Katutangidi bintu bidi ‘panyima’

‘Muntu mumane kukuata ku lukasu ludi ludima nalu tubalu, biatangilaye kunyima, yeye kena muakanangane ne bukalenge bua Nzambi.’​—LUKA 9:62.

NEWANDAMUNE MUNYI?

Tudi ne bua ‘kuvuluka mukaji wa Lota’ bua tshinyi?

Tela malu asatu atudi ne bua kuepuka?

Tudi mua kutungunuka ne kuenda pamue ne bulongolodi bua Yehowa munyi?

1. a) Yezu uvua mufile mubelu kayi? b) Mubelu eu udi ujuka lukonko kayi?

BIBLE udi wamba ne: ‘Vulukayi mukaji wa Lota.’ (Luka 17:32) Mubelu eu uvua Yezu mufile kukadi bidimu bitue ku 2 000 udi ne mushinga wa bungi lelu kupita kumpala. Kadi tshivua Yezu musue kuamba ntshinyi? Bena Yuda bavuaye wambila bavua bamanye bimpe tshivuaye musue kuamba. Bavua bamanye tshivua tshifikile mukaji wa Lota. Pavuaye unyema mu Sodoma pamue ne bena mu dîku diende, mukaji eu wakabenga kulonda tshivua Nzambi muambe, kutangilaye panyima ne kuandamukaye dibue dia luepu.​—Bala Genese 19:17, 26.

2. a) Mukaji wa Lota uvua mua kuikala mutangile panyima bua tshinyi? b) Dibenga kutumikila diende diakamufikisha ku tshinyi?

² Mukaji wa Lota wakatangila panyima bua tshinyi? Uvuaku musue kumona patupu tshivua tshipitakana anyi? Uvua mukudimuke bualu uvua mupangile ditabuja anyi? Peshi uvua ujinga ne muoyo mujima bintu bivuaye mushiye mu Sodoma anyi? (Luka 17:31) Nansha bu yeye mutangile panyima bua bualu kayi, wakafua bua dibenga kutumikila diende. Elabi meji ku bualu ebu: wakafua dituku dimue ne bantu babi ba mu Sodoma ne Amola. Nunku kabiena bikemesha padi Yezu wamba ne: ‘Vulukayi mukaji wa Lota.’

3. Mmunyi muvua Yezu muleje ne: katuena ne bua kutangila malu adi panyima mushindu kayi?

³ Tudi petu mu tshikondo tshidi tshitulomba bua kubenga kutangila bintu bidi panyima mu mushindu kampanda. Yezu wakaleja mushinga udi nawu bualu ebu pakandamunaye muntu kampanda uvua mumulombe bua kuanji kuya kulaya bena mu dîku diabu bua kushishaye kulua muyidi wende. Yezu wakamba ne: ‘Muntu mumane kukuata ku lukasu ludi ludima nalu tubalu, biatangilaye kunyima, yeye kena muakanangane ne bukalenge bua Nzambi.’ (Luka 9:62) Pavua  Yezu muandamune mushindu eu, bivuaku bisua kuleja ne: uvua ne malu makole anyi ne: kavua muele meji kumpala kua kuandamuna anyi? Tòo, bualu uvua mumanye ne: muntu au uvua ukeba anu bua kunyema mudimu. Yezu wakaleja ne: diladikija malu mushindu eu didi anu bu ‘ditangila kunyima.’ Muntu yeye mutangile panyima nansha bua katupa kakese padiye udima anyi mulekele kudima bua kuenza malu makuabu, mbibi anyi? Mu mishindu yonso udi ubuela mu ditanaji ne upanga kuenza tshivuaye ne bua kuenza, ne mudimu wende udi mua kunyanguka.

4. Tudi ne bua kutuma lungenyi luetu ku malu kayi?

⁴ Pamutu pa kutuma lungenyi luetu ku malu a kale, tudi ne bua kulutuma ku malu atshidi kumpala. Tangila mudi Nsumuinu 4:25 uleja bualu ebu patoke wamba ne: ‘Mêsu ebe atangile kumpala kuebe, kaakenzakanyi, bilafinyi biebe bishale bitabale bitangile kumpala.’

5. Tela malu adi atusaka bua kubenga kutangila bintu bidi panyima.

⁵ Patudi katuyi tutangila panyima tudi tuenza bimpe. Bua tshinyi? Bualu tudi mu ‘matuku a ku nshikidilu.’ (2 Tim. 3:1) Tudi bindile ki nganu dibutuka dia bimenga bibidi bibi to, kadi ndia bulongolodi bubi ebu bujima. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kuepuka tshivua tshifikile mukaji wa Lota? Tshia kumpala, tudi ne bua kumanya bintu bidi panyima petu bitudi mua kujinga kutangila. (2 Kol. 2:11) Tumonayi tshidi bintu ebi bileja ne mutudi mua kubenga kubitangila.

MASANKA ATUVUA NAWU MU MATUKU A KALE

6. Bua tshinyi lungenyi luetu lutu imue misangu lutudinga?

⁶ Bumue bualu bunene bubi nkuikala ne mmuenenu mubi bua masanka atuvua nawu mu matuku a kale. Lungenyi luetu ludi mua kutushima imue misangu. Tudi mua kutuadija kupepeja katuyi bamanye ntatu ituvua bapete kale ne imue misangu tunekesha masanka atuvua nawu, tuavuija mimpe matambe. Mmuenenu mubi wa mushindu eu udi mua kutusaka bua kujinga masanka atuvua nawu kale. Kadi Bible udi utubela ne: ‘Kudikonki ne: matuku a diambedi adi mapite a mpindieu buakane bua tshinyi? Bualu bua kuena ukonka bualu ebu ne meji mimpe.’ (Muam. 7:10) Bua tshinyi ngelelu wa meji wa mushindu eu mmubi?

7-9. a) Tshivua tshienzekele bena Isalele mu Ejipitu ntshinyi? b) Amba malu avua bena Isalele bamone avua abapesha disanka. c) Bena Isalele bakatuadija kudiabakena ne kunungana bua tshinyi?

⁷ Tumonayi tshivua tshienzekele bena Isalele mu matuku a Mose. Nansha muvuabu basombe mu Ejipitu bu benyi, pakapita tshikondo tshia Yosefe, bena Ejipitu ‘bakabatekela tupita, bakabakengesha ne mudimu.’ (Ekes. 1:11) Bua kukepesha bungi bua bantu ba Nzambi, Palô wakela mukenji bua bashipe bana ba balume ba bena Isalele. (Ekes. 1:15, 16, 22) Nunku, kabiena bikemesha bua muvua Yehowa muambile Mose ne: ‘Ngakutangila dikenga dia bantu banyi badi mu Ejipitu bulelela, ngakumvua muadi wabu bualu bua tupita tuabu; bualu bua ndi mumanye kanyinganyinga kabu.’​—Ekes. 3:7.

⁸ Udiku mua kufuanyikija disanka divua nadi bena Isalele pakavuabu bapatuka mu bupika mu Ejipitu anyi? Mu mushindu  wa dikema bavua badimuene bukole bua Yehowa pavuaye mutumine Palô ne bantu bende bipupu dikumi. (Bala Ekesode 6:1, 6, 7.) Bushuwa, bena Ejipitu kabavua anu bitabile bena Isalele bua kupatuka mu Ejipitu to, kadi bavua babalombe bua kuya ne babapeshe ngolo ya bungi ne argent, ke bualu kayi bakamba muvua bantu ba Nzambi ‘bapaule bena Ejipitu.’ (Ekes. 12:33-36) Bena Isalele bavua kabidi ne disanka pavuabu bamone lufu lua Palô ne basalayi bende mu mbuu mukunze. (Ekes. 14:30, 31) Kumona bualu ebu kuvua mua kuikala kukoleshe ditabuja diabu.

⁹ Kadi matuku makese panyima pa dipikudibua diabu mu tshishima, bena Isalele bakatuadija kudiabakena ne kunungana. Bua bualu kayi? Bua biakudia. Kabavua ne disanka bua bivua Yehowa ubapesha ne bavua badiabakena bamba ne: ‘Tudi tuvuluka bua munyinyi wa mu mâyi utuakadia mu Ejipitu tshianana; concombres ne melona ne poireaux ne matungulu ne ail; kadi katataka mioyo yetu idi minyane; katuena ne tshintu tshikuabu tshia kutangila anu mana aa.’ (Nom. 11:5, 6) Bushuwa bakapeta lungenyi lubi menemene kujingabu too ne bua kupingana mu bupika mu Ejipitu. (Nom. 14:2-4) Bena Isalele bakatangila bintu bivua panyima ne Yehowa wakababenga.​—Nom. 11:10.

10. Tshilejilu tshia bena Isalele tshidi tshitupesha dilongesha kayi?

¹⁰ Ndilongesha kayi ditudi tupetela ku bualu ebu? Patudi mu ntatu, ki mbimpe kutuma lungenyi luetu ku masanka atuvua mua kuikala bapete pamuapa kumpala kua kupeta bulelela. Nansha mudibi kabiyi bibi bua kuela meji pa malu atuvua balongele ku malu avua matufikile kale, anyi kuvuluka malu a kale, tudi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi ne kumona malu a kale mu mushindu muimpe. Tuetu katuyi benze nanku, tudi mua kutuadija kudiabakena bua nsombelu utudi nende mpindieu ne kujinga bua kupingana ku nsombelu wetu wa kale.​—Bala 2 Petelo 2:20-22.

MALU ATUVUA BADIPANGISHE

11. Leja mudi bamue bamona malu avuabu badipangishe kale.

¹¹ Bia dibungama, bamue bantu badi bajinga malu avuabu badipangishe kale ne batuadija kumona bu ne: mbaajimije. Pamuapa uvua mua kuikala ne mpunga wa kulonga tulasa tua bungi, kuenda lumu ne kupeta makuta a bungi, kadi wakapangadija bua kudipangisha malu onso au. Bana betu ba bungi mbalekele midimu ya makuta a bungi mu malu a mishinga, dijikija lutetuku, bulongeshi anyi manaya. Mpindieu matuku akadi mapite kadi nshikidilu ki mmuanji kulua to. Utuku ujinga tshiuvua mua kuikala bu wewe kuyi mudipangishe amue malu anyi?

12. Paulo uvua wangata malu avuaye mushiye panyima munyi?

¹² Mupostolo Paulo wakalekela malu a bungi bua kuluaye muyidi wa Kristo. (Filip. 3:4-6) Mmunyi muvuaye umona bintu bivuaye mushiye panyima? Udi wamba ne: ‘Malu akadi a mushinga muimpe kundi, nguowu au ngakabala bu tshintu tshijimine bua Kristo.’ Bua tshinyi? Paulo udi umvuija ne: ‘Ndi mbala bintu bionso bu tshintu tshijimine bualu bua bulengele butambe butambe bua kumanya kua Kristo Yezu Mukalenge wanyi ungakajimijila bintu bionso bua bualu buende, ne ndi mbibala bu bintu bia kuela ku diala bua  meme mpete Kristo.’ * (Filip. 3:7, 8) Anu mutu muntu wimansha bintu bia bukoya kayi ubijinga kabidi, Paulo kavua unyingalala bua malu onso a panu avuaye mushiye panyima to. Kavua kabidi wangata malu au ne mushinga to.

13, 14. Tudi mua kuidikija tshilejilu tshia Paulo mushindu kayi?

¹³ Tshidi mua kutuambuluisha patudi tutuadija kujinga malu atuvua bashiye ntshinyi? Tulonde tshilejilu tshia Paulo. Mushindu kayi? Tangila mushinga wa biudi nabi mpindieu. Udi mudie malanda masheme ne Yehowa ne udi ukuanyisha bua muudi mumulamate. (Eb. 6:10) Mbintu kayi bia ku mubidi bitudi mua kupeta mu bulongolodi ebu bitudi mua kufuanyikija ne masanka a mu nyuma atudi tupeta mpindieu ne atualua kupeta mu matuku atshilualua?​—Bala Mâko 10:28-30.

¹⁴ Paulo wakakula kabidi bua bualu bukuabu budi mua kutuambuluisha bua kushala balamate Nzambi. Wakamba ne: uvua ‘upua muoyo malu a kunyima ne wipatshila malu avua kumpala.’ (Filip. 3:13) Tudi tumona ne: Paulo udi uleja malu abidi adi ne mushinga. Bua kumpala, tudi ne bua kupua muoyo malu atudi bashiye panyima pamutu pa kujimija makanda ne dîba dietu bua kuditatshisha bua malu aa. Bualu buibidi, anu bu munyemi wa lubilu ukadi pabuipi ne mushonyi wa ndekelu, tudi ne bua kuipatshila batangile anu ku malu adi kumpala.

15. Tela malu mimpe atudi tupeta patudi tuelangana meji bua bilejilu bia bantu bavua balamate anu Nzambi.

¹⁵ Kuelangana meji pa bilejilu bia batendeledi ba Nzambi ba lulamatu ba kale ne ba lelu kudi mua kutuambuluisha bua kutungunuka ne kuya kumpala pamutu pa kutangila malu atudi bashiye panyima. Tshilejilu, bu Abalahama ne Sala batungunuke ne kuvuluka malu a mu Ula, ‘bavua mua kuikala bapinganamu.’ (Eb. 11:13-15) Kadi kabakapinganamu to. Mose uvua mushiye pende malu a bungi mu Ejipitu kupita bena Isalele bakuabu bonso. Katuena tusangana muaba nansha umue mu Bible udiye ujinga malu au kabidi to. Kadi Bible udi wamba ne: uvua ‘ubala bipendu bidi bua Kristo bu bubanji bunene bupite bibutshidibue bia mu Ejipitu, bualu bua wakatangila too ne ku dipingajila dia difutu.’​—Eb. 11:26.

MALU A KALE ADI ATUNYINGALAJA

16. Malu a kale adi mua kutusaka ku tshinyi?

¹⁶ Kadi malu onso atuvua bapete kale kaena amu enza onso disanka to. Pamuapa tudi tunyingalala bua mibi ituvua benze kale anyi bua bilema bituvua benze. (Mus. 51:3) Tudi mua kuikala tunyingalala bua muvuabu batubele ne dîsu dikole. (Eb. 12:11) Bidi mua kukutonda padibu bakuenzela malu ne kansungansunga anyi paudi wela meji ne: mbakuenzelewu ne kansungansunga. (Mus. 55:2) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kujadika ne: katuena tulekela malu aa atusaka bua kujinga malu atudi bashiye panyima? Tukonkononayi bilejilu bisatu.

17. a) Bua tshinyi Paulo uvua udiamba muvuaye ‘mutambe basantu bonso kupuekela’? b) Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Paulo bua ngenyi mibi kayimutondi?

¹⁷ Bilema bia kale. Mupostolo Paulo wakadiamba  muvuaye ‘mutambe basantu bonso kupuekela.’ (Ef. 3:8) Bua tshinyi uvua udiumvua nanku? Udi wamba ne: ‘Bualu bua ngakakengesha ekeleziya wa Nzambi.’ (1 Kol. 15:9) Udiku mua kufuanyikija muvua Paulo mua kuikala umvua pavuaye utuilangana ne bamue bantu bavuaye mukengeshe anyi? Kadi pamutu pa kulekela ngenyi mibi eyi imutekesha, Paulo uvua utuma lungenyi luende ku ngasa uvua Nzambi mumuenzele. (1 Tim. 1:12-16) Dianyisha divuaye nadi bua bualu ebu divua dimusake bua kuikala ne tshisumi mu mudimu wa buambi. Nsombelu wende mubi wa kale uvua munkatshi mua malu avua Paulo mudisuike bua kupua muoyo. Tuetu batume lungenyi luetu ku luse ludi Yehowa mutuleje, katuakulekela tunyinganyinga tua tshianana bua malu a kale atudi katuyi mua kushintulula tunyanga makanda etu. Tudi mua kukuata mudimu ne bukole buetu bua kukumbaja mudimu utudi nawu.

18. a) Ntshinyi tshidi mua kutufikila patudi tunyingalala bua mibelu ivuabu batupeshe? b) Mmunyi mutudi mua kutumikila mêyi a Solomo bua kutumikila mibelu?

¹⁸ Mibelu ivua mitutonde. Ntshinyi tshitudi mua kuenza tuetu babange kunyingalala bua mibelu ivuabu batupeshe tshikondo kampanda? Bualu ebu budi mua kututonda ne kututekesha ku kakese ku kakese butufikisha too ne ku ‘diteketa mu maboko.’ (Eb. 12:5, MMM) Nansha tuetu ‘bapepeje’ mibelu bualu katuena bayisue anyi bualu tudi ‘batekete mu maboko’ bualu tuvua bayitabe kadi babenge kuyitumikila, tudi tuleja amu ne: katuena basue bua mibelu ituambuluishe ne itulengeje to. Bidi ne mushinga bua tuetu kutumikila mêyi a Solomo a ne: “Kuata diyisha bikole, kudilekedi nansha; udilame, bualu bua didi muoyo webe.” (Nsu. 4:13) Anu bu kanyemeshi udi unemeka mikenji ya mu njila, tuitabe mibelu, tuyitumikile ne tutungunuke ne kuya kumpala.​—Nsu. 4:26, 27; bala Ebelu 12:12, 13.

19. Mmunyi mutudi mua kuidikija ditabuja dia Habakuka ne dia Yelemiya?

¹⁹ Padibu batuenzela malu ne kansungansunga anyi tuela meji ne: mbatuenzelawu ne kansungansunga. Imue misangu tudi mua kudiumvua anu bu muprofete Habakuka wakadidila Yehowa bua buakane ne uvua kayi umvua bua tshinyi Yehowa uvua mulekele amue malu mabi enzeka. (Hab. 1:2, 3) Bidi ne mushinga bua tuetu kuidikija ditabuja dia muprofete Habakuka wakamba ne: ‘Kadi meme panyi nensanke mu Yehowa, nentumbile mu Nzambi wa lupandu luanyi.’ (Hab. 3:18) Anu bu muprofete Yelemiya, tuetu bashale ne “ditekemena” ne ditabuja dikole kudi Yehowa Nzambi wa buakane, netuikale bashindike ne: nealongolole malu onso mu tshikondo tshiawu.​—Muad. 3:19-24.

20. Tudi mua kuenza tshinyi bua kuleja ne: tudi ‘bavuluke mukaji wa Lota’?

²⁰ Tudi mu tshikondo tshimpe tshitambe. Malu mimpe adi enzeka mpindieu ne tudi bindile makuabu a bungi mu matuku adi kumpala. Yonso wa kutudi atungunuke ne kuenda pamue ne bulongolodi bua Yehowa. Tutumikilayi mibelu ya mu Bible idi itulomba bua kutangila malu adi kumpala pamutu pa kutangila malu adi panyima. Dîba adi netuleje ne: tudi ‘bavuluke mukaji wa Lota.’

[Mêyi adi kuinshi]

[Nkonko ya dilonga]