Yehova Leza * byadi Umpangi wa bintu byonso kadi mwine bukomo bonso, bantu bavule babwanya kumulambika kintu kyo-kyonso kilongeka pano pa ntanda, kubadila’mo ne bibi byonso. Inoko, tala byobya bine binena Bible padi Leza wa bine:

•  “Yehova i moloke mu mashinda andi onso.”—Ñimbo 145:17.

• “Mashinda andi [Leza] onso i moloke swā! I Leza wa binebine ne wampikwa bukondame, aye i moloke ne mululame.”—Kupituluka 32:4.

• “Yehova i muyule kisanso kya ku mutyima kadi wa lusa.”—Yakoba 5:11.

Leza kalengejangapo bintu bibi bilongeke. Ino, le aye ye utononanga bantu bakwabo balonge bilongwa bibi? Nansha dimo. Bisonekwa binena’mba, “muntu nansha umo kakinena kitatyi kyatompibwa’mba: ‘Natompibwa na Leza.’” Mwanda waka? Mwanda “Leza kabwanyapo kutompibwa na bintu bibi nansha aye kutompa muntu na bintu bibi.” (Yakoba 1:13) Leza katompibwangapo na bintu bibi nansha kutompa muntu na kumutonona eendeje mu muswelo mubi. Leza kalengejangapo bintu bibi bilongeke nansha kutonona bantu bakwabo balonge bibi. Le penepa i ani nansha i bika bifwaninwe kulambikwa bintu bibi bilongeka?

Bible pa kulombola kine kisusukila bantu, unena amba: “Kyaba ne mwikadilo wa bu-muntu bikafikila bonso.” (Musapudi 9:11) Kitatyi kilongeka bintu bya mu kitulumukila nansha maakishida, ekale bibaponena muntu nansha kumuponena mpika, bilondanga pa kifuko kyadi’po kitatyi kyobilongeka. Pano kepadi kintu kya myaka 2000, Yesu Kidishitu wēsambīle pa kimpengele kyaponene bantu 18 bāfwile kitatyi kyebāponene kiteba. (Luka 13:1-5) Kebāfwilepo pa mwanda wa mwiendelejo wabo wa mu būmi; ino badi’tu munda mwa kiteba kitatyi kyokyāponene. Panopano ponka, kintenshi kya musala kyaponene mu Haiti mu Kweji 1, 2010; kadi buludiki bwa bene Haiti bunena’mba kwafwile bantu 300000 ne kupita. Bano bantu bonso bafwile pa kubulwa kubanga ludingo lobadi’po. Misongo nayo ibwanya kuponena muntu yense kadi pa kitatyi kyo-kyonso.

Bamo babwanya kwiipangula amba: “Lelo Leza kabwanyapo kukankaja bino bimpengele bileta lufu bileke kulongeka? Lelo kabwanyapo kukinga bantu bayampe ku kimpengele? Pa kusaka Leza alonge’po kintu uno muswelo, bimulomba bidi kuyuka bintu bibi kumeso kwa kulongeka’byo. Leza byadi bine na bukomo bwa kubadikila kuyuka bintu bya kumeso, kipangujo kyotufwaninwe kwiipangula i kino: Lelo Leza utoñanga kwingidija buno bukomo bwandi pa kubulwa mikalo mwanda wa kubadikila kuyuka bino bintu?—Isaya 42:9.

Bisonekwa binena amba: “Leza . . . udi mūlu; walonga monka mwaswidile mutyima wandi.” (Ñimbo 115:3) Yehova uloñanga bintu byamona bu biyampe  kulonga—ke bintu byo-byonsopo byabwanya kulonga. Uloñanga uno muswelo ne mu mwanda utala butyibi bwandi bwa kubadikila kumona bintu. Kimfwa, bubi pa kuvula mu bibundi bya kala bya Sodoma ne Ngomola, Leza wāsapwidile mukulutuba Abalahama amba: “E kyo nkatūkilako pano amba mone shi abalonga monka mwendele ntumbo yabyo yamfikila kwami; kadi shi ke amopo nankyo nkayukanga.” (Ngalwilo 18:20, 21) Kyaba kimo, Yehova kāsakilepo kuyuka bukatampe bwa bubi bwa mu bino bibundi. Mu muswelo umo onka, Yehova ubwanya kutonga kuleka kubadikila kuyuka kintu kyonso. (Ngalwilo 22:12) Bine, kino kekilombolapo amba i wakubulwa kubwaninina nansha wa bukōkekōke. Inoko, ‘mingilo yandi byoidi mibwaninine,’ Leza ukwatañanyanga bukomo bwandi bwa kubadikila kumona bintu bya kumeso na mpango yandi, kaningilangapo muntu eendeje mu muswelo kampanda. * (Kupituluka 32:4) Le penepa tubwanya kufula ku kunena bika? Ku kunena’tu amba: Leza utoñanga bintu bya kubadikila kuyuka kadi aye mwine kasuku kandi.

Bantu nabo bafwaninwe kulambikwa bibi. Tala muswelo ulombola Bible bintu bibwanya kutwala ku bilongwa bibi. “Muntu ne muntu utompibwanga pa kukokwa ne kongolwa na bya kusakasaka bya aye mwine. Penepo bya kusakasaka’bya pa kwimitwa, byabutula bubi; shi bubi nabo bubalongwa, bwabutula lufu.” (Yakoba 1:14, 15) Shi bantu abalonga bintu mungya masakila abo nansha mungya bilokoloko bibi, bakasusuka na bipa bibi bivule. (Loma 7:21-23) Monka mulombwela’kyo mānga, bantu baloñanga bilongwa bilenga moyo ne kulengeja masusu makatampe. Kadi, bantu babi babwanya kutonona bakwabo bekale babi, ne kulengeja bubi buvule.—Nkindi 1:10-16.

Lelo Leza ufwaninwe kulonga’po kintu ne kukankaja bantu baleke kulonga bintu bibi? Langulukila bidi pa muswelo upangilwe muntu. Bisonekwa binena’mba Leza wāpangile muntu mu kimfwa kyandi, ko kunena’mba mu kyelekejo kya Leza. Mu uno muswelo, bantu badi na bukomo bwa kumwekeja ngikadilo ya Leza. (Ngalwilo 1:26) Bantu i bapebwe kyabuntu kya bwanapabo bwa kwitongela, kadi babwanya kutonga kusanswa Leza ne kumukōkela na kulonga byoloke ku meso andi. (Kupituluka 30:19, 20) Shi Leza wāningile bantu beendeje mu muswelo kampanda, lelo kādipo wa kutalula kyabuntu kya bwanapabo bwa kwitongela? Bine, bantu bādi’tu ba kwikala bu kintu kya bitupu kipitwe na mashini, aloñanga’nka bintu byobeapungile kulonga! Byādi bya kwikala muswelo umo onka shi mpango nansha Kiswa-mutyima, byadi bitulombola bya kulonga ne bintu byonso bya kwitufikila. Bine, twi basangale pa kwitulēmeka kwitulēmekele Leza na kwituleka tutonge batwe bene muswelo otukokeja kwiendeja! Inoko, kino kekishintululapo’mba bintu bibi bitamba ku bilubo bya bantu ne ku butongi bubi bikendelela nyeke kuponena muzo wa muntu.

Shi wadi na mukenga wa kwipangula muntu mwine Hindu nansha mwine Buddha, kipangujo kipangwilwe pa kibalu kya kino kiteba kya mulami, wadi ukokeja kwivwana ano malondololo amba: “Bintu bibi bifikilanga bantu bayampe pa mwanda wa kijila kitala Mfuto ya Bilongwa Bibi. Bangulanga bipa bya bintu byobālongele mu būmi bwabo bwa pa kala.” *

Pa mwanda utala bufundiji bwisambila pa Mfuto ya Bilongwa Bibi, i biyampe kuyuka byobya binena Bible pa mwanda utala lufu. Mu budimi bwa Edena, mwine mwāshilwile muzo wa muntu, Umpangi wālombwele Adama muntu mubajinji amba: “Ku mityi yonso ya budimi kudya udyako bitupu kekudipo mwanda. Nanshi ku mutyi wakuyukanya buya ne bubi, kokadyako i kijila; mwanda difuku dyokadyako mwiko, kufwa ukafwanga.” (Ngalwilo 2:16, 17) Shi Adama kājilwilepo na kubulwa kukōkela Leza, wādi wa kwikala mūmi nyeke. Lufu lwāikele bu mfuto ya kubulwa kukōkela ku musoñanya wa Leza. Penepa bana pa kubutulwa, “lufu nalo lwasambakana ku bantu bonso.” (Loma 5:12) Mu uno muswelo, tubwanya kunena’mba “mpalo ipala bubi i lufu.” (Loma 6:23) Kadi Bible ushintulula amba: “Yewa wafwa watalulwa mambo a bubi bwandi.” (Loma 6:7) Mu muneneno mukwabo, bantu kebafutangapo mambo a bubi bwabo pa kupwa kufwa.

Bantu midiyo ne midiyo dyalelo, bashintululanga amba kisusukila bantu i Mfuto ya Bilongwa Bibi yobapebwa. Divule dine muntu mwitabije witabijanga masusu andi ne a bakwabo pa kubulwa kukambakanibwa nao. Inoko bubine i buno amba, ino milangwe italulanga lukulupilo lwa kwimika bibi bileke kulongeka. Bantu bakulupile’mba kusengibwa kwa bantu i kunyongololwa na kubutulwa dipya na mwiendelejo mwitabijibwe ne na buyuki bwa pa bula. Na bubine, ino milangwe i mishile kulampe na byobya binena Bible. *

Kalenga-byanzwe umbajinji wa bibi ke muntupo. Satana Dyabola wādi dibajinji mwikeulu wa Leza wa kikōkeji, “kāimanijepo mu bubine” ebiya waleta bubi pano pa ntanda. (Yoano 8:44) Wālengeje butomboki mu budimi bwa Edena. (Ngalwilo 3:1-5) Yesu Kidishitu wāmwityile bu “yewa umbi” ne bu “mulopwe wa ino ntanda.” (Mateo 6:13; Yoano 14:30) Bantu bonso mu kikonge balondanga Satana na kuteja misoñanya yandi ya kupela mashinda mayampe a Yehova. (1 Yoano 2:15, 16) Kisonekwa kya 1 Yoano 5:19 kinena’mba, “ino ntanda yonsololo idi mu makasa a yewa umbi.” Kudi bipangwa bikwabo bya ku mushipiditu byaālamukile ke bibi ne kwilunga kudi Satana. Bible ulombola’mba, Satana ne bandemona bandi bongolanga “ntanda yonso ikelwe na bantu” ne kulengeja ‘malwa pa ntanda.’ (Kusokwelwa 12:9, 12) Nanshi Satana Dyabola ye muntu mubajinji wa kulambika bibi.

Na bubine, ke Lezapo ulengeja bintu bibi bifikila bantu; kadi kebasusulangapo. Ino i mulaye kutalula’ko bibi na musa kulombwela’kyo kishinte kilonda’ko.