Be Onego Ibed Jaratiro Kinde Duto?

JI DUTO bedo joratiro e kinde moko; thoth ji nyalo bedo ni gin joratiro e kinde mang’eny. Kata kamano, ji adi ming’eyo matimo matek mondo gibed joratiro kinde duto?

Ndalogi, ji ok gin joratiro e yore mang’eny mopogore opogore. Kata kamano, yo ma Nyasaye nenogo kido mar ratiro en gima ji ong’eyo malong’o. Kuom ranyisi, thoth ji ong’eyo maler chik mar aboro kuom Chike Apar mawacho ni: “Kik ikwal.” (Wuok 20:15) Kata kamano, ji mang’eny paro ni seche moko kit ngima ng’ato nyalo chune mondo okwel kata kik obed jaratiro e yore moko. Wane ane ranyisi adek mag kuwo ma ng’enyne ji ok dew.

Be Owinjore Ikwel Nikech Idhier?

Jatelo moro mawuok Rumi kinde moro nowacho kama: “Dhier ema kelo mahundu.” Jachan nyalo neno ni owinjore okwel. Joma onene kokwelo nyalo yie kode. Yesu to noneno wachno nade? Notimo ne jochan ng’wono ahinya. “Nokechogi.” (Mathayo 9:⁠36) Kata bed ni ng’ato nodhier machalo nade, Yesu ne ok oyie gi kuwo kata matin. To kare jachan onego otim ang’o kuom wachni?

Nyasaye kecho joma kuom adier temo matek mondo omiye luor, kendo obiro gwedho kinda ma gitimo e manyo gik ma ochuno. (Zaburi 37:25) Muma chiwo singoni: “Jehova ok noyie ng’at makare neno kech: to otuono ng’at marach gi modwaro.” (Ngeche 10:3) Be jachan nyalo tiyo gi wechego? Victorine oyie ni mano nyalore.

Victorine en chi liel ma nigi nyithindo abich madirom dhi e skul, kendo ngimane ok yot. Odak e piny ma sirkal ok chiw kony ahinya. Seche mathoth yudo ka en kare mar tich, kama thuolo mag kwelo ng’enyie. Kata kamano, Victorine ok yie donjo e tem mar kuwo. Kar mano, otiyo mondo ochop dwaro mag joode mag odiechieng’ ka en jaratiro e ohande. Ang’o momiyo osiko ka en jaratiro?

“Mokwongo, ang’eyo ni Nyasaye en jaratiro kendo obiro bedo jaratiro koda ka aluwo timne. Mar ariyo, nyithinda nyalo puonjore bedo joratiro ka gineno kidono kuoma.”

Mano osekonye nade? “Wan gi chiemo, lewni, kod kar dak. Kata kamano, nitie kinde ma ne chuna kwayo osiepena kony kuom weche kaka chudo mag thieth ma ne  nyalo yudowa apoya. Kinde duto asebedo ka ayudo gik mochuno e ngima. Nikech ang’o? Nikech osiepena osebedo kong’eyo ni alero chalna e yo maratiro kendo ok atem manyo gik mohingo dwaro mochuno e ngimana.

“Nyithinda dongo ka gin joratiro. Miyo moro modak machiegni kodwa noneno pesa moko e wi mesawa mopenjo kabe achich ni dipo ka nyithinda okawogi. Ne ok oyie kane anyise ni nyithinda ok nyal timo gima kamano. Notemo ketogi e tem ka an awuon akiya. Nolidho moketo pesa maromo franc 100 e odwa kama nong’eyo ni nyithinda biro nenogie e yo mayot. Kinyne ka noduogo, nobwok ahinya ni pesago pod ni mana kama noketogie. Bedo gi nyithindo ma joratiro en gweth maloyo bedo gi mwandu mathoth mag ringruok.”

“Ji Duto Timo Kamano”

Kwelo kar tich en gima onya ahinya. Kuom mano, ji mang’eny wacho ni, “Ka ji duto timo kamano, an to ang’o ma mona timo mano?” Mopogore gi mano, Muma wacho kama: “Kik iluwri gi ji mathoth kuom timo maricho.” (Wuok 23:2) Victoire oseluwo wechego. Be mano osekonye?

Kane Victoire jahigini 19, nonwang’o tich e faktori marego nas. Bang’ kinde matin nofwenyo ni mon 40 mondik e faktorino ne kwalo nyai nas ka gipando e okepnigi ka giwuok. E giko juma ka giko juma, ne giuso nyai nas kar kwan maromo chudo monego giyudi kuom tij odiechienge adek kata ang’wen. Victoire wacho kama: “Ji duto ne timo mano. Ne giparo ni an bende abiro riwora kodgi e timno, kata kamano, natamora kanyisogi malong’o ni bedo jaratiro en kit ngimana. Ne gijara, ka giwacho ni adhi loko ohand lal.

“Chieng’ moro kane oyudo waa e faktori, maneja nobiro irwa apoya. Ne onono okapu mar ng’ato ka ng’ato mi ojuko mon-go gi nyai nas, mak mana an kenda. Jogo duto ma ne ojuki ne idhi riemb e tich sano, ka ok kamano to ne gidhi tiyo kuom jumbe ariyo maonge chudo. Kuom jumbe ariyogo, mon-go nobedo gadier ni ok naloko ohand lal.”

“Kiyudo to Ikano”

Inyalo winjo nade kapo ni iyudo gimoro ma nengone tek molal ne ng’ato? Ji mang’eny neno ni mano giyudo, kendo ok gibed gi paro moro amora mar duoko gino ne wuon-go. Giluwo paro mar, “kiyudo to ikano.” Jomoko neno ni onge rach mar timo kamano. Ginyalo wacho ni wuon-go osekwane kaka gima olal. Jomoko to neno ni tijgi ok en manyo wuon gima oselal, ma en tich manyalo kawogi seche mang’eny ahinya.

Ere kaka Nyasaye neno wachni? Rapar mar Chik 22:⁠1-3 nyiso ni ng’at ma noyudo gimoro molal ok ne onego oloke mare, to nonego okane “nyaka [wuon-go] dwarogo.” Ka ng’atno noling’ gi gino, ne inyalo wachi ni okwelo. (Wuok 22:9) Be mano nyalore e ndalogi? Christine neno ni mano nyalore.

Christine en jatend skul moro mar ng’ato owuon. Chieng’ Tich Adek moro nokawo chudo mare mar dwe mangima. E pinje mag Afrika ma Yimbo, kochul ng’ato to oting’o pesane duto e bagne, kamano e kaka Christine notimo. Bang’e noidho taksi ka odhi e chokruok. Kane ochopo, nomanyo pesa ei bagne mondo ochul jataksi. Nikech piny noselil, pesa duto ma noyudo oa chule nolwar ka ok ong’eyo.

Bang’ dakika matin, jal moro miluongo ni Blaise ma jahigini 19, mabende ne en wendo e alworano, noluwo ndarano. Ne ochano mar romo gi osiepne moro e chokruok ma  Christine ne dhiyeno. Noyudo pesa ma ne olal ne Christine moketo e ofuke. Bang’ chokruok, nonyiso osiepne ni nokwanyo gimoro kendo ng’at ma gire olal nyalo goyone simo mondo owach gima olal.

Kane Christine ochopo pacho otienono, nobwok koyudo ni chudo mare mar dwe mangima nolal. Bang’ juma achiel, nowacho ne osiepne ma Josephine ni pesane nolal, Josephine nonyise ni wendo moro ma ne obiro e chokruogno nokwanyo gimoro. Christine nogoyo ne Blaise simo kendo wacho kar pesane ma nolal. Nomor mokalo kane Blaise oduokone pesane. To nade Blaise? Nosekano pesano kuom juma mangima, kata kamano nowacho ni, “Mor ma nayudo kuom duoko pesano ne oloyo mor mar kane.”

Gimomiyo Gitemo Bedo Joratiro Kinde Duto

Victorine, Victoire, kod Blaise odak kuonde mopogore opogore kendo ok ging’ere. Kata kamano, gin gi gimoro achiel machal. Giduto gin Joneno mag Jehova, makawo mapek gima Muma wacho kuom bedo joratiro. Girito kinde ma Nyasaye biro chopo singone mar piny manyien. “Kaka singruokne obet, warito polo manyien, gi piny manyien ka ma wach makare odakie.” Ji duto mabiro dak kuno nobed joma kare kendo ma joratiro.​—2 Petro 3:13.

Victorine ok gen ahinya ni yutone biro bet maber kapok Nyasaye okelo lokruok. Kata kamano, omewo nikech en gi winjruok maber gi Nyasaye, ma en gima pesa ok nyal nyiewo. Nyithinde gin joratiro kendo gin joluor. Jumapil ka Jumapil ‘gihulo’ ber mar Nyasaye ne joma odak e alworagi kendo gilero kaka obiro chopo dwaro mag “ji duto ma luongo nyinge gadiera” kendo rito ‘jogo duto mohere.’​—Zaburi 145:7, 18, 20.

Bang’ kinde, Victoire noweyo tiyo e faktori marego nas. Nochako tije owuon mar uso garri (kit chiemo moro miloso gi omwogo) e chiro. Bedone jaratiro noywayo jonyiewo mathoth. Bang’ kinde nonyalo tiyo gi seche matin e ohala mondo oyud thuolo momedore mar wuoyo gi jomoko kuom geno mar dak e piny manyien ma ratiro biro bedoe. Bang’e nokende, kendo en kaachiel gi jaode gitiyo ne Nyasaye kuom thuologi duto.

Pes Christine nolalne e nyim Od Romo mar Joneno mag Jehova. Blaise nong’eyo mana ji matin e chokruok ma nitimo kanyo, kata kamano, nong’eyo ni gin owetene gi nyiminene ma Jokristo matimo matek mondo obed joratiro kinde duto.

Ji adi ming’eyo ma kuom adier timo matek mondo obed joratiro? Par ane bedo gi ji 50, 100, kata 200 ma joratiro. Mano e ber ma Joneno mag Jehova yudo e Ute mag Romo maggi. Donge inyalo dhi kuro mondo ing’eri kodgi?

[Weche manie ite mar 11]

“Bedo gi nyithindo ma joratiro en gweth maloyo bedo gi mwandu mathoth mag ringruok.”​—VICTORINE

[Sanduk manie ite mar 13]

Be Ngeche 6:⁠30 Chiwo Thuolo mar Kwelo?

Ngeche 6:⁠30 wacho kama: “Ji ok ochayo jakuo, kokwelo mondo oyudi chiemo ka kech kaye.” Be wechego chiwo thuolo mar kwelo? Ooyo ngang’. Weche molworo ndikono nyiso ni Nyasaye pod dwaro ni ng’atno okaw ting’ kuom richone. Kwan matindo maluwo mano wacho kama: “To ka giyude, enochul ndalo abiriyo; enochiu gik moko duto manie dala.” (Ngeche 6:31) Kata obedo ni jakuwo mokwelo nikech odenyo ok cha kaka inyalo chayo mano mokwelo nikech ich lach kata ni mondo otimne nyawadgi anyali, pod chune ni nyaka ‘ochul’ gik mokwalo. Joma dwaro ni Nyasaye oyie kodgi ok onego obed gi ketho moro amora mar kuwo.