1, 2. Ang’o momiyo Joneno mag Jehova oheroga tiyo gi ndiko mar Jo-Rumi 5:12?

PAR ane ni idwa chano ndiko ma Joneno mag Jehova ong’eyo maber kendo ma gitiyogo ahinya. Be ibiro kwongo gi ndiko mar Jo-Rumi 5:12? To en nyadidi ma isegasomo wechegi: “Richo nodonjo e piny kokalo kuom ng’ato achiel, kendo tho nobiro kokalo kuom richo, tho nolandore kuom ji duto nikech giduto ne gisetimo richo.”

² Ndikono itiyogago ahinya e bug Ang’o ma Muma Puonjo Kuom Adier? Seche ma ipuonjori bugni gi nyithindi kata gi jomamoko, onge kiawa ni ibiro somo Jo-Rumi 5:12 sama uwuoyo e wi dwaro mar Nyasaye ne piny, rawar, kod chal mar jomotho e sula mar 3, 5, kod 6. Kata kamano en nyadidi ma itiyoga gi ndiko mar Jo-Rumi 5:12 sama iparo matut winjruok ma in-go gi Jehova, timbeni, kod gik ma Jehova osingonwa e kinde mabiro?

3. En wach mane ma nyaka wayiego?

³ Waduto nyaka wayie ni wan joricho kendo waboth pile ka pile. Kata kamano wan gadier ni Nyasaye ong’eyo ni wan mana buch lowo kendo oikore nyisowa ng’wono. (Zab. 103:13, 14) E lamo ma Yesu nopuonjo jolupne, nonyisogi ni gikwa Nyasaye kama:  “Iwenwa richowa.” (Luka 11:2-4) Omiyo, ok onego wasik ka waparo richo ma Nyasaye oseweyonwa. Kata kamano podi nitie ber ma wayudo ka waparo kaka Nyasaye ne oweyonwa richowa.

4, 5. (a) En ang’o ma konyowa winjo tiend ndiko mar Jo-Rumi 5:12? (b) Ng’wono mogundho miwuoye e Jo-Rumi 3:24 tiende en ang’o?

⁴ Weche ma yudore e sula moluoro Jo-Rumi 5:12 oting’o puonj maduong’ ma nyalo konyowa, to ahinya ahinya sula mar 6. Wechego biro konyowa ng’eyo kaka Jehova nyalo weyonwa richo. Wasomo kama e sula mar 3: “Ji duto osetimo richo . . . , kendo kuom ng’wonone mogundho ikwanogi ni gin joma kare, ma en kaka mich ma giyudo nono kokalo kuom rawar ma Kristo Yesu nochulo mondo ogonygi.” (Rumi 3:23, 24) Wach ma Paulo notiyogo ni ‘ng’wono mogundho’ tiende en ang’o? Buk moro wacho ni tiend wachno e dho Grik en “timo ne ng’ato gimoro ma ok igeno ni obiro chuli kata miyi gimoro bang’e.”

⁵ Jasomo moro miluongo ni John Parkhurst nowacho ni sama Muma wuoyo kuom ng’wono mogundho mar Nyasaye kata mar Kristo, kinde mang’eny onyiso okang’ ma Jehova gi Yesu nokawo mondo gires dhano oa kuom richo kod tho. Mano nyisowa kaka Muma mar New World Translation otiyo gi wach mar “ng’wono mogundho” e yo mowinjore. Kata kamano ere kaka Nyasaye nonyiso ng’wonone mogundho? To ere kaka ng’wono mogundho mar Nyasaye otudore gi geno kod winjruok ma in-go kode? We wane ane.

6. Ng’wono mogundho mar Nyasaye nyalo kelo ne dhano ber e okang’ maromo nade?

⁶ Richo kod tho “nodonjo e piny” kokalo kuom ‘ng’at achiel’ ma en Adam. Kuom mano, “richo mar ng’ato achiel nomiyo tho olocho kaka ruoth.” Paulo nomedo wacho ni “ng’wono mogundho mar Nyasaye” nobiro kokalo kuom “ng’ato achiel, ma en Yesu Kristo.” (Rumi 5:12, 15, 17) Ng’wono mogundhono osekelo ber ne dhano duto. “Kokalo kuom tim ng’ato achiel mar luwo chik, ji mang’eny ibiro kwan kaka joma kare.” Ng’wono mogundho mar Nyasaye nyalo miyo wayud “ngima ma nyaka chieng’ kokalo kuom Yesu Kristo.”​—Rumi 5:19, 21.

7. Ang’o momiyo rawar ma Nyasaye nochiwo en tim ng’wono gadier?

⁷ Ne ok ochuno ni Jehova oyiene Wuode obi e piny mondo ochiw rawar. E wi mano, nikech wan dhano morem ne ok wawinjore yudo rawar ma Nyasaye kod Yesu nochiwo mondo owenwa richowa. Omiyo, bedo ni iweyonwa richowa kendo wan gi geno mar yudo ngima mochwere en ng’wono mogundho gadier. Onego wanyis ni wageno ng’wono mogundho ma Nyasaye osenyisowa kendo kit ngimawa onego onyis mano.

8. En paro mane marach ma jomoko nyalo bedogo e wi richo ma gitimo?

⁸ Nikech wan dhano morem, kinde duto watimo richo. Kata kamano, nyalo bedo ketho maduong’ ahinya ka wabedo joma timo richo goyiem kae to warendore gi ng’wono mar Nyasaye ka wawacho e chunywa ni: ‘Kata ka atimo richo e nyim Nyasaye, mano ok onego ochanda. Jehova biro ng’wonona.’ Gima lit en ni Jokristo moko ne nigi paro machalo kamano kata mana e kinde ma joote moko pod ne ngima. (Som Juda 4.) Wan wawegi samoro ok wanyal bedo gi parono, kata kamano, onyalo donjonwa mos mos, kata jomoko nyalo rwako paro marachno kuomwa.

9, 10. Ere kaka Paulo kod jomamoko ne oket thuolo mondo oa e richo kod tho?

 ⁹ Paulo nojiwo ni ok onego wabed gi paro ma luwoni: ‘Yawa, Nyasaye ong’eyo. Ok obi dewo gik ma richo ma atimo.’ Nikech ang’o? Nikech mana kaka Paulo nondiko, Jokristo ‘osetho kuom wach timo richo.’ (Som Jo-Rumi 6:1, 2.) Ere kaka inyalo wach ni Jokristogo ne ‘osetho kuom wach timo richo’ to pod ne gingima e piny?

¹⁰ Rawar ma Jehova nochiwo nokonyo Paulo gi Jokristo mamoko e ndalone. Nikech mano, noweyonegi richogi, nowalogi gi roho maler, kendo nomiyogi thuolo mar bedo yawuote. Kae to ne gibedo gi geno mar dhi e polo. Ka ne ginyalo dhi nyime makore gi Nyasaye, ne gidhi dak e polo ka gilocho gi Kristo. Kata kamano, Paulo ne owuoyo e wi Jokristogo ka ne pod gingima kendo gitiyo ne Nyasaye e piny kowacho ni ne ‘gisetho kuom wach timo richo.’ Notiyo gi ranyisi mar Yesu ma notho ka en dhano kae to ochiere ka en chwech mar roho ma ok nyal tho. Tho koro ne ok loch kuom Yesu. Kamano bende e kaka ne inyalo wach kuom Jokristo mowal ma koro ne ‘osetho kuom wach timo richo, ka gibedo mangima mondo gitim dwaro mar Nyasaye kokalo kuom Kristo Yesu.’ (Rumi 6:9, 11) Kit ngimagi koro ne opogore gi kaka ne en chon. Koro ne ok giluw kaka gombogi maricho ne chikogi. Ne giseweyo ngima machonno.

11. Ang’o momiyo inyalo wach ni joma nigi geno mar dak e piny bende ‘osetho kuom wach timo richo’?

¹¹ To nade wan? Ka ne pok wabedo Jokristo, ne watimo richo kinde mang’eny, samoro nikech ne ok wang’eyo ni richogo ne rach e wang’ Nyasaye e okang’ ma romo nade. Ne wachalo “wasumbni mag tim ma ok ler kod mag ketho chik.” Ne wan “wasumbni mag richo.” (Rumi 6:19, 20) Ka ne wapuonjore adiera manie Muma, ne watimo lokruok e ngimawa ma wachiwore ne Nyasaye kendo ne obatiswa. Chakre kindego, wasebedo gi gombo mar “timo kaka Nyasaye dwaro” kuom luwo puonjne kod chikene. Ne ‘ogonywa wa a e richo’ ma wabedo “wasumbni mag tim makare.” (Rumi 6:17, 18) Omiyo wan bende inyalo wach ni ne ‘watho kuom wach timo richo.’

12. En yiero mane ma ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka tim?

¹² Koro nonri ane kitiyo gi weche ma Paulo nowacho niya: “Kik uwe richo osik ka locho kaka ruoth e ringreu ma tho, ni mondo utim gombo mag ringreu.” (Rumi 6:12) Wanyalo ‘weyo richo osik ka locho’ e ringrewa kuom timo gimoro amora ma ringrewa morem dwaro ni watim. Nikech wanyalo weyo richo oloch e ringrewa kata wanyalo tamore, penjo ma wapenjore en ni, En ang’o ma chunywa gombo gadier? Penjri niya: ‘Be seche moko aweyo mondo ringrena kata pacha morem ochika mondo apar gima ok owinjore kae to atimo atima gino? Koso be asetho kuom wach timo richo? Be ngimana nyiso ni atimo dwaro mar Nyasaye kokalo kuom Kristo Yesu?’ Mano luwore gi kaka wakawo mapek ng’wono mogundho ma Nyasaye osenyisowa kuom weyonwa richowa.

13. En ang’o ma miyo wabedo gadier ni wanyalo weyo timbewa maricho?

¹³ Jotich Jehova oseweyo timbe ma ok kare ma ne gitimo chon ka ne pok ging’eyo Nyasaye, ka ne pok gihere, kendo ka ne pok gichako tiyone. Kit ngimagi machon nyalo bedo ni noriwo timo ‘gik ma sani miyo gibedo gi wich-kuot’ kendo ma ne nyalo miyo gibed joma owinjore gi tho. (Rumi 6:21) Bang’e ne gitimo lokruok. Mano e gima Jo-Korintho mang’eny ma Paulo nondikonegi notimo. Moko kuomgi chon ne gin joma lamo sanamu, jochode, chwo ma terore gi chwo wetegi, jokuoge, jomer, kod moko ma  kamago. Kata kamano, ne ‘olwokgi maler kendo ne opwodhgi.’ (1 Kor. 6:9-11) Jomoko e kanyakla ma Rumi bende notimo lokruok. Roho mar Nyasaye notelo ne Paulo mondo ondiknegi kama: “Kik udhi nyime chiwo fuonniu ne richo ka gibedo kaka gige lweny mutimogo gik ma ok kare, to chiwreuru ne Nyasaye kaka joma osedoko mangima a kuom joma otho; bende, chiwuru fuonniu ne Nyasaye ka gibedo kaka gige lweny mitimogo gik makare.” (Rumi 6:13) Paulo ne ni gadier ni Jokristogo ne nyalo siko ka gin gi winjruok maber gi Nyasaye mondo gidhi nyime yudo ber ma Nyasaye ne nyisogi kokalo kuom ng’wonone mogundho.

14, 15. En ang’o monego wapenjre ka wadwaro bedo joma “timo kaka Nyasaye dwaro”?

¹⁴ E kindegi bende, nitie owete gi nyimine moko ma kit ngimagi machon ne chalo gi mar Jo-Korintho. Kata kamano, ne gitimo lokruok. Ne giweyo gik maricho ma ne gitimo chon ma ‘olwokgi maler.’ Kata bed ni in bende samoro nitimo lokruoge moko e ngimani, gima duong’ gie sani en ni winjruok mari gi Nyasaye chalo nade? Nikech koro iseyudo ng’wono mogundho mar Nyasaye kendo oseweyoni richoni, be ing’ado ni ok ibi dhi nyime chiwo ringreni ne richo? Be ibiro ‘chiwori ne Nyasaye kaka ng’at ma osedoko mangima a kuom joma otho’?

¹⁵ Mondo watim kamano, nyaka wawere gi richo madongo ma moko kuom Jo-Korintho notimo. Mano en gima dwarore ahinya eka wawach ni wayie gi ng’wono mogundho mar Nyasaye kendo ni ‘richo ok obedo ruoth e wiwa.’ Kata kamano, be wang’ado mar “timo kaka Nyasaye dwaro” kendo timo duto ma wanyalo mondo kik wadonj e richo ma jomoko kuomwa nyalo neno ni gin richo matindo?​—Rumi 6:14, 17.

16. Wang’eyo nade ni bedo Jakristo oriwo gik mang’eny moloyo mana gi weyo richo madongo?

¹⁶ Par ane jaote Paulo. Wanyalo bedo gadier ni ne ok otim richo madongo mowuo kuomgi e 1 Jo-Korintho 6:9-11. Kata kamano, pod nowacho ayanga ni ne en jaricho. Nondiko niya: “An mar ringruok, kendo an jal ma richo oseng’iewo. Nimar ok ang’eyo gimomiyo atimo gik ma atimo. Nikech gik ma daher timo, ok asik ka atimo, to gik ma asin-go e ma atimo.” (Rumi 7:14, 15) Mano nyiso ni nitie gik ma Paulo ne neno ni gin richo kendo notemo matek mondo kik otimgi. (Som Jo-Rumi 7:21-23.) Wan bende onego watim mana kamano sama wakedo matek mondo ‘watim kaka Nyasaye dwaro.’

17. Ang’o momiyo ok diher bedo jamiriambo?

¹⁷ Kuom ranyisi, wane ane wach bedo ng’at ma wacho adier. Wacho adier en kido ma dwarore kuom Jakristo. (Som Ngeche 14:5; Jo-Efeso 4:25.) Satan e “wuon miriambo.” Anania kod chiege nolalo ngimagi nikech wacho miriambo. Nikech ok dwaher bedo kaka gin, kik wabed jomiriambo. (Joh. 8:44; Tich 5:1-11) Kata kamano, bedo ng’at ma wacho adier oriwo gik mang’eny moloyo mana weyo wuondo jomoko. Ka kuom adier igoyo erokamano nikech ng’wono mogundho mar Nyasaye, ibiro bedo ng’at ma wacho adier e yore duto.

18, 19. Ere kaka bedo ng’at ma wacho adier oriwo gik mang’eny moloyo mana weyo wacho miriambo ma achiel kachiel?

¹⁸ Jamiriambo en ng’at ma ok wach adier. Kata kamano, Jehova dwaro ni joge kik tim gimoro amora ma nyiso ni giwuondo jowetegi. Nojiwo Jo-Israel niya : “Beduru maler: nikech An Jehova Nyasachu Aler.” Kae to nowacho kaka ng’ato nyalo bedo maler. Nowacho kama: ‘Kik ukwal, kata wuondo wadu, kata kik uwach miriambo e kindu.’ (Lawi 19:2, 11) Gima lit en ni ng’at ma ok wach miriambo achiel kachiel pod nyalo wuondo ji e yore mamoko.

¹⁹ Kuom ranyisi, ng’ato nyalo nyiso  jatende e tich kata nyiso jotich wetene ni kiny ok nobi e tich, kata kiny nowuog chon e tich nikech odwa dhi neno laktar. Neno laktar ma ng’atni wacho en mana dhi nyiewo yath kata dhi chulo pes thieth ka laktar. Gima duong’ momiyo ok odwar biro e tich en ni odwa dhi e wuoth moro kata odwa tero joode bayo e dho nam. Weche ma nowacho ni odwa dhi neno laktar oting’o adiera moro matin e iye, kata kamano, be inyalo wacho ni en ng’at ma wacho adier? Koso ne owuondo jatende kod jotich wetene? Nyalo bedo ni ing’eyo jomamoko ma osewuondo jowetegi goyiem e yore machalo kamago. Samoro gitimo kamano mondo kik migi kum kata mondo giyud ohala moro. Kata kapo ni ng’ato ok owacho miriambo ma achiel kachiel, be oluwo gima Nyasaye nowacho ni: ‘Kik iwuond wadu’? Par bende ndiko mar Jo-Rumi 6:19 ma wacho kama: “Chiwuru fuonniu obed wasumbni mag tim makare ma terou e timbe maler.”

20, 21. Ng’wono mogundho mar Nyasaye onego ochwalwa mondo watim ang’o?

²⁰ Kawo mapek ng’wono mogundho mar Nyasaye oriwo gik mathoth moloyo mana weyo chode, mer, kod richo mamoko ma Jo-Korintho ne timo. Ka wakawo mapek ng’wono mogundho mar Nyasaye, ok wabi donjo e timbe mag terruok kendo wabiro timo duto mwanyalo mondo wathegre gi yore mochido mag manyo mor. Chiwo ringrewa obed wasumbni mag tim makare biro miyo kik wabed joma mer kendo biro miyo kik wamadh kong’o ma chop kama koro wachegni mana mer. Nyalo dwarore ni watim kinda mondo waked gi timbe maricho, kata kamano, gima ber en ni en lweny ma wanyalo loyo.

²¹ Dwarowa maduong’ en ni wabed motang’ mondo kik watim richo madongo kata richo moko matindo tindo ma ok nere ayanga. En adier ni ok wabi timo kamano yo makare chuth. Kata kamano, onego watem matek mana kaka Paulo notimo. Nojiwo owetene niya: “Kik uwe richo osik ka locho kaka ruoth e ringreu ma tho, ni mondo utim gombo mag ringreu.” (Rumi 6:12; 7:18-20) Seche ma wakedo matek mondo kik watim richo e yore duto, wanyiso ni wakawo mapek ng’wono mogundho ma Nyasaye nonyisowa kokalo kuom Kristo.

22. En gueth mane morito joma nyiso ni gikawo mapek ng’wono mogundho mar Nyasaye?

²² Kokalo kuom ng’wono mogundho mar Nyasaye, iweyonwa richowa kendo Nyasaye pod biro dhi nyime timo kamano. Onego watem matek mondo kik wabed gi tim ma jomoko nigo mar neno ni richo moko tindo. Paulo nowuoyo e wi gueth moritowa ka nowacho kama: “Nikech ne ogonyu ua e richo mi ubedo wasumbni Nyasaye, koro ubedo gi nyak kuom tim maler, kendo gikone, oterou e ngima ma nyaka chieng’.”​—Rumi 6:22.