1-2. Le ngikadilo idi’mo muzo wa muntu ibwanya kudingakanibwa namani na ya nkasampe mwana-mulume utelelwe mu musango 1?

 TOMPA’PO kufwatakanya nkasampe mwana-mulume watamīne mu kisaka kya bambutwile bampeta. Ino difuku dimo, bambutwile bandi abafu ku akishida. Watenekwa bininge na uno musapu. Inoko musapu mukwabo mubi ukimutengēle. Wajingulula’mba bambutwile bandi basupakenye bupeta bonso bwa kisaka ne kwapula mapu mavule. Pano tompa kufwatakanya, pa kyaba kya kupyana bupeta, aye wapyana mapu. Kadi bene badi bapwilwe kebamulonda ebafute mapu. Ino ano mapu i makatampe bininge akabwanyapo kufuta.

² Ne batwe netu mu muswelo kampanda, ngikadilo yetu idi pamo bwa ya uno nkasampe mwana-mulume. Bambutwile betu babajinji, ba Adama ne Eva, bādi babwaninine kadi bādi bashikete mu paladisa milumbuluke. (Ngo. 1:27; 2:​7-9) Bādi na kyepelo kya kwikala na būmi bulumbuluke kadi bwampikwa mfulo. Inoko bintu byonso byāshinta. Bājimija Paladisa, kifuko kyobādi bashikete’mo ne kyepelo kya kwikala’ko nyeke. Le i bupyani’ka bobāpyanikile babo bana? Bible witusapwila’mba: “Monka mwātwelele bubi mu ino ntanda kupityila ku muntu umo [Adama] ne lufu kupityila ku bubi, mo mwasambakenine ne lufu ku bantu bonso mwanda bonso balongele bubi.” (Loma 5:12) Adama wētupyanikile bubi bwine bwālupwile lufu. Buno bubi botupyene budi pamo bwa mapu makatampe mene keabwanyapo kufuta muntu nansha umo motudi.—Ñim. 49:8.

 3. Mwanda waka bubi bwetu bubwanya kudingakanibwa na “mapu”?

³ Yesu wādingakenye bubi na “mapu.” (Mat. 6:12; Luka 11:4) Kitatyi kyotulonga bubi, twikalanga pamo bwa batwe bapula Yehova. Tufwaninwe kufuta mfutwa ya bubi. Shi Yehova kākwete’kopo  mpangiko ya kwitulekela bubi bwetu, twadi ba kufuta mapu a bubi bwetu na lufu ne kubulwa lukulupilo lwa kwikala’ko monka.—Loma 6:​7, 23.

 4. (a) Le pampikwa bukwashi, i bika byadi bya kufikila banonga-bibi bonso? (Ñimbo ya Mitōto 49:​7-9) (b) Le mu Bible kishima “bubi” kifunkila pa bika? (Tala kapango “ Bubi.”)

⁴ Le tubwanya kwikala monka na bintu byonso byājimije ba Adama ne Eva? Ketubwanyapo kwikala nabyo na bukomo bwa batwe bene. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 49:​7-9.) Pampikwa bukwashi, ketwadipo ba kwikala na lukulupilo lwa būmi bwa kumeso nansha lusangukilo. Twadi ba kwanza kufwa’nka na mufwilanga banyema.—Mus. 3:19; 2 Pe. 2:12.

 5. Le Tata wetu wa buswe wetukweshe namani ku kufuta mapu a bubi botupyene? (Tala kifwatulo .)

⁵ Langulukila pa nkasampe mwana-mulume watelwanga ku ngalwilo kwa kino kishinte. Le wadi wa kwiivwana namani shi muntu umo mpeta wamulombola’mba usa kumufutyila mapu andi onso? Na bubine uno nkasampe mwana-mulume wadi wa kwitabija kino kyabuntu ne kumufwija’ko bininge. Muswelo umo onka, Tata wetu wa buswe Yehova, i mwitupe kyabuntu kifutyile mapu a bubi botupyene kudi Adama. Yesu wāshintulwile’byo amba: “Leza byaasenswe ino ntanda bikatampe mpata, wapēne wandi Mwana wa bunka, amba ense ulombola lwitabijo mudi aye kakyonakanibwa, ino amone būmi bwa nyeke.” (Yoa. 3:16) Kadi kino kyabuntu kimo kyonka, i kītupe mukenga wa kwikala mu kipwano kiyampe na Yehova.

 6. Le i bishima’ka bya mu Bible byotusa kubandaula mu kino kishinte, ne mwanda waka?

⁶ Le i muswelo’ka otubwanya kumwena mu kino kyabuntu kya kutendelwa ne kumona kulekelwa kwa bubi bwetu nansha “mapu”? Malondololo a kino kipangujo atanwa mu muswelo wingidije Bible bishima pamo bwa kupwanija, kupūta bubi, kupwanya, kinkūlwa, kupandijibwa, ne kutelwa bu boloke. Mu kino kishinte, tusa kubandaula’mo nshintulwilo ya bino bishima. Potulangulukila pa ino nshintulwilo, tukaningijija’ko mutyima wetu wa kufwija’ko pa byālongele Yehova mwanda wa kwitulekela bubi.

KITUNGO: KUPWANIJA

 7. (a) Le i bika bikwabo byājimije ba Adama ne Eva? (b) Le byotudi ba ku lutundu lwa ba Adama ne Eva, i bika byotusakilwa? (Bene Loma 5:​10, 11)

⁷ Kutentekela pa kujimija kyepelo kya kwikala’ko nyeke, ba Adama ne Eva bājimije ne kipwano kyabo kilēme na Tata wabo Yehova. Ku ngalwilo, ba Adama ne Eva bādi ba mu kisaka kya Leza. (Luka 3:38) Inoko  pobābudilwe kikōkeji kudi Yehova, bāpangilwe mu kino kisaka kumeso kwa abo kubutula bana. (Ngo. 3:​23, 24; 4:1) Nanshi byotudi ba ku lutundu lwabo, tusakilwa kupwanijibwa na Yehova. (Tanga Bene Loma 5:​10, 11.) Mu muneneno mukwabo, tusakilwa kwikala nandi mu kipwano kiyampe. Kukwatañana na dibuku dimo dīsambila pa Bible, kishima kya Kingidiki kingidijibwe pano bu “kupwanijibwa,” kibwanya kushintulula “kupwana na walwana.” Kintu kisangaja i amba, Yehova ye wākwete’ko mulangwe wa amba tupwane nandi. Muswelo’ka?

MPANGIKO: KUPŪTA BUBI

 8. (a) Le kupūta bubi i bika? (b) Le kupwanya i bika?

⁸ Kupūta bubi i mpangiko yātūdile’ko Yehova mwanda wa kujokeja kipwano kilumbuluke pa bukata bwa aye ne bantu balonga bubi. Mubadilwa kushinta kintu kimo na kintu kikwabo kya bulēme bumo. Mu uno muswelo, kintu kijimine nansha kyonenwe kibwanya kujokejibwa nansha kupingakanibwa. Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu i bingidije kishima kupwanya, kine kiifwene nshintulwilo na “kupūta bubi.” (Loma 3:25) Kupwanya i kilongwa kilengejanga muntu ekale mu ndoe na Leza ne kwikala nandi mu kipwano kiyampe.

 9. Le i mpangiko’ka ya mu kitatyi kampanda yātūdile’ko Yehova mwanda wa kukwasha bene Isalela balekelwe bubi?

⁹ Pa kusaka’mba bene Isalela bekale nandi mu kipwano kiyampe, Yehova wātūdile’ko mpangiko ya mu kitatyi kampanda mwanda wa kwibakwasha balekelwe bubi bwabo. Difuku dya Kupūta Bubi dyādi dikala’ko mwaka ne mwaka mu Isalela. Mu dino difuku, kitobo mukatampe wādi ulambwila bantu bitapwa bya banyema. Shako, bitapwa bya banyema kebyādipo bibwanya kupūta bubi lonso, mwanda banyema kebadipo na bulēme bumo na bantu. Inoko kitatyi kyonso kyādi kilambula bene Isalela besāsa bitapwa byādi bilombelwe na Yehova, nandi wādi witabija kwibalekela bubi bwabo. (Bah. 10:​1-4) Bitapwa byādi bilambulwa mu difuku dya kupūta bubi ne mu bitatyi bikwabo, byākweshe bene Isalela bajingulule amba i banonga-bibi ne amba basakilwa kintu kikwabo kya kupūta bubi bwabo lonso.

10. Le i mpangiko’ka ya lonso yātūdile’ko Yehova mwanda wa kulekela bubi?

¹⁰ Yehova wādi na mpangiko ya lonso mu ñeni ya kulekela bubi. Wākwete’ko mpangiko ya amba, wandi Mwana muswedibwe alambulwe “dimo kupwididile mwanda wa kusela bubi bwa bavule.” (Bah. 9:28) Yesu wāpene “būmi bwandi ke kinkūlwa kya kukūla bavule bene.” (Mat. 20:28) Le kinkūlwa i bika?

MFUTWA: KINKŪLWA

11. (a) Le mungya Bible kinkūlwa i bika? (b) Lelo i bika byādi bilombwa pa kufuta kinkūlwa?

¹¹ Mungya Bible, kinkūlwa i mfutwa ifutwanga pa kupūta bubi ne kupwanija. a Mungya mumweno wa Yehova, kyo kyalwilo kya kwaluja bintu byājimine. Muswelo’ka? Vuluka’mba ba Adama ne Eva bājimije būmi bwabo bubwaninine ne kyepelo kyabo kya kwikala’ko nyeke. O mwanda kinkūlwa kyādi kinenwe kwikala mfutwa ya bulēme bumo bonka na kintu kyājimine. (1 Tm. 2:6) Kadi kyādi kibwanya kufutwa enka na muntu mutame (1) mubwaninine; (2) udi na kyepelo kya kwikala’ko nyeke pano pa ntanda; ne (3) witabija na mutyima tō kupāna nansha kulambula būmi bwandi pa mwanda wetu. Nabya būmi bwa uno muntu bwādi bubwanya kupingakena nansha kupūta būmi bwājimine.

12. Mwanda waka Yesu wābwenye kufuta mfutwa ya kinkūlwa yādi isakibwa?

 ¹² Tubandaulei’ko bubinga busatu bwālengeje Yesu abwanye kufuta ino mfutwa ya kinkūlwa. (1) Wādi mubwaninine—ko kunena’mba “kalongelepo bubi.” (1 Pe. 2:22) (2) Byakālongelepo bubi, wādi na kyepelo kya kwikala’ko nyeke pano pa ntanda. (3) Wāitabije na mutyima tō kufwa ne kupāna būmi pa mwanda wetu. (Bah. 10:​9, 10) Yesu byaādi muntu mubwaninine, wādi mwenzakane na muntu mubajinji Adama, kumeso kwa aye kulonga bubi. (1 Ko. 15:45) Nanshi kupityila ku lufu lwandi, Yesu wābwenye kupūta bubi bwa Adama, ko kunena’mba kupingakanya bintu byājimije Adama. (Loma 5:19) Mu uno muswelo, Yesu wāikele “Adama wa mfulo.” Kekusakilwapo muntu mukwabo mubwaninine wa kwiya ne kufuta bintu byājimije Adama. Yesu wāfwile “dimo kupwididile.”—Bah. 7:27; 10:12.

13. Le i kwishila’ka kudi pa bukata bwa mpangiko ya kupūta bubi ne kinkūlwa?

¹³ Penepo i kwishila’ka kudi pa bukata bwa mpangiko ya kupūta bubi ne kinkūlwa? Mpangiko ya kupūta bubi i kilongwa kiloñanga Leza mwanda wa kwaluja kipwano kiyampe pa bukata bwa aye ne bantu. Kinkūlwa i mfutwa ifutwanga mwanda wa kulengeja bubi bwa bantu bupūtwe. Ino mfutwa i myelekejibwe na mashi malēme a Yesu āmwangilwe pa mwanda wetu.—Ef. 1:7; Bah. 9:14.

BILUPUKILE’KO: KUPANDIJIBWA NE KUTELWA BU BOLOKE

14. Le i bika byoketwisambila’po pano, ne mwanda waka?

¹⁴ Le tumwenanga namani mu byētulongēle Yehova? Pa kulondolola kino kipangujo, tusa kwisambila’ko pa nshintulwilo ya bishima bibidi bingidije Bible mwanda wa kwitukwasha twivwanije muswelo otumwenanga mu lulekelo lwa Yehova.

15-16. Le mu Bible kishima “kupandijibwa” kifunkila pa bika, ne kino i kitulengeje twiivwane namani?

¹⁵ Mu Bible, kupandijibwa kufunkila pa kukutululwa nansha kutalulwa mambo, bine bikele’ko pa mwanda wa kinkūlwa kyāfutyilwe. Mutumibwa Petelo wānenene amba: “Muyukile amba ke na bintupo bibola, shi ndalama shi olo, byomwanyongolwelwe nabyo [kishima pa kishima i, “byomwakūdilwe; byomwapandijibwe”] ku wenu mwikadilo wa mu būmi wa bituputupu wemupyanikile bakulutuba benu. Ino i na mashi malēme, pamo bwa a kana ka mukōko ka kubulwa kakoba ne kampikwa dikeme, ke a Kidishitu kadi.”—1 Pe. 1:​18, 19; kunshi kwa dyani.

¹⁶ Tubwanya kunyongololwa ku lupusa lubi lwa bubi ne lufu pa mwanda wa kitapwa kya kinkūlwa. (Loma 5:21) Na bubine, tudi na bubinga buyampe bwa kufwijija’ko bininge ba Yehova ne Yesu pa kwitupandija kupityila ku mashi malēme, nansha būmi bwa Yesu.—1 Ko. 15:22.

17-18. (a) Le kutelwa bu boloke kushintulula bika? (b) Le i byabuyabuya’ka byotumwenanga’mo?

¹⁷ Kutelwa bu boloke kushintulula’mba Yehova kakitunenapo tufute mfutwa ya bubi botwalongele. Yehova pālonga namino, katyumunangapo misoñanya yandi ya boloke. Ketutelangapo bu boloke pangala pa bukomo bwa batwe bene; kadi katalengapo bubi bwetu kilomonyeka. Inoko Yehova witulekelanga bubi na mutyima tō pa mwanda wa lwitabijo lwetu mu mpangiko yandi ya kupūta bubi ne mfutwa ya kinkūlwa yāfutyilwe.—Loma 3:24; Ngt. 2:16.

¹⁸ Le tumwenanga’mo namani kitatyi kitutela Yehova bu boloke? Bamo mu boba batelelwe bu boloke i batongwe kukaludika na  Yesu momwa mūlu ne kwikala bana ba Leza. (Tet. 3:7; 1 Yo. 3:1) I balekelwe bubi bwabo. Badi pamo bwa abo kebalongelepo bubi nansha dimo. Kadi mu uno muswelo i babwanye bisakibwa bya kutwela mu Bulopwe. (Loma 8:​1, 2, 30) Bakwabo batelelwe bu boloke bakekala’ko nyeke pano pa ntanda. Yehova i mwibalekele bubi bwabo kadi abaikala ke balunda nandi. (Yak. 2:​21-23) Kibumbo kikatampe kikapanda pa Amakedona, kidi na kyepelo kya kwikala’ko pampikwa kufwa nansha dimo. (Yoa. 11:26) “Boloke” ne “bakondame” bafwile bakasangulwa. (Bil. 24:15; Yoa. 5:​28, 29) Ku mfulo, bengidi bonso ba Yehova ba kikōkeji ba pano pa ntanda bakekala “na bwanapabo bwa ntumbo budi na bana ba Leza.” (Loma 8:21) Bine, ano i madyese a kutendelwa atamba ku mpangiko ya kupūta bubi—ko kunena’mba kupwanijibwa kwa lonso na Tata wetu Yehova!

19. Le ngikadilo yotudi’mo i milumbuluke namani? (Tala ne kapango “ Byotumwena’mo.”)

¹⁹ Na bubine ngikadilo yotudi’mo yadi pamo bwa ya nkasampe mwana-mulume watelwanga ku ngalwilo, mwine wajimije bintu byonso ne kupyana mapu makatampe akadipo ubwanya kufuta nansha dimo. Inoko Yehova i mwitukwashe. Ino ngikadilo yetu yashintyile pa mwanda wa mpangiko ya kupūta bubi ne kufutwa kwa kinkūlwa. Lwitabijo lwetu mudi Yesu Kidishitu i lwitulengeje tukūlwe, nansha kunyongololwa ku bubi ne ku lufu. Kadi bubi bwetu bubwanya kutalulwa ne kumonwa pamo bwa batwe kebalongelepo bubi nansha dimo. Ino kya mvubu kutabuka, tubwanya kwikala pano mu kipwano kiyampe na Tata wetu wa mūlu wa buswe, Yehova.

20. Le i bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

²⁰ Potulangulukila pa bitulongēle ba Yehova ne Yesu, tuningijijanga’ko bininge mutyima wetu wa kwibafwija’ko. (2 Ko. 5:15) Pampikwa bukwashi bwabo, ketwadipo ba kwikala na lukulupilo! Le lulekelo lwa Yehova i luletele umo ne umo motudi byabuyabuya’ka? Uno o mwanda otukesambila’po mu kishinte kilonda’ko.