Sigand Ngima

“E Lweti Marachwich Nitie Gik ma Miyo Chuny Mor Nyaka Chieng’”

Kaka Iwachonwa Gi Lois Didur

Be isewachoe ni, ‘Mad ne ok atimo yiero ma ne atimono’? Kuom higini 50 ma asetiyogo ne Nyasaye kuom thuolona duto, aparo mana kaka bedo e lwedo marachwich mar Jehova osekelona mor mosiko. We mondo awachnu gimomiyo.

NE ONYUOLA e higa 1939, kendo ne adongo e gweng’ moro maok mar taon miluongo ni Saskatchewan, e piny Kanada, kaachiel gi nyiminega ang’wen kod owadwa. Dak e gweng’ motimo pewe ne ber ahinya. Chieng’ moro, Joneno mag Jehova nolimo wuora, mi napenjogi kabe Nyasaye nigi nying’. Ne ginyisowa nying’ mar Jehova e Zaburi 83:18. Mano nomiyo agombo ng’eyo weche momedore e wi Nyasaye koda Wachne.

E kindego, nyithindo modak e gwenge maok mag taon, ne jodhi e skul ma nigi ot mar rum achiel, mi nyaka gichop e klas mar aboro. Ne gijoidho farese kata wuotho mail mang’eny nyaka skul. Japuonj mar skul ne yudo kony mag gige ringruok koa kuom joot ma nodak e alworano. Nitie higa moro ma jonyuolna ema koro ne nigi ting’ mar chiwo kar dak ne japuonj manyien miluongo ni, John Didur.

Ne ok ang’eyo ni jal ma rawerano bende nohero ahinya Wach Nyasaye. Nitie chieng’ moro ma ne awuoyo kode kapako loch mag komunist kod sosialist, ma gin loje ma wuora ne japuoyo. John nodwoka mos niya: “Onge dhano ma nigi ratiro mar locho e wi dhano mamoko. Mana Nyasaye kende ema nigi ratirono.” Wechego nonyuolo mbaka mamoko mabeyo, kendo mang’eny.

Nikech ne onyuole e higa 1931, John noyudo osewinjo wach chandruoge ma lweny kelo. Kane Lweny mar Korea omuoch e higa 1950, nopenjo jokanise mopogore opogore gimomiyo ne giriwo lwedo lwenyno. Giduto ne gidwoko ni, en gimakare mondo Jokristo okedi e lweny. Bang’e, nopenjo Joneno mag Jehova penjo achielno. Ne gitere e Ndiko manyiso okang’ ma Jokristo machon nokawo korka weche lweny. Ne obatis John e higa 1955. E higa ma noluwo,  an bende ne obatisa. Waduto ne wang’eyo ni gombowa ne en mar tiyo ne Jehova gi ngimawa koda tekowa. (Zab. 37:3, 4) E Julai 1957, an gi John ne wakendore.

Nikech chokruoge distrikt ne ihinyo tim e Julai, kinde mang’eny ne gitimore e tarik ma ne wakendoree. Ne wamor bedo kanyachiel gi gana mang’eny mag jomoko mabende chiwo luor ne ngima mar kend. Chokruok maduong’ moriwo pinje, ma ne wakwongo dhiyoe, ne otim e higa 1958. Ne wadhi e dala mar New York City ka wan ji abich e mtoka ka wawuok Saskatchewan. Kuom juma mangima, mtokwa ne ringo godiechieng’, to gotieno ne wanindo e hema moro. Parie kaka ne wamor ka owadwa moro ma ne waromogo e taon mar Bethlehem, e Pennsylvania, ne ogwelowa mondo wanind e odgi otienono! Tim ng’wono ma ne opoyowano nomiyo wachopo New York City ka waler kendo wabidhore. Chokruok maduong’no nojiwonwa ahinya kaka tiyo ne Jehova kelo mor maduong’! Mana kaka jandik-zaburi nondiko, “e lweti marachwich nitie gik ma miyo chuny mor nyaka chieng’.”—Zab. 16:11.

TIYO KAKA PAINIA

E higa 1959, ma ne en higa achiel bang’e, ne watimo painia to wadak e wi got moro mar gweng’ pewe e Saskatchewan, e ot moro matin miywayo gi mtoka. Kanyo ne nyalo miyo wane gwenge moko man mabor ahinya, kendo moko kuomgi ne gin alworawa mag lendo.

Chieng’ moro, barua moro maber nochoponwa koa e bad ofiswa. Ne areto piyo oko kama John ne losoe tinga. Baruano ne gwelowa mondo wabed jopainia makende e gweng’ mar Red Lake, e alwora mar Ontario. Nikech ne ok wang’eyo kuno, ne wachako timo nonro kwatiyo gi map.

Ne wafwenyo ni kuro ne opogore ndi gi alworawa mar pewe! Koro ne wadhi dak kama bunge madongo nitiere, koda taonde moger machiegni gi kuonde kunyo dhahabu. Sama ne wamanyo kar dak e odiechieng’ mokwongo, nyako moro matin nowinjo weche ma ne wawacho gi jirandgi. Noringo modhi ir min mare, kendo min-gi nomiyowa kar nindo gotienono. Otanda ne ni e ot ma kore koda dier ot en lowo. E odiechieng’ ma noluwo, ne wayudo ot ma nigi rum ariyo to maonge gi ferej kata gik moko kaka kombe, mak mana kendo mitiyoe gi yien. Ne wang’iewo gik moko manok e duka moro mauso gik mosetigo, kendo mapiyo ne waneno mana ni wan maber.

Kanyakla ma ne ni machiegni ne nyalo bedo bang’ mail 130 (kilomita 209). Thoth jotich ma ne tiyo kuonde kunyo dhahabu ne oa Ulaya, kendo ne gikwayo ka wanyalo yudonegi gocho mag Muma e dhogi giwegi. Bang’ kinde machuok, ne wabedo gi jopuonjre Muma 30 mabeyo ahinya. Bang’ dweche auchiel, kanyakla moro matin ne ochakore.

Chwor dhako moro ma ne wapuonjorego nogoyo simo ne padri margi kokwaye mondo obi okwer chiege kik puonjre kodwa. Ka padri nobiro, nowacho ne dhakono ni onego obed ni wapuonjo wach Didek, kaachiel gi puonj mamoko. Dhakono nokawo Muma mar Jo-Katholik, kae to okwayo padri mondo osirgo weche ma nowachogo. Padrino nowito Muma e mesa, kowacho ni ok ochuno ni osir wach moro amora. Sama ne owuok kodhi, nowacho e dho Ukraine ni, joodno onego oriembwa kendo kik gichak girwakwa e odgi. Ne ok ong’eyo ni John ne olony gi dho Ukraine!

Matin bang’ mano, ne wawuok e gweng’ mar Red Lake nikech ne onego omi John tiegruok mar bedo jarit-alwora. Kata kamano, higa achiel bang’e sama John ne golo twak mar batiso e chokruog-distrikt, chwor dhako cha ne en achiel kuom joma ne idhi batisi! Gima padri notimo chieng’ cha, nomiyo ochako nono Muma matut en owuon.

 BEDO MODICH E TIJ LWORO

E tij lworo, ne wayudo thuolo makende mag dak gi joot mang’eny mopogore opogore. Ne wabedo gi osiep machiegni gi jogo ma ne orwakowa e utgi. Kinde moro ma ne wabuoro ka nyaminwa moro moti, ne omiyowa rum mar gorofa malo kama ne onge gir kelo liet e diere mag ng’ich. Gokinyi mang’ich, ne wajowinjo nyaminwano kadonjo mosmos e rum marwa mondo omok mach e kendo moro matin. Mapiyo, ne ojaduogo gi besen kod pi ma mormor mondo watigo e timo ikruok. Ne ayudo puonj ahinya kuom kaka notimo gik moko e yor muolo kod ng’wono.

Tij lworo nokonya medo sudo machiegni gi Jehova. E alwora moro e gweng’ mar Alberta, ne nitiere taon moro mikunyoe dhahabu e gwenge mong’ere kaka Far North, kama nyaminwa moro nodakie. Ere kaka riwruok mar oganda Jehova ne neno nyaminwa ma ne ni kar kendeno? Bang’ dweche auchiel ka dweche auchiel, ne wajodhi kuro gi ndege mondo watim kode tij lendo kendo bedo gi chokruoge, mana kaka ne watimo gi kanyakla man e taonde madongo. Mano ne oparonwa maber kaka Jehova dewo moro ka moro kuom jogo manyiso kido kaka mag rombe.

Wiwa ne ok owil gi thoth jogo ma ne omiyowa kuonde nindo. Mano parona achiel kuom mich ma John nokwongo miya—sanduk moro maber mopong’ gi kalatese mag ndiko. Ne wahero ahinya ndiko ne osiepe barua kwatiyo gi kalatese kaka mago. Podi arito ahinya sandug barupeno.

Kane wan e tij lworo e dala mar Toronto, owadwa moro man e Bethel ma Kanada nogoyonwa simo kopenjo kabe wanyalo dwaro dhi tiyo Bethel. Ne wapenje ni karang’o ma doher yudoe dwoko? Nowacho ni “kanyalore to kiny!” E odiechieng’ ma noluwo, ne wayie gi kwayo mareno.

TIYO E BETHEL

Moro ka moro kuom lokruok ma ne otimnwa e migawo marwa, ne okonyowa neno kaka lwet Jehova kelo gik mopogore opogore mamiyo chuny mor. Mano e kaka weche nomedo bedo kane koro wadhi tiyo e Bethel e higa 1977. Bedo kanyachiel gi moko kuom Jokristo mowal ne omiyowa thuolo, ok mana mar neno kido mopogore opogore ma ne ginyiso kende, to bende kaka ne gikawo Wach Nyasaye gi pek ahinya.

Dak e chenro manyien e Bethel ne bernwa. Kuom ranyisi, lepwa koro ne wakano e kabat mar lewni kar ketogi e sandug wuoth, kendo koro ne wan mana e kanyakla achiel. Kaachiel gi migawo ma ne omiya, ne ajayudo mor kinde duto kawuotho gi joma olimo Bethel kendo nyisogi tije matimore kuno. Bende, ne ajawinjo paro ma owete motimo limbego chiwo, kendo dwoko penjo ma gin-go.

Higini nokalo mapiyo, kendo e higa 1997, ne ogwel John mondo odhi Patterson, New York, e Skul mar Jokanyo mag Komiti mar Ofis. Bang’ mano, ne openjwa kabe dwaher dar dhi e piny Ukraine. Ne ojiwwa ni wapar kendo lamo matut kuom wachno. Giko mar odiechieng’no noyudo ka wasetimo yiero mar dhi.

LOKRUOK MACHIELO—UKRAINE

Ne oyudo wasedhi e chokruoge madongo mariwo pinje e dala mar St. Petersburg, e piny Russia, higa 1992, kae to gi mano ma ne otim e dala mar Kiev, e piny Ukraine, e higa 1993. Chokruogego ne osemiyo wang’eyo kendo medo hero owetewa mawuok e Ulaya ma Ugwe. Kar dakwa e dala mar Lviv, e piny Ukraine, ne en gorofa mar ariyo mar ot moro moti. Dirisene ne omanyore gi kama nitie puodho moro matin, thuon gweno makwar, kod nyithi gwen moko. Ne chalonwa mana ka gima wadok pacho e gweng’ maok mar taon e Saskatchewan. Ne wadak kanyo ji apar gariyo. Ne wajokalo e chuny taon gokinyi mang’ich pile ka pile kwadhi tiyo e Bethel.

Bedowa e piny Ukraine ne miyo wawinjo nade? Bedo e kind ji mang’eny mosekalo e chandruok,  marfuk, koda twech, ne omiyo chunywa obolore. To ema podi ne gisiko gi yie motegno. Sama ne wapuoyogi, ne gijowacho niya, “Ne watimo mago ne Jehova.” Ne ok gibedo gi paro ngang’ ni ne ojwang’gi kendgi. Kata mana gie sani, kipuoyo ng’ato nikech tim moro mang’won, onyalo dwoki ni, “Go ne Jehova erokamano,” konyisogo Jalo ma e Soko mar gik mabeyo duto.

E Ukraine, ji mang’eny hinyo wuotho ka dhi e chokruok, omiyo gin gi thuolo mag goyo mbaka kendo jiwore ng’ato gi nyawadgi. Wuoth ma kamano nyalo kawo sa achiel kata mokalo kanyo. Nitie kanyakla mokalo 50 e dala mar Lviv, to 21 kuomgi tiyo gi Od Romo achiel maduong’. Neno owete mang’eny masiko ka chopo kanyo nikech chokruoge ma Jumapil ka Jumapil en gima moro wang’.

Mapiyo ne wayudo ka yot tiyo kanyachiel gi owete koda nyimine, ma gin joma nigi timbe mang’won kendo giikore konyo jomoko. Sama ne ayudo ka tekna winjo tiend gimoro e dhokno, ma en gima pod jatimorena, ne gihore koda mos ahinya. Weche mawuok e dhogi ne nenore bende kuom mor mar lela wang’gi.

Nitie ranyisi makonyowa neno genruok mantie e kind owetewa kaluwore gi gima notimore e chokruok maduong’ mariwo pinje e higa 2003 e Kiev. Ne oyudo waluwo ndach reru moro modich ahinya sama ne waromo gi nyako moro matin ma nobiro irwa mowachonwa mos ni, “Nenore ni alal. Yudo dana otama.” Nyakono ne oneno baj magwa mi ong’eyo ni wan Joneno mag Jehova. Ne onyiso chir kendo ne ok oywagi. Jaod jarit-alwora ma ne nikodwa notero nyakono mapiyo e Migawo mar Gik Molal e paw timo chokruok. Mapiyo, nyakono ne oyudo dane. Geno ma nyakono ne nigo kuomwa kata mana e kind ji gana mang’eny, nomulo chunya ahinya.

Owete gi nyimine moa e pinje mang’eny nobiro Ukraine e Mei 2001 chieng’ ma ne iwaloe bad ofiswa ma kuno. Bang’ twak makende e paw tuke chieng’ Jumapil okinyi, owete mang’eny nowuotho nyaka e Bethel manyien mondo gine alworane. Ne ging’eny ahinya ma mano gima wich ok diwilgo! Neno kaka owetego ne terore mos maonge chochni en gima nomulo chunya. Mano nomiyo amedo kawo gi pek kaka tiyo ne Nyasaye kelo gik mamiyo chuny mor.

LOKRUOK MADUONG’

Gimalit en ni, e higa 2004, ne ofweny ni John ne nigi tuwo mar kansa. Ne wadhi Kanada mondo oyud thieth. Thieth mokwongo mar chemotherapy ne omaye teko ahinya, kendo nokete e kar rit makende kuom jumbe moko. En gimaber ni, wang’e nochako oyepo kendo. Kata obedo ni ne ok onyal wuoyo, kinde duto wengene ne nyiso kaka nohero jogo duto ma ne lime.

Kata kamano, ne ok ochango chuth, kendo ne otho mana e higano. Ne awinjo lit kod kuyo ahinya. An gi John ne wamor ahinya tiyo ne Jehova kanyachiel. En ang’o ma koro ne adhi timo? Ne ayiero mar dok Ukraine. Asebedo mamor ahinya nikech hera mar jood Bethel koda mar jo kanyakla ma kuno.

Onge kinde moro amora e ngimawa ma waseywagoe ang’e nikech yiero ma ne watimo. Asedak e ngima mamor kanyachiel gi osiepe mabeyo. Ang’eyo ni podi nitie gik mang’eny monego ang’e e wi ber duto mag Jehova, kendo ageno mar dhi nyime tiyone nyaka chieng’ nimar aseyudo ni ‘gigo mamiyo chuny mor nie lwet Jehova marachwich.’

[Weche manie ite mar 6]

“Onge kinde moro amora e ngimawa ma waseywagoe ang’e nikech yiero ma ne watimo”

[Picha manie ite mar 3]

Kane wakendore gi John

[Picha manie ite mar 4]

Kane an painia makende e gweng’ mar Red Lake, Ontario

[Picha manie ite mar 5]

Kaachiel gi John e Ukraine, 2002