti Ayuda aingi Aina Klistu ya kupepela pamwi na antu ataali Ayuda.

⁶ Helodi uwali kateeka umucenjele waweni ukuti lii lyali i syuko ilya kucuzizyapo Aina Klistu pakuti Ayuda yamutemwe. Ukwaula nu kutwisika, Helodi afwile wamanyile ukuti Yakobo wali a cuza musuma wakwe Yesu Klistu. Na cii calenzile ukuti Helodi akome “Yakobo umwina wakwe Yoani nu lupanga.” (Mili. 12:2) Uu wali uwezyo sana uku ya mu cilongano. Yakobo wali pa yatumwa yatatu ailoliile kuno Yesu wasenwike nupya wene waweniko ni vizungusyo vino atumwa yauze yataweni. (Mate. 17:1, 2; Mako 5:37-42) Yesu wamanga Yakobo na Yoani ukuti “Ana aonsi aaya wa kupangalakansya kwa nkuwa.” (Mako 3:17) Lino Yakobo wakomilwe, amu cilongano yaponzizye umonsi uwali umusipe, uwa cisinka nupya umutemwikwe.

7, 8. Uzye amu cilongano yacisile uli lino Petulo yamwisile umu cifungo?

⁷ Wakwe vino Agilipa welenganyanga, imfwa yakwe Yakobo yalenzile Ayuda ukuvwa ningo. Na cii calenzile ukuti atandike ukulonda ukukoma na Petulo kwene. Wakwe vino itulandapo mpiti, Petulo yamulemile. Agilipa afwile wiwisye ukuti pa nsita imwi atumwa yafumile mu cifungo umu cizungusyo, wakwe vino twasambilile mu cipande 5. Pakuti asininkizye ukuti umutumwa Petulo atapusile mu cifungo, Helodi wanyepelile Paulo na maceni ku yasilika yaili, alino kwali asilika na yauze 16 amulindanga nupya yacinjanyanga. Ndi cakuti Petulo wali nu kupuuka, ale asilika amulindanga ayano yali nu kukomelamo. I vyani vino Aina Klistu yauze yali nu kucita pa ntazi yii ino Petulo wakweti?

⁸ Amu cilongano yamanyile vino yali nu kucita. Pa Milimo 12:5 pakati: “Petulo yamusungiile umu cifungo, lelo amu cilongano yamupepelangako sana kuli  Leza.” Amapepo yano yamupepelanga yali akutaizya nupya aakufuma pansi ya mwenzo. Imfwa yakwe Yakobo italenzile ukuti yate ukuya nu utailo nu kulalola mapepo yao ukuti yatali acindame. Mapepo yacindama sana kuli Yeova. Ndi cakuti iyalingana nu kulonda kwakwe akaasuka. (Aeb. 13:18, 19; Yako. 5:16) Vikwene avino na Aina Klistu yalinzile ukulacita ndakai.

9. I vyani vino tungasambilila kuli vino Aina Klistu yapepelangako Petulo?

⁹ Uzye mwamanyako yakapepa yauzo aakweti intazi? Limwi yakuzizimizya ukucuziwa, kuinda umulimo wa kusimikila uku ya mu uteeko, nanti mazanzo akuiponela. Cingazipa sana nga mu kuyapepelako ukufuma pansi ya mwenzo. Limwi mufwile mumanyileko yamwi aakweti intazi zino antu yauze yatanga yamanye, intazi wakwe intazi zya mu lupwa, kusakamikwa, nanti intazi zyuze izingalenga yafilwe ukuya nu utailo. Ndi cakuti mukutala imwelenganyapo lino mutatala mwatandika ukupepa, mungelenganya pa yantu aingi yano mungapepelapo nu kuyalumbula mazina lino mukulanda na Yeova “akauvwa amapepo.” (Masa. 65:2) Nupya vikwene avino namwe kwene mungatemwa ukuti aina na ya nkazi yamucitila ndi cakuti mwakwata intazi.

10, 11. Londololini vino malaika wakwe Yeova wacisile pakuti afumye Petulo umu cifungo.

¹⁰ Uzye Petulo wasakamile pali vii ivyamucitikiile? Tutanga tusondwelele, lelo uwanda kwene uwa usiku lino wali umu cifungo, waizi pakasi kakwe ya malonda yaili ala yakumulinda. Umonsi wii uwali nu utailo wamanyile ukuti wali umucingililwe asi mulandu ni vingacitika pano Yeova wali nawe. (Loma 14:7, 8) Petulo ataatazile aelenganye napo pa vintu ivyali umupiipi nu kucitika. Papo kwene umu cifungo mwaswefile imuya na mpe. Malaika, u wimilile  umu cifungo lelo alinzi yatamuweni, nupya papo kwene sile wakatwisye Petulo. Nupya maceni yano yamunyepeliile alolekanga kwati yatanga yaputuke, yaiputukiile sile aineco.

¹¹ Malaika wanenyile Petulo ati: “Katuka zuwa! . . . Ipekanye nupya zwala indyatu zyako. . . . Zwala icakuzwala cako ica kunzi.” Petulo wacisile vino malaika wamunenyile. Lyene malaika wamunenyile ati: “Ndondele.” Nupya Petulo avino wacisile. Yafumile umu cifungo, iyapita na pano alinzi yaimi, iyapita na pa mulyango apali ivisimbi ivya maka lelo vitaapanzile icongo lino yafumanga. Cali uli pakuti yakwanisye ukupita pa mulyango wa musango uu? Ndi cakuti Petulo welenginyepo vii, ale patalengile ala akwelenganya sile. Lino yayanga ya kupalamila pa mpongolo, impongolo “yaiyulikiile.” Lino Petulo akwiza umu kumanya ukuti iyapuzya pa mpongolo nupya iingila nu mu museo, malaika watiile ukuloleka kuli aliwe. Lyene lino malaika wasiile Petulo, alino Petulo wizile ailuka ukuti vyonsi vii ivicitika. Vii ivyacitiike citaali icilolwa awe, lelo vyali i vya cumi cumi. Petulo wasapwilwe umu cifungo.—Mili. 12:7-11.

12. U mulandu ci uno tungateekeziwa nga tukwelenganya pali vino Yeova wacisile pakuti apususye Petulo?

¹² Tukateekeziwa sana nga twelenganya pa maka yano Yeova wakwata aakupususya aomvi yakwe. Petulo wanyefilwe uku mwene wino uteeko uwakweti sana amaka watungililanga. Nomba nanti cali vivyo, Petulo wafumile umu cifungo. Nomba, Yeova atacitilanga aomvi yakwe yonsi ivizungusyo vya musango uu. Atacisile ivya musango uu kuli Yakobo, alino ataatazile acitilepo nupya Petulo icizungusyo ca musango uu pano amazwi yano Yesu walanzile ukulozya uku mutumwa wii walanga yafikiliziwa. Na ndakai kwene Aina Klistu yasienekela ukuti yangapusuka umu cizungusyo. Lelo, twamanya ukuti Yeova ataasenuka. (Malaki 3:6) Likwene sile ali nu kuomvya Umwanakwe ukupususya antu aingi umu cifungo icaya kwati imfwa! (Yoa. 5:28, 29) Tungakomeleziwa sana ndi cakuti tukwelenganya pa ulayo uu lino twakwata intazi.

13-15. (a) I vyani vino amu cilongano yacisile pa cisila ca kulola Petulo wafika lino yakolongine umu ng’anda yakwe Maliya? (b) I vyani vino ibuku lya Milimo lyatandike ukulandapo, nupya i vyani vino Petulo watwalilile ukwelenganya pa ina na ya nkazi?

¹³ Petulo wimilile pakasi ka museo usiku ala akwelenganya kuno angaya. Lyene wamanyile ukwakuya. Umwanaci Umwina Klistu uwikalanga umupiipi a Maliya. Mukamfwilwa wii afwile wakweti icuma nupya wakweti ing’anda ikulu muno amu cilongano yalonganilanga. Wali a nyina wakwe Yoani Mako uwalumbulwa umuku wa kutandikilapo umwi buku lya Milimo nupya wizile aya kwati sile umwana kuli Petulo. (1 Pet. 5:13) Pa wanda uu usiku antu aingi amu cilongano, yalonganyile umu ng’anda yakwe Maliya ala yakupepa ukufuma pansi ya myenzo nanti cakuti wali usiku sana. Tutanga tutwisike ukuti yapepelangako Petulo ukuti yangamufumya, lelo yatenekelanga ukuti Yeova amaasuka mapepo yao.

¹⁴ Petulo wakonkonsizye pa mpongolo iya kwingilila mu musolo wa ng’anda.  Umuomvi Umugiliki uwi zina lyakuti Loda ilikapiliula ukuti “Iluwa,” waile umu kuyula impongolo. Wazungwike sana lino uvwile izwi lyakwe Petulo. Mu cifulo cakuti umuomvi wii ayule impongolo, uvwile ningo sana nupya wasile Petulo ataimilila umu musolo nu kuutukila uku ng’anda pakuti akanene amu cilongano ukuti Petulo ali panzi. Nanti cakuti yalolanga kwati umukazyana atavulungana, lelo vino walandanga vyalangililanga ukuti atasininkizya vino akulanda. Watwalilile sile ukulanda ivisinka vino wamanyile. Yamwi yatandike ukwelenganya ukuti limwi waweni malaika uwimililangako Petulo. (Mili. 12:12-15) Apa nsita yonsi yii, Petulo watwalilile sile ukukonkonsya pa mpongolo mpaka lino yaile iyamuyulila.

¹⁵ Lino waimi pa mpongolo, “yamuweni nupya yazungwike.” (Mili. 12:16) Petulo wali ni nsansa nupya walondanga ukuyanena ilyasi lyonsi nu kuti nayo yanene umusambi Yakobo alino nu kunena aina yauze, nupya walondanga ukufumapo zuwa lino asilika yakwe Helodi yatatala yamuzana. Petulo wafumileko nu kuya uku ncende isuma pakuti akatwalilile ukuomba umulimo uno waombanga. Ukufumyako sile lino walumbulwa umwi lyasi ilikalanda pa kuzembululwa ilyaya umu Milimo icipande 15, atatala walumbulwapo nupya. Lyene ibuku lya Milimo lyatandika ukulanda pali vino umutumwa Paulo waomvile alino na vino wapitanga. Lelo nanti ciye vivyo, tungasininkizya kuti Petulo wakomelezyanga aina na ya nkazi konsi kuno waya. Nanti cakuti wafumile api iumba ilyakongine umu ng’anda yakwe Maliya, iumba liili lyasi sana ni nsansa.

16. U mulandu ci uno tulinzile ukusininkizya ukuti ivintu vilazipa uku nkoleelo?

¹⁶ Insita zimwi Yeova akacitila aomvi yakwe ivintu visuma vino yasikwenekela nupya cico cikalenga yaye sana ni nsansa. Vikwene ali vino aina na ya nkazi yakwe Petulo yayuvwile pa nsita iya. Nupya vikwene avino naswe tukayuvwa insita zimwi ndi cakuti Yeova watucitila ivisuma. (Mapi. 10:22) Uku nkoleelo, Yeova alafikilizya vyonsi vino watulaya. Lino vintu vii vilacitika tulaya sana ni nsansa ukucila zino tukaya nazyo ndakai. Fwandi ndi cakuti twatwalilila ukuya acumi, tulaipakizya ivintu ivisuma sana uku nkoleelo.

17, 18. I vyani vyalenzile ukuti Helodi azunguke?

¹⁷ Helodi wazungwike pali vino Petulo wafumile umu cifungo nupya ataatemilwe. Helodi watumile antu akuya umukulonda Petulo nupya watandike ukuzikisya alindanga Petulo vino cali pakuti afume umu cifungo. Nupya walanzile ukuti yasende aalinzi “yakayafulule,” nanti ukuyakoma. (Mili. 12:19) Helodi Agilipa wali umonsi atakweti uluse ni cikuuku. Uzye umonsi wii umunkalwe wali nu kufululwa?

¹⁸ Agilipa afwile uvwile sana uyi pali vino wafizilwe ukukoma Petulo, lelo patalengiile wizile aya ni cilumba nupya. Alwani yakwe yalondanga ukupanga umutende na aliwe nupya walondesyanga ukulanda uku yantu aingi. Luka walanzile pali vino waipekanyizye ukuti, “Helodi wazwite ivyakuzwala vya wene.” Josephus  kalemba wi lyasi Umuyuda walemvile ukuti Helodi wazwalanga ivyakuzwala vyakwe siuva pakuti uluswepo nga lwamukozya aengesa. Lyene umwene wii uwa cilumba watandike ukuvwanga. Alino antu akolongine amutungililanga yatandike ukupunda iyati: “Yaa a mazwi yakwe leza, asi mazwi ya muntu!”—Mili. 12:20-22.

19, 20. (a) U mulandu ci uno Yeova wafulwile Helodi? (b) Uzye ukwelenganya pali vino Helodi Agilipa wafwile umu kupumikizya kungatuteekezya uli?

¹⁹ Umucinzi uno yapelanga Helodi walinzile ukuya kuli Leza, nupya Leza walolanga ivyacitikanga. Helodi wakweti insita iya kuicingilila kuli vino vyali nu kumucitikila. Nga wakalipiile antu nanti ukuyakanya. Lelo vino wacisile vyalingine ni pinda ilikati: “Icilumba i cikakolelela uononesi.” (Mapi. 16:18) Lilyo kwene sile “malaika wakwe Yeova wamulwalike,” na cii calenzile ukuti umonsi wii uwa cilumba afwe imfwa iipisye. Nupya “ingonyo zyamuliile suka afwa.” (Mili. 12:23) Nanti sile a kalemba wa malyasi Josephus nawe kwene walanzile pali Agilipa ukuti wafwile umu kupumikizya nu kuti lino umwene wii atatala wafwa walanzile ukuti icalenzile afwe a pa mulandu nu kupokelela ululumbi luno antu yamupeelanga. Josephus walemvile ukuti Agilipa wacuzile pa manda 5 lino atatala wafwa. b

²⁰ Insita zimwi cikaloleka ukuti antu asipepa Leza yakacita ivintu iviipe ukwaula nu wa kuyafulula. Cico citalinzile ukutuzungusya pa mulandu wakuti “insi yonsi ikatungululwa nu mwipe.” (1 Yoa. 5:19) Nanti ciye vivyo, insita zimwi aomvi yakwe Yeova acisinka yakauvwa uyi ndi cakuti yalola antu aakacita iviipe yasikufululwa. Ali mulandu uno malyasi amusango uu yakatuteekezya. Nupya tukalola vino Yeova akaazwa aomvi yakwe nu kuiusyako ukuti wene a Leza uwatemwa umulinganya. (Masa. 33:5) Likwene sile umu nsi yonsi mwasya muye umutende.

21. I sambililo ci lino tungasambilila umu cipande 12 icaya umwi buku lya Milimo, nupya ivyayamo vingatuteekezya uli?

²¹ Ilyasi lii lyasyalikizya na mazwi akukomelezya akuti: “Izwi lyakwe Yeova lyatwalilile ukulunduluka nu kusalangana.” (Mili. 12:24) Lipoti yii iikalanda pali vino umulimo wa kusimikila walundulukanga ikatwazwa ukulola vino Yeova acili akupaala umulimo uli umwi uno tukaomba ndakai. Umu cumi, icipande 12 icaya umwi buku lya Milimo cisilanda sile pa mfwa ya mutumwa na pali vino umutumwa umwi wapuswike. Lelo cikalanda na pali vino Yeova wavulunginye mapange yakwe Satana akonona icilongano ca Ina Klistu nu kulesya umulimo wa kusimikila. Vino Satana wapanzile ukucita vitaomvile, nupya na vyonsi vino akapanga ukucita vitalaomba. (Eza. 54:17) Lelo yonsi aya uku lusansa lwakwe Yeova na Yesu Klistu, imilimo ino yakaomba ilatwalilila ukutunguluka. Uzye ukumanya vivyo kusitukomelezya? Lii isyuko sana lino twakwata ilya kusimikila “api zwi lyakwe Yeova.”