1. Gin pek mage ma Jokristo ma kindegi oseromogo e tijgi mar lendo?

KANE Jopuonjre mag Muma * ochako lando wach maber chiegni higni 130 mosekalo, ne giromo gi pek mang’eny. Mana kaka Jokristo mokwongo, gin bende ne gilando wach ma ji mathoth ok nohero. Ne ginok, kendo ji nochayogi ni ok gin joma osomo ahinya. Bang’e, Satan Jachien ne dhi bedo gi “mirima mager” kodgi. (Fwe. 12:12) Kendo tijgi mar lendo ne dhi timore e “ndalo mag giko,” ma gin “kinde matek ahinya.”—2 Tim. 3:1.

2. Jehova osebedo ka timo ang’o mondo omed konyo tij lendo ma dhi nyime e kindewagi?

² Jehova ne dwaro mondo joge oland wach maber e okang’ malach miwuoro e kindewagi, kendo onge gimoro amora ma nyalo geng’o dwacheno kik timre. Mana kaka noreso Jo-Israel machon oa e tuech Babilon, e kaka osereso jotichne ma kindegi oa e “Babilon Maduong’,” ma ochung’ ne dinde duto mag miriambo. (Fwe. 18:1-4) Osepuonjowa mondo wayud konyruok,  oseguedhowa gi kuwe mogundho, kendo osekonyowa mondo wanyis jomamoko puonj mage. (Som Isaiah 48:16-18.) Mano ok nyis ni Jehova tiyo gi nyalo mare mar ng’eyo gik ma biro timore kinde mabiro mondo ochik gik moko duto ma timore e piny eka ochwalgo tij lando Pinyruoth. En adier ni nitie gik mosetimore e piny mosekonyo ahinya tij lendo. Kata kamano, kony ma Jehova chiwo e ma osekonyowa nano e gik ma chalo kaka sand kod pek mamoko ma nyalo miyo tijwa mar lendo obed matek e piny ma Satan chikoni.—Isa. 41:13; 1 Joh. 5:19.

3. Ere kaka “ng’eyo kit weche” madier osemedore?

³ Jehova notelo ne janabi Daniel mondo okor ni “ng’eyo kit weche” ne dhi medore e ndalo mag giko. (Som Daniel 12:4.) Nokonyo Jopuonjre mag Muma mondo owinj tiend puonj madongo ma yudore e Muma ma dinde mag miriambo nosebedo ka oumo kuom higni gi higni. Sani otiyo gi joge mondo oland adierago e piny mangima. Kindegi e ma wanenoe weche ma Daniel nokoro ka timore. Chiegni ji 8,000,000 oserwako adiera mag Muma kendo sani gilando adierago e piny duto. Moko kuom gik mosekonyowa mondo waland adierago e piny mangima gin mage?

4. Noselok Muma e dhok ma dirom adi chop higni mag 1900?

⁴ Achiel kuom gik mosekonyowa ahinya e lando wach maber en ni ji mathoth nigi Muma. Kuom higni miche, jotelo mag dinde nosebedo ka tamo ji kik som Muma kendo ne ginego kata mana moko kuom joma ne loko Muma e dhok mamoko. Kata kamano e higni mag 1800, riwruoge mathoth ma loko Muma nokonyo e tij loko Muma mangima kata kitepe moko e iye e dhok ma dichop 400. Ka higni mag 1900 chakore, ji mang’eny ne nigi Muma mak mana ni ok ne ging’eyo puonj mag Ndiko e yo makare.

5. Joneno mag Jehova osetimo ang’o kodok korka loko Muma e dhok mamoko?

⁵ Jopuonjre mag Muma nong’eyo ni ne nyaka giland wach maber kendo ne gilero ayanga gima Muma puonjo ma ok giol. E wi mano, oganda Jehova osetiyo gi loko mopogore opogore mag Muma, kendo pogogi ne ji. Chakre 1950, giseloso loko mar New World Translation of the Holy Scriptures, ka en Muma duto kata chakre Mathayo nyaka Fweny e dhok mokalo 120. Gocho mar 2013 mar New World Translation ma ne ogol e dho Kisungu mayot winjo, biro miyo tij loke e dhok mamoko obed mayot. Tiyo gi Muma ma winjore e yo maler kend ma somo yot, konyowa e tijwa mar lendo.

6, 7. (a) Gin lwenje mage mosebedoe kuom higni 100 mosekalo? (b) Ere kaka kuwe mosebetie e pinje moko osekonyowa e tij lendo?

⁶ Inyalo wuoro ni, ‘En kuwe mane mosebetie e piny?’ Kuom ranyisi e higni 100 mosekalo, dhano tara gi tara osetho, to ahinya ahinya e lwenje ariyo madongo ma nokwako piny mangima. Kata kamano, kane Lweny mar Ariyo mar Piny dhi nyime e higa 1942, Nathan Knorr, ma ne tayo tij Joneno mag Jehova, nogolo twak ma wiye wacho ni “Be Kuwe Nyalo Siko?” Owadwa Knorr notiyo gi bug Fweny sula mar 17 konyiso maler ni lweny ma ne dhi nyimeno ok ne dhi kelo Har-Magedon to ne odhi kelo kinde mag kuwe e okang’ moro.—Fwe. 17:3, 11.

⁷ Bang’ Lweny mar Ariyo mar Piny, pod ne onge kuwe mosiko. Kaluwore gi  ripot moro, ne nitie lwenje matindo tindo ma chopo 331 e kind higa 1946 kod 2013. Ji tara gi tara notho. Kata kamano e pinje mathoth, ne nitie kuwe moromo kendo Joneno mag Jehova notiyo gi thuolono mondo gimed lando wach maber. En nyak mane mosebede? E higa mar 1944, ne nitie jolendo ma hawo 110,000 ma ne lando wach Pinyruoth e piny duto. To sani kwan-gi dirom 8,000,000! (Som Isaiah 60:22.) Donge morowa ndi sama walando wach maber ka kuwe nitie?

8, 9. Gin dongruok mage mosetimore e yore mag wuoth, to mano osekonyo tijwa mar lendo nade?

⁸ Dongruok mosetimore e yore mag wuoth e piny osekonyo tijwa mar lendo. E higa mar 1900, chiegni higni 21 bang’ koselos gocho mokwongo mar Watch Tower, ne nitiere mtokni 8,000 kende e piny Amerka, kendo nderni mabeyo ne inyalo kwan akwana. Gie sani e piny mangima, nitie mtokni mokalo bilion achiel gi nus ma sirkal ong’eyo kendo nitie nderni mang’eny mabeyo. Mtokni gi nderni konyo thothwa odhi olend kuonde maboyo kendo mosokore. Kata kapo ni nyaka wawuoth ka wadhi lendo kuonde maboyo, watimo kinda kaka nyalore mondo wapuonj ji.—Math. 28:19, 20.

⁹ Yore mamoko mag wuoth bende osekonyo tijwa mar lendo. Loche madongo, meli, kod gach reru miyo inyalo ter buge ma lero Muma kuonde maboyo mana bang’ jumbe manok. Ndeke osekonyo jorit-alwora, owete manie Komiti mar Bad Ofis, jomisonari, kod jomamoko odhi e chokruoge madongo kata otim tije mamoko motudore gi tije Nyasaye e yo mayot miwuoro. E wi mano, owete manie Bura Matayo kod owete mamoko ma wuok e ofiswa maduong’, dhiga e pinje mang’eny gi ndege mondo gijiw kendo gipuonj Jokristo wetewa. Kuom mano, dongruok mosetimore e yore mag wuoth osemiyo winjruok omed betie e kind jotich Jehova.—Zab. 133:1-3.

10. Ang’o momiyo inyalo wach ni dho Kisungu en dhok mokwako piny ngima?

¹⁰ E kinde Jokristo mokwongo, dho Grik miluongo ni Koine e ma ne itiyogo  ahinya e kinde Loch Rumi. Be nitie dhok moro ma ji mang’eny ong’eyo kamano e kindewagi? Ji mang’eny nyalo wacho ni en dho Kisungu. Buk miluongo ni English as a Global Language wacho kama: “Chiegni ni ng’at achiel e kind ji ang’wen e piny ngima ong’eyo dho Kisungu kendo ginyalo dhume maber.” Ji mathoth puonjore dho Kisungu nikech mano e dhok mitiyogo e piny ngima e yore ohala, siasa, weche sayans, kod weche modok korka teknoloji.

11. Dho Kisungu osekonyo e yo mane e tije ma watimo ne Nyasaye?

¹¹ Bedo ni dho Kisungu ong’ere ahinya, mano osekonyo e tije Nyasaye ma watimo. Kuom higni mogwaro, gaset mar Ohinga mar Jarito kod buge mamoko ma lero Muma ne okwong ogo e dho Kisungu. En e dhok ma sani itiyogo e ofis maduong’ mar Joneno mag Jehova. Kendo en e dhok mipuonjogo e skunde mitimo Watchtower Educational Center man Patterson, New York, e piny Amerka.

12. Jotich Jehova oseloko buge ma lero Muma e okang’ ma romo nade, to ere kaka dongruok e weche mag teknoloji osekonyo e tijno?

¹² Nikech wan gi migawo mar lando wach maber mar Pinyruoth ne ji duto, waseloko bugewa e dhok ma dirom 700. Dongruok mosetimore e weche mag kompyuta, moriwo program miluongo ni MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System), osekonyowa matamre gi nono e tijni. Kinda ma osetimgo osekonyowa e lando ote mar Pinyruoth kendo osemiyo winjruok obedo e kindwa e piny mangima. Kata kamano, gima oseriwowa ahinya en ni waduto wawacho “dhok maler” ma en adiera me Muma.—Som Zefania 3:9.

13, 14. Ere kaka chike mag sirkal osekonyo Jokristo ma kindegi?

¹³ Mana kaka ne waneno e sula mokalo, chike Jo-Rumi ma ne itiyogo e alworagi te nokonyo Jokristo mokwongo. Kamano bende, chike ma sirkal oketo konyo Jokristo ma kindegi. Kuom ranyisi, e piny Amerka kama ofis maduong’ mar Joneno yudoree, sirkal omiyo ji duto ratiro mar lemo e din ma gidwaro, wuoyo e wi gik ma giyiego, kendo chokore kanyachiel. Mano osemiyo owete modak Amerka thuolo mar chokore mondo giwuo e wi Muma ayanga kendo gipuonj  jomoko. Kata kamano, mondo ne medgi ratiro moko, ne nyaka waked ne ratirogo e kot. (Fili. 1:7) To kapo ni kot matindo noyalo jotich Jehova ang’aya, ne gitero wachno (appeal) e kot madongo kendo kotgo ne siro ratiro maggi.

¹⁴ E pinje mamoko bende, wasebedo ka wadhi e kot mondo waked ne ratirowa mar lamo kod lando wach maber e lela. En adier ni kuonde moko ok oseng’adnwa bura e yo makare, omiyo wasedhi e kot mamoko ma ng’ado buche ne pinje mang’eny. Kuom ranyisi, chop Jun 2014, Od Bura ma Ulaya mar Ratiro mag Dhano osekonyowa loyo buche 57 kendo wach ma Od Burano ong’ado itiyogo e pinje mathoth man Ulaya. Kata obedo ni ‘ogendni duto osin kodwa,’ ute mag ng’ado bura e pinje mang’eny oyie gi ratirowa mar lemo ka wan thuolo.—Math. 24:9.

15. Gin dongruok mage mosetimore e wach loso buge, to mano osekonyowa nade?

¹⁵ Dongruok mosetim e tij goyo buge osekonyowa ahinya e tijwa mar lando wach maber e piny mangima. Kuom higni mogwaro, masin mar goyo buge ma ne olos gi Johannes Gutenberg chiegni e higa mar 1450, notimne lokruok matin. Kata kamano, kuom higni mia ariyo mosekalo, nitie lokruoge mamoko mosetimore e masinde mag goyo buge. Masindego sani dongo ahinya, gigoyo buge mapiyo ahinya, kendo tekogi ng’eny. Nengo loso otese kod riwogi gibed buk ogonyore. Masinde mitiyogo sani oloyo machon mabor, kendo mano osemiyo tij loso buge otimre mapiyo kendo gibed gi piche maler miwuoro. Magi duto osekonyo tijwa nade? Par ane wachni: Gaset mokwongo mar Watch Tower (Julai 1879) ne ogo kopi 6,000, ka oonge piche, to noyudore mana e dho Kisungu kende. Sani higni 136 osekalo, kendo gocho ka gocho mar gasedno mokalo 50,000,000. En gi rangi ma lombo wang’ kendo igoye e dhok mokalo 200.

16. Gin gik mage ma osekonyowa lendo e okang’ malach e piny ngima? (Ne picha manie chak sulani.)

¹⁶ Par ane bende gik ma dhano osefwenyo kuom higni 200 mosekalo, mosekonyo jotich Nyasaye oland wach maber. Wasewuoyo e wi gach reru, mtokni, ndeke, to bende nitiere ndigni, typewriter, masinde ma konyo mwofni somo, telegraf, simu, picha, masinde mag mako dwol kod loso vidio, radio, TV, kompyuta, kod Intanet. Gik ma kamago osekonyowa e yore mopogore opogore e tijwa mar puonjo ji. Mondo weche ma nokor ni jotich Jehova ne dhi ‘dhodho cha ogendni’ ochopi, wasetiyo maber gi mwandu mag ogendni kaka teknoloji ma yudore e kindegi mondo walosgo Muma kod buge ma lero Muma e dhok buora.—Som Isaiah 60:16.

17. (a) Gik mosetimore nyisowa ang’o? (b) Ang’o momiyo Jehova omiyowa thuolo mar bedo “jotich ma tiyo kanyachiel” kode?

¹⁷ Nenore maler ni Jehova guedhowa mokalo. Ok ochuno ni nyaka oti mana kodwa eka dwache otimre. Kata kamano, pod Wuonwa me polo oherowa kendo odhialowa gi thuolo mar bedo “jotich ma tiyo kanyachiel” kode, to mano miyowa thuolo mar nyiso ni wahere kendo wahero dhano wetewa. (1 Kor. 3:9; Mari. 12:28-31) Omiyo, wadhiuru nyime tiyo gi thuolo makende ma wan-go mar lando ote Pinyruoth ma e tich maduong’ie ahinya e piny. We wanyisuru e yore duto ni wagoyo erokamano kuom kaka Jehova osetayowa kendo guedhowa e tich mar puonjo ji e piny mangima!