“PONADI NAKIDI MWANUKE MU KYETU KISAKA MWADI MUTONKO NE KWIFUNINA,” mo mwanenene mwana-mukaji umo witwa bu Patricia. “Nkyadipo mfwilañana lusa. Nansha ke ponatamine pene, shi muntu wandubila nadi ndama mwanda’wa ku mutyima mu bula bwa mafuku, mbulwa’nka ne tulo.” I bine, kutādilwa na bulobo ne kiji kekulengejangapo muntu ekale na nsangaji nansha na bukomo bwa ngitu buyampe. Bwifundi bulombola’mba bantu bampikwa lulekelo babwanya . . .

• Kuleka bulobo ne bululu byone kipwano, kwibalengeja betolole nansha kwimona bu badi bunka

• Kufitwa bukidibukidi, kuzumbija mutyima, nansha kutyumukwa mutyima bininge

• Kuta mutyima bininge pa bintu bibi bilongeka babulwa’nka ne kusangela būmi

• Kwimona’mba kebavuijangapo bisakibwa bya mvubu

• Kwikala na njia mikatampe ne kyaka kikatampe kya kubela misongo, kimfwa kunangakana bukidibukidi kwa mashi, misongo ya dityima, enka ne misanshi mikomo, kimfwa milalekupa ne mutwe kubazuka *

LELO LULEKELO I BIKA? Lulekelo i kufwila muntu ukulubile lusa ne kuleka bulobo, kiji, ne kinongo. Kino kekishintululangapo kutala bibi kilomo-nyeka, kwibityepeka, nansha kwibimona bwa abyo kebilongekelepo. Ino, lulekelo i butyibi bwa muntu mwine bwalangulukile’po biyampe bumwekelanga ku bilongwa bya buswe mwanda wa kulondalonda ndoe ne kuningija kipwano kiyampe na muntu mukwabo.

Kadi lulekelo lumwekelanga ne ku muswelo oivwana bantu. Muntu wa lulekelo wivwanijanga’mba batwe bonso tutupanga nansha kuluba mu binenwa ne mu bilongwa. (Loma 3:23) Pa kulombola mvubu ya buno bujinguludi, Bible unena’mba: “Endelelai kwitūkijija mityima banwe bene na bene ne kwilekela na mutyima umo nansha shi kudi udi na mwanda na mukwabo.”​—Kolose 3:13.

I byendele’mo nanshi lulekelo lwikale bu ngikadila ya mvubu ibadilwa mu buswe, “kijimba kibwaninine kya bumo.” (Kolose 3:14) Na bubine, kukwatañana na diteba dya Mayo Clinic, lulekelo . . .

•   Lulengejanga kipwano kiyampe, kubadila’mo ne kwitūla pa kyaba kya bakwabo, kwibevwana, ne kufwila lusa yewa ukulubile

• Lulumbululanga mulangilo ne kwikala mu ndoe na Leza

• Lutyepejanga kuzumbija mutyima, njia, ne lwana

• Lutyepejanga’ko misongo itamba ku kutyumukwa mutyima

KWILEKELA ABE MWINE. Julunale ya Disability & Rehabilitation ilombola’mba bibwanya kwikala “bikomo mpata” pa kwilekela, ino kwilekela abe mwine “i kwa mvubu pa kwikala mukomo”​—mu ñeni ne ku ngitu. Lelo i bika bibwanya kukukwasha wilekele abe mwine?

• Kokisakila bubwaninine, ino itabija byodi​—batwe bonso tulubanga.​—Musapudi 7:20

• Boila ñeni ku bilubo byobe pa kuleka kwibipituluka monka

• Witūkijije mutyima; ngikadila imo mibi ne bibidiji bibi kebipungapo kiponka na ponka.​—Efisesa 4:23, 24

• Pwana na balunda bayampe, ba kanye, bakukankamika kadi bakusapwila byodi pampikwa kafinda.​—Nkindi 13:20

• Shi ubasanshija muntu kampanda, itabija kilubo kyobe kadi mulombe lusa bukidibukidi. Shi ulondelonde ndoe, nabya ukekala na ndoe ya mutyima.​—Mateo 5:23, 24

Patricia utelelwe ku ngalwilo pa kupwa kwifunda Bible, waikele na lulekelo. Walembele amba, “Ne mukūlwe ku bulobo bwine bwadi buntādile mu būmi bwami. Nkikisusulangapo nansha kususula bakwabo. Misoñanya ya mu Bible ilombola’mba Leza witusenswe kadi witusakilanga biyampe.”

Mwana-mulume umo witwa bu Ron unena’mba: “Nkibwanyapo kuludika milangwe ne bilongwa bya bantu bakwabo. Inoko mbwanya kuludika byami. Shi nsaka kwikala na ndoe, mfwaninwe kuleka kiji. Nashilwile kumona ndoe ne kiji pamo bwa fukutu ne mwinya. Nkibwanyapo kwikala na ndoe ne na kiji enka na kemubwaninyapo kwikala fukutu ne mwinya mu kipwano. Pano ngidi na mutyima wa mundamunda muyampe.”