KA NG’ATO ne ok nyal yie gi weche duto ma nondik e gaset higni 200 mosekalo, mano nyiso ni kata mana e kindegi ji ok onyal yie gi thoth weche ma yudore e Intanet. Sani nitie weche mathoth e Intanet, bed ni gin adier kata miriambo, gikonyo kata ok gikony, ginyalo hinyowa kata ok ginyal. Nyaka watim yiero maber ahinya kuom gik ma waneno ni onego wasom. Joma eka chako tiyo gi Intanet nyalo paro ni wach moro manyien ma giromogo kanyo en adier mana nikech okete e Intanet kata osiepne moro oorone, kata bed ni wachno chalo nade. Mano e momiyo Muma chiwonwa siem kama: “Ng’at ma riekone tin yie gimoro amora mowinjo. Ng’ama riek to ong’eyo pogo weche.”—Nge. 14:15, The Bible in Luo, 1976.

Ere kaka wanyalo bedo ‘mariek’ ma wafweny weche moko ma ok adier ma bironwa apoya e kompyuta? Mokwongo, penjri kama: ‘Be wachni owuok e websait moro mong’ere kendo migeno koso owuok mana kamoro machielo ma ok ong’ere? Be dibed ni wachni oseket e websait mamoko ma bende igeno?’ * Bang’ mano, ti gi “rieko.” (Nge. 7:7) Kapo ni ichich gi wach moro, nyalo bedo ni wachno ok en adier. E wi mano, ka en wach ma jaro jomoko, par ane ni gin ng’a gini ma wachno nyalo konyo kod kabe joma landego nigi paro moro ma ok owinjore.

Nitie jomoko ma wach ilo aila ma siko dwaro mana bedo joma kwongo kowo wach ma ok giparo ni wachno oa kanye to be ka en adiera, kata rach ma nyalo bedoe bang’ kowo wachno. (2 Sam. 13:28-33) Kata kamano, ka wan joma “riek,” wabiro paro rach ma nyalo bedoe ka wakowo ne jomoko ote ma kamano, nikech samoro oteno nyalo ketho nying ng’ato kata nying riwruok moro.

 Nono ka wach moro en adier ok en gima yot. Mano e momiyo jomoko kowo akowa wach ka gidwaro ni ng’at moyudo wachno e ma onon ka be en adier kata miriambo. Kata kamano, biro kawo kinde ma rom nade mondo otim kamano? Jogo be onge gi sa kaka in. (Efe. 5:15, 16) Kar wacho e chunyi ni, “Kata obedo ni achich gi wachni, we akowe akowa,” nyalo bedo maber king’ado ni, “Nikech achich gi wachni, we awera kode!”

Penjri kama: ‘Dibed ni athoroga kowo ne jomoko weche e e-mail? Be kinde moko aseoro ne jomoko ote ka akwayogi ng’wono nikech ne aoronegi wach ma noduogo ofwenyore ni ok adier kata ma nenore ratiro ni miriambo? Be dibed ni ng’ato osekweraga ni awe oronega e-mail?’ Par ni joma in gi e-mail margi bende nyalo donjo e Intanet, omiyo gin be ginyalo manyo weche e Intanet ma ok gikwayi kony. Ok de giher ni obembgi gi gik ma miyo ji nyiero, vidio machuok, kata pichni. Ok en gima nyiso rieko bende kowo twege Muma momaki kata mondik. * E wi mano, kowo ne ng’ato wach moro ma yudore e bugewa ma in iwuon isetimoe nonro, ndiko moko me Muma, kata dwoko mag penjo ma ibiro non e chokruoge biro mono ng’atno timo ikruok en owuon.

Ang’o monego itim ka po ni iyudo wach moro e Intanet ma ketho nying riwruok mar oganda Jehova? Kik iyie gi wachno kata matin. Jomoko nenoga ni nyaka ginyis jomoko wachno mondo giwinj paro ma gin-go, to timo kamano ok owinjore nikech biro mana medo lando miriambono. Ka po ni wach moro ma ineno e Intanet chando chunyi ahinya, onego ikwa Jehova rieko kae to iwuo gi owete motegno e wi wachno. (Jak. 1:5, 6; Juda 22, 23) Yesu ma bende ne owach miriambo mathoth kuome nochiwo siem ne jolupne ni jowasigu ne dhi sandogi kendo ne dhi wacho ‘miriambo’ kuomgi kod ‘weche duto maricho.’ (Mat. 5:11; 11:19; Joh. 10:19-21) Onego wati gi “rieko mipogogo weche mayoreyore” kod ‘rieko ma miyo weche donjonwa’ mondo wafweny “jo mawacho weche mamono” kod jo ma “wang’gi tek e yoregi.”—Nge. 2:10-16.

Onego wabed motang’ bende gi weche ma wawinjo awinja e wi owetewa koa kuom ng’at machielo ma ok gin. Kata ka po ni weche ma wawinjogo gin adier, mano ok nyis ni koro onego walandgi. Nitiere kinde ma nyalo bedo gima ber kendo ma nyiso rieko weyo ma ok walando ne jomoko weche ma gin adier. (Mat. 7:12) Kuom ranyisi, en gima ok nyis hera kendo ma nyoso chuny kuodho ng’ato kata obedo ni gima iwacho kuomeno en adiera. (2 The. 3:11; 1 Tim. 5:13) Nyalo bedo ni ng’ato okano wach moro kendo nyalo bedo ni kinde ma ochano wachee pok ochopo. Ber mondo wachiw luor ne ng’atno nikech en e ma en gi ratiro mar elo wachno e kinde mowinjore kendo e yo moneno ni owinjore. Rikni kowo wach ka sa pok ochopo nyalo kelo mana rach lilo.

E kindegi, yot ahinya lando weche e yo mapiyo ahinya bed ni gin adier kata miriambo, gikonyo kata ok gikony, ginyalo hinyowa kata ok ginyal. Ng’ato ang’ata ma oro e-mail kata ote moro ne ng’at machielo onego ong’e ni wachno nyalo landore e piny duto ka diemo wang’ kata obedo ni mano ok e gima noparo. Omiyo, kwed tem moro amora ma chwali kowo akowa wach moro mapiyo ne ji te ming’eyo. Sama wasomo wach moro ma waneno ni morowa, par ni hera ok thor chich achicha gi gik moko, to e iyeno be ok oyie ayie gi gik moko ao yaye kendo ok nyal wuonde mayot. E wi mago duto, hera ok yie gi gik ma ok adier ma ikeyo gi wasumbni mag “wuon miriambo” ma en Satan Jachien ka gikethogo nying riwruok mar oganda Jehova kata owetewa. (Joh. 8:44; 1 Kor. 13:7) Pogo weche ma yore yore biro miyo wabed “joma riek” kendo konyowa ng’eyo gima ber ma wanyalo timo gi weche mathoth turi ma wayudo pile ka pile e kindegi. Mana kaka Muma wacho, “joma omemore yudo gima owinjore gi fupgi. Joma riek to riekogi medore ameda.”—Nge. 14:18, Luo, 1976.