Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Utuku udiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

Utuku udiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

Utuku udiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

‘Bakandekela, bakaya kule. Kabakakonka ne: Yehowa udi penyi?’​—YELEMIYA 2:5, 6.

1. Padi bantu bebeja ne: “Nzambi udi penyi?,” badi mua kuikala ne lungenyi kayi?

 BANTU ba bungi batu bebeja ne: “Nzambi udi penyi?” Bamue ba kudibu batu bakeba kumanya patupu bualu kampanda bunene pa bidi bitangila Mufuki, bajinga bua kumanya se: Mufuki eu mmusombele penyi? Bakuabu bavua bele lukonko elu panyima pa tshipupu kampanda anyi pavuabu nkayabu bikale mu dikenga dikole ne kabayi mua kumvua bua tshinyi Nzambi kavua mubambuluishe. Banga pabu kabena bebeja tshintu nansha tshimue to, bualu kebena basua kuitaba nansha bia munyi ne: Nzambi utuku.​—Musambu 10:4.

2. Mbanganyi badi bapete disanka mu dikeba diabu dia Nzambi?

2 Bushuwa kudi bantu ba bungi badi bitaba malu mavule adi ajadika ne: Nzambi utuku. (Musambu 19:1; 104:24) Bamue ba ku bantu aba mbasue bua kuikala mu tshitendelelu kampanda patupu. Kadi dinanga dikole dia bulelela ndisake bantu bakuabu ba bungi ba mu matunga onso bua kukeba Nzambi mulelela. Dikeba diabu dia Nzambi mulelela edi ki ndiye mu mâyi patupu to, bualu yeye ‘kêna kule kudi muntu ne muntu.’​—Bienzedi 17:26-28.

3. (a) Nzambi udi musombela penyi? (b) Lukonko lua mu Mukanda wa Nzambi lua se: ‘Yehowa udi penyi?’ ludi lumvuija tshinyi?

3 Padi muntu upeta Yehowa, udi umona ne: “Nzambi udi Nyuma” udi kayi umueneka ku mêsu a bantu to. (Yone 4:24) Yezu wakabikila Nzambi mulelela ne: ‘Tatu wanyi wa mu diulu.’ Mbuena kuamba tshinyi? Mbuena kuamba ne: muaba udi Tatu wetu wa mu diulu usombela udi (mu ngumvuilu wa mu nyuma) muaba mutumbuke anu bu mudi diulu ditudi tumona ne mêsu dikale kule menemene ne buloba. (Matayo 12:50; Yeshaya 63:15) Nansha mutudi katuyi mua kumona Nzambi ne mêsu etu a bantu, mmuenze mushindu wa tuetu kumumanya ne kulonga bia bungi pa dijinga diende. (Ekesode 33:20; 34:6, 7) Udi wandamuna nkonko ya bantu badi bakeba ne muoyo wabu mujima bua kumanya mushinga udi nawu muoyo. Bua malu adi atangila nsombelu yetu, udi ufila tshishimikidi tshia kueyemena bua tuetu kumona mua kumanya disua diende, mbuena kuamba ne: mushindu udiye umona malu aa padi majinga etu mikale umvuangana ne malu adiye mulongolole. Mmusue bua tukonkonone malu adi atangila nsombelu yetu ne tuenze muetu muonso bua kupeta mandamuna. Mukana mua muprofete Yelemiya, Yehowa wakapisha bantu ba mu Isalele wa kale bualu kabakenza nanku to. Bavua bamanye dîna dia Nzambi, kadi kabavua bakonka ne: ‘Yehowa udi penyi’ to. (Yelemiya 2:6) Kabavua baditatshisha bua kumanya dijinga menemene dia Yehowa to. Kabavua nansha bakeba mibelu kudiye to. Paudi ukeba kuangata mapangadika (manene anyi makese) utuku udiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

Aba bakakeba bua Nzambi abaludike

4. Tudi mua kulongela tshinyi ku tshilejilu tshia Davidi tshia dikeba Yehowa?

4 Patshivua Davidi muana wa Yishai nsongalume, uvua ne ditabuja dikole kudi Yehowa. Uvua mumanye ne: Yehowa ke “Nzambi wa muoyo.” Davidi wakadimuena nkayende muvua Yehowa mumukube. Ditabuja ne dinanga divua nadi Davidi bua “dina dia Yehowa” biakamusaka bua kushipa Goleyata muena Peleshete munene wa mpolondo ne mule wa mfiondo uvua muvuale bia-mvita bia bungi. (1 Samuele 17:26, 34-51) Nansha muakatshimuna Davidi, kakadieyemena to. Kakela meji ne: nanku mpindieu malu onso avuaye ne bua kuenza, Yehowa uvua ne bua kuabenesha nansha. Misangu ne misangu munkatshi mua bidimu biakalonda, Davidi wakakeba bua Yehowa amulombole dîba dionso divuaye ukeba kuangata mapangadika. (1 Samuele 23:2; 30:8; 2 Samuele 2:1; 5:19) Wakatungunuka ne kusambila ne: ‘Yehowa, ummanyishe bienzedi biebe! unyishe njila yebe. Undombole biebe mu bulelela buebe, unyishe; bualu bua wewe udi Nzambi wa lupandu luanyi; ndi nkuindila wewe dinda too ne ku dilolo.’ (Musambu 25:4, 5) Etshi ntshilejilu tshimpe tshia tuetu kulonda, ki mmuomu anyi?

5, 6. Mmunyi muvua Yehoshafata mukebe Yehowa mu bikondo bishilangane bia muoyo wende?

5 Mu matuku a Mukalenge Yehoshafata, mukalenge muitanu mu bakalenge ba mu ndelanganyi ya Davidi, biluilu bia bisamba bisatu biakadisangisha e kulua bua kuluisha Yuda. Kumpala kua lutatu elu luvua lukuate Yuda, Yehoshafata ‘wakapangadija bua kukeba Yehowa.’ (2 Kulondolola 20:1-3) Eu kauvua musangu wa kumpala uvua Yehoshafata mukebe Yehowa to. Mukalenge wakepuka ntendelelu wa Bâla uvua mutampakane bikole mu bukalenge bua bantomboji bua Isalele bua ku Nord ne kusungula bua kuenda mu njila ya Yehowa. (2 Kulondolola 17:3, 4) Mpindieu pavuaye mu lutatu, mmunyi muvua Yehoshafata ‘mukebe Yehowa’?

6 Mu disambila diakenzaye patoke mu Yelushalema mu tshikondo atshi tshia lutatu, Yehoshafata wakaleja ne: uvua muvuluke ne: Yehowa udi ne bukole butambe bunene. Wakela meji bikole pa dijinga dia Yehowa divua dileja mushindu uvua Yehowa muipate bisamba bikuabu ne mupeshe bena Isalele buloba kampanda. Mukalenge wakaleja ne: uvua dijinga ne diambuluisha dia Yehowa. (2 Kulondolola 20:6-12) Yehowa wakenza bua bamupete dîba divuabu bamukebe adi anyi? Eyowa. Ku butuangaji bua muena Lewi Yahaziele, Yehowa wakaleja tshia kuenza, ne dituku diakalonda wakakuatshisha tshisamba Tshiende, ne tshiotshi kutshimuna. (2 Kulondolola 20:14-28) Kadi mmunyi muudi mua kujadika ne: Yehowa neenze bua wewe pebe umupete paudi ukeba bua akuambuluishe?

7. Nzambi udi uteleja masambila a banganyi?

7 Yehowa katu ne kansungansunga to. Udi ulomba bantu ba mu bisamba bionso bua bamukebe mu disambila. (Musambu 65:2; Bienzedi 10:34, 35) Udi mumanye malu adi mu mitshima ya aba badi bamulomba. Udi utujadikila ne: utu umvua masambila a bantu bakane. (Nsumuinu 15:29) Udi wenza bua bantu bavua kabayi nende bualu kumpala kadi bikale bakeba mpindieu njila wende ne budipuekeshi buonso bamupete. (Yeshaya 65:1) Udi uteleja ne masambila a aba bavua bashipa mikenji yende kadi mpindieu badilengeje ne budipuekeshi buonso. (Musambu 32:5, 6; Bienzedi 3:19) Kadi, padi mutshima wa muntu kauyi musue kutumikila Nzambi, masambila a muntu au adi tshianana. (Mâko 7:6, 7) Tangila bimue bilejilu.

Bakasambila kadi nansha kupeta diandamuna

8. Ntshinyi tshiakenzeja bua se: Yehowa kitabi masambila a Shaula?

8 Kunyima kua muprofete Samuele mumane kuambila Mukalenge Shaula ne: Nzambi uvua mumuele nyima bualu kavua umutumikila, Shaula wakatuila Yehowa binu. (1 Samuele 15:30, 31) Kadi abi bivua anu bia pa mutu pa mutu. Shaula kavua ujinga bua kutumikila Nzambi to, kadi uvua ukeba bua bantu bamutumbishe. Pashishe, pavua bena Peleshete baluangane ne bena Isalele, Shaula wakakeba diambuluisha dia Yehowa bia tshidingijilu patupu. Kadi pakapangilaye diandamuna, wakaya kudi muena lubuku nansha muvuaye mumanye bimpe ne: Yehowa uvua mukine bualu ebu. (Dutelonome 18:10-12; 1 Samuele 28:6, 7) Mu tshikoso, 1 Kulondolola 10:14 udi wamba bua Shaula ne: ‘Kakebeja Yehowa’ to. Bua tshinyi bidi nanku? Bualu Shaula kavua wenza masambila ende ne ditabuja to. Bivua anu bu se: kavua nansha musambile to.

9. Ntshinyi tshivua tshibi mu dilomba dia Sedekiya dia bulombodi bua Yehowa?

9 Bia muomumue, pavua nshikidilu wa bukalenge bua Yuda wenda usemena, bantu ba bungi bavua basambila ne baya kuebeja malu kudi baprofete ba Yehowa. Kadi bantu aba bavua badiamba muvuabu batendelela Yehowa eku bikale kabidi batendelela mpingu. (Sefanya 1:4-6) Nansha muvuabu basambila Nzambi, kabavua balongolole mitshima yabu bua kuenza disua diende to. Mukalenge Sedekiya wakasengelela Yelemiya bua amulombele Yehowa. Yehowa ukavua muambile mukalenge tshivuaye ne bua kuenza. Kadi bu muvua mukalenge eu kayi ne ditabuja ne muikale kabidi utshina bantu, kakatumikila dîyi dia Yehowa to, ne Yehowa kakamupesha diandamuna dikuabu divua mua kusankisha mukalenge eu to.​—Yelemiya 21:1-12; 38:14-19.

10. Ntshinyi tshivua tshibi mu mushindu uvua Yohanana ukeba bulombodi bua Yehowa, ne ntshinyi tshitudi tulongela ku tshilema tshiende?

10 Kunyima kua bamane kubutula Yelushalema ne tshiluilu tshia bena Babulona tshimane kuya ne bena Yuda mu bupika, Yohanana wakadilongolola bua kuya mu Ejipitu ne kasumbu kakese ka bena Yuda bavua bashale mu Yuda. Bakavua balongolole tshivuabu ne bua kuenza, kadi kumpala kua kuya bakalomba Yelemiya bua asambile bua bualu buabu ne abalombele diambuluisha kudi Yehowa. Kadi pakabengabu kupeta diandamuna divuabu basue, kabakapingana tshianyima to, bakenza anu tshikavuabu balongolole atshi. (Yelemiya 41:16–43:7) Udiku umona mu mianda eyi malongesha adi mua kukuambuluisha bua paudi ukeba kupeta mpala wa Yehowa umupete anyi?

‘Nutungunuke ne kusunguluja’

11. Bua tshinyi tudi ne bua kutumikila mubelu udi mu Efeso 5:10?

11 Ntendelelu mulelela kêna anu umvuija kutambula bua kuleja mutudi badilambule kudi Nzambi, ne kubuela mu bisangilu bia tshisumbu ne kuyisha to. Udi ne bua kulenga nsombelu wetu mujima. Dituku dionso tudi tupetangana ne mateta (adi kaayi amueneka bimpe ne adi amueneka bimpe) adi mua kutumbusha mu njila udi mu diumvuangana ne ditshina dia Nzambi. Tudi mua kuenza tshinyi kumpala kua mateta aa? Pavua mupostolo Paulo ufundila bena Kristo ba lulamatu ba mu Efeso, wakababela ne: ‘[Nutungunuke ne] kusunguluja tshidi tshilengelela Mfumu.’ (Efeso 5:10, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]) Buimpe bua kuenza nanku mbuleja mu nsombelu ya bungi idibu balonde mu Mukanda wa Nzambi.

12. Bua tshinyi Yehowa kavua musanke dîba divua Davidi uye ne mushete wa tshipungidi ku Yelushalema?

12 Mukalenge Davidi wakajinga bua kutuala mushete wa tshipungidi ku Yelushalema panyima pa bamane kuupingajila bena Isalele ne baulame bidimu bivule ku Kîyata-yalima. Wakapunga dîyi ne tupita tua bantu ne kuamba ne: balue ne Mushete wa tshipungidi ‘bielanganabu meji bimpe, ne biasua Yehowa.’ Kadi wakalengulula bua kukeba tshivua menemene disua dia Yehowa pa muanda au. Bu yeye mudikebe, kabavua ne bua kuambuila Mushete au pa ditempu nansha. Bena Lewi ba mu dîku dia Kohata ke bavua ne bua kuwambula pa makaya bu muvua Nzambi mubileje patoke. Nansha muvua Davidi muikale ne tshibidilu tshia kukeba bulombodi bua Yehowa, kakabukeba mu mushindu muimpe musangu au to. Tshipeta tshiakamueneka tshivua tshibi menemene. Davidi wakalua kuamba pashishe ne: ‘Yehowa Nzambi wakapatuka kutudi bua kutukengesha, bualu bua tuetu katuakakeba disua diende mu mukenji eu.’​—1 Kulondolola 13:1-3; 15:11-13; Nomba 4:4-6, 15; 7:1-9.

13. Mu musambu uvuabu bimbe pakaluabu ne Mushete wa tshipungidi kakuyi bualu, mbualu kayi bua mushinga buakavuluijabu bantu?

13 Ndekelu wa bionso pakalua bena Lewi kuambula Mushete wa tshipungidi ku nzubu wa Obeda-edome, bakimba musambu uvua Davidi mufunde. Uvua uvuluija bualu bua mushinga mukole ebu: ‘Kebayi bienu Yehowa ne bukole buende, kebayi mpala wende matuku onso. Nuvuluke bienu bienzedi bia kukema biakenzaye, malu ende a kukema, ne dilumbulula dia mukana muende.’​—1 Kulondolola 16:11, 12.

14. Tshilejilu tshimpe tshia Solomo ne mapanga ende bidi bitulongesha tshinyi?

14 Kumpala kua lufu luende, Davidi wakabela Solomo muanende ne: ‘Biwakeba [Yehowa] neumupete.’ (1 Kulondolola 28:9) Pakadia Solomo bukalenge, wakaya ku Gibeona, muaba uvua ntenta wa kusambakena, kulambulaye Yehowa milambu. Kuine aku Yehowa wakambila Solomo ne: “Undombe tshintu tshiudi musue, nkupeshe.” Bua kuandamuna ku dilomba dia Solomo, Yehowa wakamupesha ne kalolo konso meji ne dimanya dia kulumbuluisha Isalele, ne Wakamupesha kabidi bubanji ne lumu. (2 Kulondolola 1:3-12, MMM) Solomo wakalonda plan uvua Yehowa mupeshe Davidi e kuibaka ntempelo mulenga mutambe. Kadi mu malu ende a dibaka, Solomo kakakeba Yehowa to. Wakasela bakaji bavua kabayi batendelela Yehowa. Mu bidimu biende bia ku bukulakaje, bakaji aba bakakudimuna mutshima wende, kuutuma kule ne Yehowa. (1 Bakelenge 11:1-10) Nansha tuetu bikale ne muanzu, ne meji anyi dimanya dia mushindu kayi, mbimpe tuetu ‘[kutungunuka] ne kusunguluja tshidi tshilengelela Mfumu’!

15. Pavua Zela muena Atiopa mulue kuluisha Yuda, bua tshinyi Asa wakasambila ne ditekemena dionso se: Yehowa uvua mua kusungila Yuda?

15 Dijinga dia bualu ebu ndileja kabidi mu muyuki udi wakula bua bukalenge bua Asa, muana wa muikulu wa Solomo. Bidimu dikumi ne tshimue kunyima kua Asa mumane kulua mukalenge, Zela muena Atiopa wakalombola tshiluilu tshia bantu muliyo umue bua kuluisha Yuda. Yehowa uvua mua kusungila Yuda anyi? Bidimu 500 kumpala, Yehowa wakaleja patoke tshivua bantu bende mua kutekemena pavuabu bamuteleja ne balama mikenji yende, ne tshivuabu mua kutekemena pavuabu kabayi bayiteleja. (Dutelonome 28:1, 7, 15, 25) Ku ntuadijilu kua bukalenge buende, Asa wakumusha bioshelu ne makunji a ntendelelu wa dishima mu Yuda. Wakasaka bantu bua ‘kukebabu Yehowa.’ Asa kakindila bua dikenga dimukuate bua kushishaye kuenza nanku to. Nunku bua ditabuja divua nadi Asa kudi Yehowa, wakamusambila bua abasungile. Ntshinyi tshiakenzeka? Yuda wakatshimuna ne ditshimuna dikole.​—2 Kulondolola 14:2-12.

16, 17. (a) Nansha muvua Asa mutshimune, mbualu kayi buakamuvuluija Yehowa? (b) Pakenza Asa malu mabule meji, ndiambuluisha kayi diakapetaye, kadi wakadiangata mushindu kayi? (c) Bienzedi bia Asa bidi mua kutuambuluisha mu mushindu kayi?

16 Nansha nanku, pakapingana Asa mumane kutshimuna, Yehowa wakatuma Azaya bua kusambakena ne mukalenge eu ne kumuambila ne: ‘Umvuayi, Asa ne bena Yuda ne bena Benyamina; Yehowa udi nenu, panutshidi nende; binuamukeba, nenumupete; kadi binuamulekela, yeye neanulekele.’ (2 Kulondolola 15:2) Asa wakatungunuja ntendelelu mulelela kumpala ne lukunukunu lupialupia. Kadi kunyima kua bidimu 24, pavua mvita mikuate kabidi Asa, kakakeba Yehowa to. Kakakonkonona Dîyi dia Nzambi, ne kakavuluka tshivua Yehowa muenze pavua tshiluilu tshia bena Atiopa tshilue kuluisha Yuda to. Bua dipanga dia lungenyi, wakadia tshipungidi ne bena Sulia.​—2 Kulondolola 16:1-6.

17 Bua bualu ebu, Yehowa wakasaka Hanani mumonyi wa malu bua kubela Asa. Nansha pa dîba adi divuabu baleja mushindu uvua Yehowa umona bualu abu, dîba kadivua dianji kupita bua Asa kupetaye diambuluisha to. Kadi tshiji tshiakakuata Asa, yeye kuelesha Hanani mu nzubu wa lukanu. (2 Kulondolola 16:7-10) Bia dibungama be! Kadi bidi bishi buetu tuetu? Tudiku tukeba Nzambi kadi pashishe tubenga bua kuitaba mibelu yende anyi? Padi mukulu kampanda muena malu malenga udi uditatshisha bua bualu buetu utubela ne Bible bualu tudi badine ne kasuki mu malu a pa buloba, tutuku tuleja dianyisha bua diambuluisha dia dinanga didibu batupesha bua kumanya ‘tshidi tshilengelela Mfumu’ anyi?

Kupu muoyo bua kukonka ne: ‘Yehowa udi penyi?’

18. Mêyi avua Elihu muambile Yobo adi atulongesha tshinyi?

18 Nansha muntu udi ne lumu luimpe mu mudimu wa Yehowa udi mua kuenza bilema padiye mu ntatu mikole. Pavua Yobo ukenga ne disama dibiadibi, kujimija bana bende ne bintu biende, ne kumushiminyinabu malu kudi balunda bende, lungenyi luende luakashikila. Elihu wakamuvuluija ne: ‘Kakuena [muntu nansha] umue udi wamba ne: Nzambi Mufuki wanyi udi kudi kunyi?’ (Yobo 35:10) Bivua bikengela bua meji a Yobo onso ikale anu kudi Yehowa ne akebe mua kumanya muvuaye umona nsombelu au. Yobo wakitaba bualu buvuabu bamuvuluije abu ne budipuekeshi buonso. Tshilejilu tshiende tshidi tshituambuluisha bua kuenza bia muomumue.

19. Bantu ba mu Isalele bavua misangu yonso bapangila kuenza tshinyi?

19 Bena Isalele bavua bamanye malu avua Nzambi wenzela tshisamba tshiabu. Kadi misangu ya bungi bavua bapua malu avua Nzambi mubenzele muoyo pavuabu kumpala kua malu kampanda masunguluke. (Yelemiya 2:5, 6, 8) Pavuabu kumpala kua mapangadika a kuangata, bavua bakeba disanka diabu pamutu pa kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’​—Yeshaya 5:11, 12.

Tungunukayi ne kukonka ne: ‘Yehowa udi penyi?’

20, 21. (a) Mbanganyi lelu badi baleja lungenyi lua buena lua Elisha mu dikeba bulombodi bua Yehowa? (b) Mmunyi mutudi mua kuidikija tshilejilu tshiabu, ne ditabuja diabu didi mua kutuambuluisha mushindu kayi?

20 Pakajika mudimu wa patoke wa Eliya, musadidi wende Elisha wakangata tshilamba tshia mudimu tshia Eliya tshiakamata panshi, kuyaye ku musulu wa Yadene, kutshitutaye pa mâyi ne kukonka ne: ‘Yehowa Nzambi wa Eliya udi kudi kunyi?’ (2 Bakelenge 2:14) Yehowa wakamuandamuna e kulejaye ne: nyuma wende uvua mpindieu ne Elisha. Bualu ebu budi mua kutulongesha tshinyi?

21 Bualu bua muomumue mbuenzeke lelu eu. Bamue bena Kristo bela manyi bavua bantunga-mulongo mu mudimu wa buambi bakadi bafue. Aba bavuabu bapeshe mudimu wa butangidi bakakonkonona Mukanda wa Nzambi ne bakasambila bua kupeta bulombodi bua Yehowa. Bavua bebeja anu kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ Ke bualu kayi Yehowa mmutungunuke ne kulombola bantu bende ne kutungunuja midimu yabu. Tudiku tuidikija ditabuja diabu anyi? (Ebelu 13:7) Tuetu tuenza nunku, netushale balamate bulongolodi bua Yehowa, netuitabe bulombodi buabu ne netuenze mudimu udi wenzeka ku bulombodi bua Yezu Kristo ne bukole buetu buonso.​—Zekâya 8:23.

Newandamune munyi?

• Tudi ne bua kuikala ne meji kayi patudi tudiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’

• Mmunyi mutudi mua kupeta diandamuna lelu dia lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’

• Bua tshinyi amue masambila adi bantu benza bua kulomba Nzambi diambuluisha kaatu apeta mandamuna?

• Mbilejilu kayi bia mu Bible bidi bileja dijinga dia ‘kutungunuka ne kusunguluja tshidi tshilengelela Mfumu’?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Mmushindu kayi uvua Mukalenge Yehoshafata mukebe Yehowa?

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Bua tshinyi Shaula wakaya kumona muena lubuku?

[Bimfuanyi mu dibeji 12]

Sambila, longa ne elangana meji bua kujadika ne: ‘Yehowa udi penyi’