DOREEN waivwene kyaso pobapimine wandi mulume Wesley, wa myaka 54 kete, amba udi na kimenwa kikatampe mu bongolo. * Badokitele bamulombwele amba kubamushadila’tu myeji mityetye ya būmi. Uvuluka’mba, “Nkyebitabijepo, ne bukomo bwampwile mu bula bwa mayenga. Byadi bimweka’nka na bisa kufikila muntu ungi, pa kyetu kyaba. Bine nkyadipo nebilangila.”

I kya bulanda, myanda yatene Doreen ke myenipo. Misongo ilomba’nka lufu ibwanya kuseleja muntu ye-yense mutyima kūlu mu kitatyi kyo-kyonso. Na bya dyese, bavule betabijanga kulela muswe wabo obakwete misongo ilomba’nka lufu. Inoko, kulelañana ke kupēlangapo. Le ba mu kisaka babwanya kulonga bika pa kusenga ne kulela muswe wabo ubela misongo ilomba’nka lufu? Le boba balelañana babwanya kulwa namani na bulanda bukatampe bobabwanya kwivwana kitatyi kyobalama ubela? Shi pano kadi kubwipi na kufwa, le i bika bya kuyuka? Dibajinji bidi, tubandaulei mwanda waka kulela muntu ubela misongo ilomba’nka kufwa i kikoleja kikatampe dyalelo.

Pano kiñanga i kishinte’ko bidi mufwilo wa bantu. Pano ke padi myaka katwa, enka ne mu matanda mendelele mwine, būmi bwa bantu bwadi ke bwīpi bininge. Bantu badi bafwa bukidibukidi ku misongo isambuka ne ku maakishida. Ku mampitalo badi kebapele’ko bantu bamo, kadi bantu bamo badi balelwa na ba kisaka kyabo, ne kufwila ku mobo.

Dyalelo, kwendelela kwa kiñanga i kulengeje bamiñanga balwe na misongo ileta lufu mwanda wa kulepeja’ko būmi. Misongo yadi ibwanya kwipaya muntu bukidibukidi mafuku kunyuma, ino dyalelo pabwanya kupita myaka mivule. Nansha nankyo, kulepejibwa’ko kwa būmi kekushintululapo amba muntu wakoma. Divule babemvu bevwananga misanshi mikatampe, mine ibalengejanga bakomenwe kwikwatakanya abo bene. Kulela bantu ba uno muswelo kubakoma bininge.

 I kya bulanda, divule bantu bendanga na muntu ubela ku lupitalo, nanshi aye papo ke mufwe kala. Bantu bavule dyalelo kebayukilepo mufwilanga muntu, kadi batyetye kete bo kebatanwe pafwa muntu. Kutyina bintu bya kubulwa kuyukana, kubwanya kulengeja muntu atyumukwe mu bidyoma ne kukomenwa kulela muntu wa mu kisaka ubelele. I bika bibwanya kumukwasha?

Enka na mokyalombwelwanga mu mwanda watene Doreen, bantu bavule batyumukwanga mutyima shi muntu obasenswe abamukwata misongo ya lufu. Kino byokilengejanga kuzumbija mutyima bipitepite, moyo ne njia, penepa i bika bikakukwasha witeakanye kumeso kwa kitatyi? Mwingidi umo wa Leza wa kikōkeji wālombele amba: “Witulombole ñeni ya kubala mafuku etu, amba twimwene bātwe bene mutyima wa ñeni.” (Ñimbo ya Mitōto 90:12) Bine, lomba Yehova na kininga akukwashe mwa kubadila ‘obe mafuku’ na tunangu amba umone mwa kwikadila senene na muswe obe mu mafuku amushadila’ko.

Kino kilombanga kutandika bintu senene. Shi muntu osenswe ukibwanya kwisamba kadi shi kudi byasaka kukulombola, i biyampe kumwipangula i ani ufwaninwe kumukwatyila butyibi shi kakibwanyapo kunena. Kwisamba nandi shi witabije kumupumputumuna, kumundapija, nansha kwitabija mundapilo kampanda, kubwanya kutyepeja’ko kubulwa kumvwañana ne kwitopeka pa bukata bwa ba mu kisaka bene babwanya kufwila kukwata butyibi bwa muntu mubele kakibwanya kunena. Kwisambila’po kumeso kwa kitatyi kukakwasha kisaka kite mutyima ku kulela yewa ubelele. Bible unena amba, “Kokwa kekudipo kukala-ñeni biswa-mutyima bilāla.”​—Nkindi 15:22.

Divule mwingilo mukatampe wikalanga na yewa ulelañana i wa kuleta busengi. Muntu udi pabwipi na kufwa usakilwanga kukulupijibwa amba i muswedibwe ne amba kadipo bunka bwandi. Le i muswelo’ka wa kulonga kino? I na kutangila yewa ubelele myanda ya mu mabuku ne kumwimbila ñimbo imukankamika ne imusangaja. Bantu bavule basengibwanga shi wa mu kisaka wamukwata ku kuboko ne kumuneneja mu misongwe.

I biyampe kumuyukija muntu yense wiya kumupempula. Lapolo imo inena’mba: “Matwi i kyumvwanino kifulanga’ko ku byumvwanino byonso bitano. Matwi ekalanga evwana nansha shi [ubela’wa] umweka bu mulāle, o mwanda nanshi kokimunena kintu nansha kimo ku bantu bakwabo kyokubwanyapo kunena shi wabuka.”

 Lombelai nandi kya pamo. Bible unena amba difuku dimo mutumibwa Polo ne banababo bātenwe na kupangwapangwa kukatampe ne kulanga’mba basa kwipaibwa. Le i bukwashi’ka bobākimbile? Polo wāzenzele banababo amba: “Banwe nenu mukokeja kukwasha’ko na kwabija mu milombelo pa mwanda wetu.” (2 Kodinda 1:8-11) Milombelo itamba ku mutyima mu kitatyi kya njia ne kya misongo idi na mvubu mpata.

Kuvuluka myanda yonso itala muntu otuswele kafu, kuletanga njia ku mutyima. Kino ke kya kutulumukapo, mwanda lufu ke kipangila kyetupo. Ketwapangilwepo na mutyima wa kwitabija lufu bu kintu kyendele’mo mu būmi bwetu. (Loma 5:12) O mwanda Kinenwa kya Leza kitela lufu bu “walwana.” (1 Kodinda 15:26) Nanshi i byendele’mo kwivwana bulanda pa lufu lwa muntu otusenswe.

Inoko, kwiteakanya kumeso kwa kitatyi kubwanya kukwasha bantu ba mu kisaka batyepeje’ko moyo ne kuta mutyima ku kuleta busengi. Bintu bimobimo bibwanya kulongeka i bitelwe mu kapango “ Mayenga a Mfulo a Būmi.” Na bubine, bino bintu byonso kebilongekangapo ku muntu ye-yense ubela, nansha kulongeka’byo mu muswelo umo. Inoko, bantu bavule babela batanwanga na bintu bimobimo pa bino.

Pa kupwa kwa lufu lwa muntu otuswele, i kya tunangu kuyukija’mo mulunda wa pabwipi udi na mutyima wa kwitukwasha’ko. Boba balelañana ne ba mu kisaka bafwaninwe kuyuka’mba pano kubapu, muntu obaswele kakisusukapo monka. Mupangi wetu wa buswe witusapwila amba “bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.”​—Musapudi 9:5.

Kukulupila mudi Leza kudi na mvubu​—ke’nkapo’tu kitatyi kibela muntu wa mu kisaka ukimba kufwa, ino i ne mu kitatyi kya bulanda pa kupwa kwa lufu lwandi. Leza ubwanya kukukwasha kupityila ku binenwa bikankamika ne ku bilongwa bya bantu bakwabo. Doreen unena amba “Nkyadipo mpela bukwashi. Na bubine, buno bukwashi bonso bwetukweshe bya binebine. Ne kutatana kwine mpika, amiwa ne wami mulume twamwene amba i Yehova wadi witunena amba ‘Ngidi nenu mwanda wa kwimukwasha mu ano makambakano.’ Nkikelwapo kino nansha dimo.”

Na bubine, Yehova Leza i Mulami mukatampe. Byadi Mupangi wetu, o mwanda uyukile misanshi yetu ne bulanda botudi nabo. Udi na kipyupyu kya kwitukwasha ne kwitupa bukankamane botusakilwa amba tumone mwa kulwila nabyo. Kadi kya mvubu kutabukidila, i mulaye amba panopano ponka usa kufundula’ko lufu dimo kupwididile ne kusangula bantu midiyo ne midiyo balamine mu luté lwandi. (Yoano 5:28, 29; Kusokwelwa 21:3, 4) Shi ke pano, batwe bonso tubwanya kwivwanija binenwa bya mutumibwa Polo bya amba: “A lufu, le bushindañani bobe budi kwepi le? A lufu, le lunonga lobe ludi kwepi le?”​—1 Kodinda 15:55.