Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yakoba wakanyisha bintu bia mu nyuma

Yakoba wakanyisha bintu bia mu nyuma

Yakoba wakanyisha bintu bia mu nyuma

YAKOBA wakapeta ntatu ne makenga bivule mu nsombelu wende. Tshiji tshikole tshia dipasa diende tshidi tshimusaka bua kunyema ku mbelu bualu muoyo wende uvua mu njiwu. Pa mutu pa kuselaye mukaji udiye munange, badi bamushima bamupesha mukaji mukuabu kumpala ne pashishe udi ulua kudimona ne bakaji banayi ne ntatu bungi tshianana. (Genese 30:1-13) Udi wenzela muntu kampanda mudimu mukole munkatshi mua bidimu 20 bijima. Udi uluangana ne muanjelu ne ushala ne bisama bia kabiyi bijika. Badi benda masandi ne muanende wa bakaji ku bukole, bana bende badi bashipa bantu ba bungi ne udi udila bua lufu lua muanende munanga ne mukajende. Ku bukulakaje buende udi unyema mu ditunga bua tshiyole tshia nzala, bimufikisha too ne ku diamba ne: matuku anyi adi ‘makese, akadi muwule tente ne malu mabi.’ (Genese 47:9) Nansha mu ntatu yonso eyi, Yakoba mmuntu udi munange malu a mu nyuma ne mueyemene Nzambi. Lulamatu luende luvuaku lunekesha anyi? Mmalongesha kayi atudi mua kupeta patudi tukonkonona amue malu a Yakoba?

Uvua mushilangane bikole ne muanabu

Dishilangana edi divuaku anu bualu Yakoba uvua munange bintu bia mu nyuma kadi Esau yeye kavua nansha ubianyisha to. Meji onso a Yakoba avua anu ku tshipungidi tshivuabu balaye Abalahama ne kudifila nkayende bua kukuba dîku divua Nzambi musungula bua kupiana mulayi. Ke bua tshinyi Yehowa uvua ‘mumunange.’ Yakoba uvua ‘muntu mupole [malu],’ mbuena kuamba ne: uvua muntu wa ngikadilu milenga. Kadi Esau yeye uvua upepeja bumpianyi bua mu nyuma, ke bualu kayi wakabusumbisha kudi Yakoba ku ka-tshintu kakese. Ne dianyisha dia Nzambi, Yakoba wakangata bumpianyi bu muan’a bute ne kupetaye mabenesha avua malamina muanabu Esau, ke Esau kufikaye munda bikole. Nanku Yakoba kushiya bionso bivuaye munange, kadi kabiyi mpata biakalua kumutonda ne kumutekesha mu mikolo bikole.​—Malaki 1:2, 3; Genese 25:27-34; 27:1-45.

Nzambi wakaleja Yakoba mu tshilota ‘tshibandilu’ tshitue mulu tshitue panshi ne banjelu babanda bapuekapu, ke Nzambi kumuleja ne: uvua musue kumukuba yeye ne tunkanunuina tuende. Wakamba ne: ‘Bisamba bionso bia pa buloba nebisanke bualu buebe ne bua tunkanunuina tuebe. Mona, meme ndi nebe nenkulame kuonso kuwaya, nenkupingaje ku buloba ebu kabidi, tshiena nkulekela too ne pangajikija kukuenzela malu onso anakukuambila.’​—Genese 28:10-15.

Kabienaku bitukankamija anyi? Yehowa wakajadika ne: malu avuaye mulaye Abalahama ne Isaka avua ne bua kuvuija dîku dia Yakoba dibanji mu nyuma. Yakoba uvua mumanye ne: banjelu badi mua kuambuluisha bantu badi Nzambi muanyishe ne wakatuishibua bua bukubi bua Nzambi. Ne dianyisha dionso, Yakoba wakaditshipa bua kushala ne lulamatu kudi Yehowa.​—Genese 28:16-22.

Yakoba kavua mudiangatshile bumpianyi bua Esau ku makanda to. Kumpala kua Esau ne Yakoba kuledibuabu, Yehowa wakamba ne: ‘Mukulu neakuatshile muakunyende mudimu.’ (Genese 25:23) Kadi muntu udi mua kudikonka ne: ‘Kabivuaku mua kuikala bipepele bu Nzambi muenze bua se: Yakoba aledibue yeye wa kumpala anyi?’ Mianda yakalua kuenzeka kunyima idi itulongesha malu a mushinga mukole. Nzambi kêna ulama mabenesha bua aba badi bela meji ne: mbaakanyine to, kadi udi uleja bulenga budi kabuyi butuakanyine kudi aba badiye usungula. Bintu bia buan’a bute biakaya kudi Yakoba, kadi ki nkudi mukuluende to, bualu kavua wanyisha mushinga wabi nansha. Bia muomumue, bu muvua bena Yuda ba ku mubidi kabayi pabu banyisha bintu bia mu nyuma anu bu Esau, ke bua tshinyi Isalele wa mu nyuma wakapingana pa muaba wa Isalele wa ku mubidi. (Lomo 9:6-16, 24) Lelu’eu malanda mashême ne Yehowa kabatu baapiana to, nansha bikala muntu muledibue mu dîku anyi muaba udibu banemeka Nzambi. Bushuwa, bonso badi basue kupeta mabenesha a Nzambi, badi ne bua kuditatshisha ne kuanyisha malu a mu nyuma.

Labana wakamuakidila

Pakafikaye mu Padana-alama bua kukeba mukaji wa mu balela bende, Yakoba wakamonangana ne muanabu Lakele, muana wa bakaji wa Labana, wakamumbushila dibue dinene divua ku tshina tshia mâyi bua nyama ivuaye ulama inua mâyi. * Lakele wakapingana pambelu lubilu bua kumanyisha ne: Yakoba mmulue, ne Labana wakaya lukasa bua kumuakidila. Bu muvua Yakoba mulue bianza bitupu kayi tshintu, pavua Labana mua kuvuluka ne: biuma bidi nabi dîku diende mbia kudi muena mudimu wa Abalahama, uvua ne bua kuteketa mu maboko. Kadi Labana yeye kumona pa kukuatshila, kumuangata bu muena mudimu wa dikanda.​—Genese 28:1-5; 29:1-14.

Yakoba wakalonda bualu buende. Katuena bamanye ni uvua muakule bua budimu buakamufikisha ku dipeta bintu bia buan’a bute, kadi kunyima kua yeye mumane kulonda “malu au onso,” Labana wakamba ne: “Wewe udi mufuba wanyi ne musunyi wanyi.” Mushikuluji mukuabu wa malu a mu Bible wakamba ne: mêyi aa adi aleja ne: Labana uvua witabila Yakoba bua kushalaye nende anyi aleja ne: malanda avuaye nawu ne Yakoba avua amulomba bua kumukubaye. Nansha nanku, Labana wakakeba mushindu wa kumuenena muana wa muanabu eu.

Labana wakakeba bualu buvua mua kukebesha bilumbu pankatshi pabu munkatshi mua bidimu bipite pa 20 bivua kumpala. Wakebeja Yakoba ne: “Udi mulela wanyi, kadi kuena mua kungenzela mudimu tshianana to. Ungambile difutu diudi musue kupeta?” Nansha muvuaye muenze bu uvua kayi ne bualu, Labana wakashintulula malanda ende a buena-muntu ne mudimu. Kadi bu muvua Yakoba munange Lakele, wakamuambila ne: ‘Nenkuenzele mudimu bidimu muanda-mutekete bua meme kusela [Lakele] muanebe wa mukala.’​—Genese 29:15-20.

Mubangidianganyi uvua ne bua kufila biuma mu dîku dia ba-mukaji. Mikenji ya Mose ivua ikosele muntu tshibawu tshia nshekele ya argent 50 bua dinyanga muana wa bakaji utshivua kamama ku bukole. Mushikuluji Gordon Wenham udi wamba ne: buvua buikale “bungi bua makuta bua ndekelu bua biuma” kadi buvua bungi “bukese butambe.” (Dutelonome 22:28, 29) Yakoba kavua mua kudilongolola bua kupeta difutu to. Wakakuatshila Labana mudimu bidimu muanda-mutekete. Mushikuluji Wenhan udi kabidi wamba ne: “Bu muvua mu Babulone wa kale muena mudimu wa tshianana eu upeta nshekele umue ne tshitupa ku ngondo (mbuena kuamba ne: kumbukila ku nshekele 42 too ne ku 84 mu bidimu muanda-mutekete), Yakoba wakafila biuma bia bungi bua kuselaye Lakele.” Labana wakitaba ne disanka.​—Genese 29:19.

Bidimu ebi muanda-mutekete bivua bu “matuku makese” ku mêsu kua Yakoba, bua dinanga dikole divuaye nadi kudi Lakele. Pashishe, wakalomba mukaji uvuabu babuikile bukondo kadi kayi mumanye ne: Labana uvua mua kumushima to. Elabi meji mushindu uvuaye mudiumvue mu dinda pakamonaye ne: mukaji uvuaye mulala nende kavua Lakele to, uvua yayende Lea! Ke Yakoba kuebeja Labana ne: “Udi mungenzele nanku bua tshinyi? Tshivua mukuenzele mudimu bua kusela [Lakele] anyi? Udi mundinge bua tshinyi?” Labana e kumuandamuna ne: “Kuetu kunu, katuena ne tshibidilu tshia kutuma muana muakunyi ku dibaka kumpala kua yayende. Kadi jikija lumingu lujima ne Leya, nenkupeshe muananyi mukuabo, amu paudi ungenzela mudimu bidimu bikuabo muanda-mutekete.” (Genese 29:20-27, MMM) Bu muvuaye kayi ne mushindu mukuabu wakuenza ne mukuatshike mu buteyi, Yakoba uvua ne bua kuanyisha bua kuenza mudimu bidimu bikuabu muanda-mutekete bikalaye uvua ujinga Lakele.

Bidimu muanda-mutekete biakalonda bivua bibi bikole kupita bia kumpala. Yakoba wakafuilaku Labana luse bua dishima diende dikole anyi? Ne wakafuilaku Lea luse, bu muvuaye muanyishe dishima dia tatuende anyi? Bushuwa, Labana kavua muele meji ku lutatu luvua mua kukuata Lea ne Lakele mu matuku avua alua kumpala to. Uvua umona anu masanka ende. Mukawu wakamueneka pakalela Lea bana banayi balondangane eku Lakele kayi ulela. Bu muvua Lakele kayi ulela, wakafila mupika wende mukaji bua amulelele bana; Lea pende e kufilaye wende bua mukawu. Yakoba kudisangana ukadi ne bakaji 4 ne bana 12, kadi kakuvua disanka mu dîku to. Nansha nanku, Yehowa wakavuija Yakoba tshisamba tshinene.​—Genese 29:28–30:24.

Yehowa wakamuvuija mubanji

Nansha mu ntatu, Yakoba wakamona ne: Nzambi uvua nende bilondeshile dilaya diende. Nansha Labana pende wakamona nanku, bualu bimuna biende bivua bikese pakafika Yakoba, kadi pashishe biakavulangana pakatuadija Yakoba kubilama. Bu muvuaye kayi musue kulekela Yakoba bua kuya, Labana wakamuambila bua kumupesha difutu diende bua mudimu wenzeye kunyima, ke Yakoba kulomba nyama ivua iledibua ne matoba. Batu bamba ne: mu tshimenga atshi muvua mikoko mitoke ne mbuji mifike anyi mienze bu mifike; kadi ya matobamatoba ivua mikese. Pananku, Labana kuela meji ne: nyama ya matobamatoba ivua ne mushinga mukese bua kufuta Yakoba bua mudimu wende, pashishe kuangataye dipangadika dia kumusha nyama yende yonso ya matoba ne kuyitumishaye muaba mule bua ne: kayikadi pamue ne eyi ivua Yakoba muikale ulama. Uvua wela meji ne: Yakoba neapete nyama mikese, tuana tua mbuji ne mikoko tua nunku katuvua mua kuledibua 20 pa 100 to. Kadi Labana uvua udishima, bualu Yehowa uvua ne Yakoba.​—Genese 30:25-36.

Ku bulombodi bua Nzambi, Yakoba wakakeba mushindu wa kushintulula mibidi ya nyama ivua milenga. (Genese 30:37-42) Lungenyi luende lua kuvudija nalu nyama kaluvua lujalame to. Nansha nanku, mushikuluji wa malu Nahum Sarna udi uleja ne: “Bilondeshile malu a siyanse, bua kupeta nyama ya matobamatoba eyi, bidi mua kuenza bua ne: disangila dilondangane dia . . . nyama idi ne mubidi wa dikala dimue ne mikale ne mashi adi mua kupatula nyama ya matobamatoba,” ne “imue nyama idi imuenekela ku . . . bukole [buayi] bua bungi.”

Pakamona Labana bipeta, wakateta bua kushintulula diumvuangane diabu dia se: nyama ivua ne mishionyimishionyi ne matoba ivua ne bua kuikala ya muana wa muanabu. Labana uvua ukeba kudisankisha nkayende, kadi Yehowa uvua amu ubenesha Yakoba nansha muvua Labana ushintulula tshipungidi tshiabu misangu mivule. Labana uvua wenda anu udijinga. Yakoba wakapeta kabidi bubanji bua bungi, mikoko, bapika, tumelo ne mpunda, kabivua bua lungenyi luende to, kadi bualu Yehowa wakamuambuluisha. Pashishe Yakoba kuambila Lakele ne Lea ne: ‘Tatu wenu wakundinga, wakakudimuna difutu dianyi misangu dikumi; kadi Nzambi kakitabuja bua yeye kunkengesha. Nzambi wakumusha bimuna bia tatu wenu, wakubimpa.’ Yehowa wakajadikila kabidi Yakoba ne: Ndi mumone bionso bidi Labana ukuenzela kadi wewe Yakoba kutshinyi to. Nzambi wakamba ne: ‘Upingane kuebe, ne kudi bana benu, nenkuenzele bimpe.’​—Genese 31:1-13; 32:9.

Kunyima kua mumane kutshimuna Labana muena dishima au, Yakoba wakaya kuabu. Nansha mukavua bidimu 20 bimane kupita, uvua utshina anu Esau, ne nangananga pakumvuaye ne: Esau uvua wenda ulua ne bantu nkama inayi. Ntshinyi tshiakenza Yakoba? Bu muvuaye muntu uvua munange malu a mu nyuma, uvua weyemena Nzambi misangu yonso, ne wakenza malu ne ditabuja. Wakasambila, wamba ne: kavua mukumbanyine kalolo ka Yehowa ne kulombaye bua Nzambi amusungile yeye ne dîku diende mu bianza bia Esau bilondeshile malu avuaye mulaye.​—Genese 32:2-12.

Pashishe biakenzeka mu mushindu uvuaye kayi muelele meji. Muenyi kampanda, uvua muikale muanjelu, wakaluangana ne Yakoba butuku ne kutengunuja Yakoba tshikundukundu. Yakoba wakabenga kulekela muanjelu eu kumpala kua yeye kumubenesha. Muprofete Hoshea wakamba kunyima kua matuku bua Yakoba ne: ‘Wakadila, kumulomba bua amuele lupemba.’ (Hoshea 12:2-4, MMV; Genese 32:24-29) Yakoba uvua mumanye ne: muanjelu uvuaye mumone kumpala bivua bua dikumbaja dia tshipungidi tshia Abalahama ku butuangaji bua kankanunuina kende. Nanku wakadienzeja bikole mu diluangana diende ne kupetaye mabenesha. Ke tshikondo tshiakashintulula Nzambi dîna dia Yakoba, kuluaye Isalele, mbuena kuamba ne: ‘Muluanganyi (munanukidi) ne Nzambi,’ anyi ‘Nzambi udi uluangana.’

Udiku mudiakaje bua kuluangana anyi?

Ntatu ya Yakoba ivua ya bungi, kayivua anu mimanyine pa diluangana diende ne muanjelu ne dikokangana diende ne Esau to. Bushuwa, malu atudi bakula muaba eu adi aleja tshivua bumuntu buende. Tuvua bumvue bua Esau ne: wakalekela nzala mikese imufikisha ku disumbisha buan’a bute buende, kadi Yakoba wakenza muende muonso ne muoyo mujima, kuluangana too ne muanjelu bua kupeta mabenesha. Anu bu muvua Nzambi mulaye, Yakoba wakalombodibua ne kukubibua kudi Nzambi, kulua tshisamba tshinene ne nkambua wa Masiya.​—Matayo 1:2, 16.

Utuku musue kudienzeja bua kupeta dianyisha dia Yehowa ne uditatshisha bienze bu udi uluangana bua kudipeta anyi? Lelu’eu nsombelu mmuwule tente ne ntatu ne makenga bua bantu badi basue kuenza disua dia Nzambi, ne imue misangu bitu mvita bua kuangata mapangadika makane. Kadi, tshilejilu tshimpe tshidi Yakoba mutushile netshitusake bua kushala balamate Nzambi bua kupeta difutu didi Yehowa muteke kumpala kuetu.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 9 Malu mmafuanangane ne a muvua mamuende wa Yakoba Lebeka, unuisha tumelo tua Eliezê mâyi. Lebeka wakaya lubilu bua kumanyisha difika dia muenyi ku mbelu. Pakamona Labana bintu bia or bivuabu bapeshe muanabu wa bakaji, wakaya lukasa bua kuakidila Eliezê.​—Genese 24:28-31, 53.

[Bimfuanyi mu dibeji 31]

Yakoba wakaluangana bikole mu nsombelu wende yonso bua kupeta mabenesha