TATA wami Arthur byaadi usenswe Leza tamba pa bwanuke, wadi usaka kwikala bu mwingidi wa Metodishite. Inoko washintyile milangwe yandi paatangile mabuku a Befundi ba Bible ne kushilula kupwila nabo. Mu 1914, tata wami wabatyijibwa na myaka 17. Mu bula bwa Divita I dya Ntanda, bamuningila kutwela bu sola, ino wapela. O mwanda bamutyibile nsambu ya kukutwa myeji dikimi ku Kingston Penitentiary mu Ontario, mu Kanada. Aye pa kukutululwa mu buloko, washilula kwingila bu kalala-ntanda, ye mwadi mwityilwa bapania.

Mu 1926, tata wasonga Hazel Wilkinson. Inandya Hazel wafundile bubine mu 1908. Nabutwilwe mu 24 Kweji 4, 1931, ami ye wa bubidi mu bana baná. Tata wadi usenswe Bible ne kumulēmeka, kadi wetufundije ne batwe netu tulonge uno muswelo. Kutōta Yehova ye kyadi kintu kya mvubu kutabuka mu būmi bwetu. Kisaka kyetu kyonso kyadi kitambila kitatyi ne kitatyi mu busapudi bwa ku njibo ne njibo.—Bilongwa 20:20.

Mu 1939, Divita II dya Ntanda dyashilula. Mwaka ulonda’ko, mwingilo wa Batumoni ba Yehova mu Kanada wakankajibwa. Bana ba masomo badi banenwe kwimuna ndalapo ne kwimba lwimbo lwa ntanda mu tulasa. Divule, badimu badi betuleka amiwa ne kaka Dorothy tutambe panja shi bino kebilongeka. Inoko, difuku dimo mwadimu wami wadi usaka kumfwija bumvu, waunena’mba wi wa moyomoyo. Batwe pa kutamba, bakwetu ba ku masomo bavule bauntamba’dyo ne kungela panshi. Kino kyaunengeje nsumininwe bininge “kukōkela Leza bu mulopwe kupita’ko bantu.”—Bilongwa 5:29.

 Mu Kweji 7, 1942, nabatyijibwa na myaka 11, mu ntanki wa mema wadi ku madimi. Nadi nsenswe kwingila bu pania wa kitatyi kityetye shi twafunga masomo. Witwa dyalelo bu pania mukwashi. Mu mwaka umo, twaenda na batutu bakwabo kungala kwa Ontario, kwine’kwa twasapwila bantu batema mityi.

Mu difuku 1 Kweji 5, 1949, nashilula kwingila bu pania wa lonso. Naitwa kukakwasha ku lūbako lwa musambo wa mu Kanada, ku mfulo naikala mu kisaka kya Betele. Bantumine ku mwingilo wa kitampilo, kwine konefundile kwingila na mashini a kitampilo. Navuluka monadi ñingidila bufuku mu mayenga mavule ntampa matrakte esambila pa kupangwapangwa kwa bantu ba Yehova mu Kanada.

Mwenda mafuku, naingila ku Mwingilo Utala Myanda ya Busapudi. Baunenene kwipangula bapania baendele kukengila mu Québec, mwine mwadi muningile kupangwapangwa. Umo bidi i Mary Zazula watambile ku Edmonton, mu Alberta. Bambutwile bandi badi mu Kipwilo kya Orthodoxe. Papelele Mary ne tutu wandi kwimika kifundwa kya Bible, bambutwile babo bebapanga kwinjibo. Mary ne tutu wandi babatyijibwa mu Kweji 6, 1951, myeji isamba pa kupita’po bashilula kwingila bupania. Ponadi nebepangula, namwene’mba Mary usenswe Yehova. Navuluka ne monaikadile na mutyima wa kusonga uno mwana-mukaji. Myeji kitema pa kupita’po, twesonga mu 30 Kweji 1, 1954. Yenga umo pa kupwa kwa butundaile bwetu, ami ne Mary twaitwa kukafunda mwingilo wa bu mutadi. Twaingile mwingilo wa bu mutadi kungala kwa Ontario mu myaka ibidi yalondele’po.

Byadi bitanta mwingilo wa busapudi wa ntanda yonso, o mwanda kwadi kusakilwa bamishonele bavule. Amiwa ne Mary twanena’mba shi twi babwanye kushikata muno mu Kanada mudi mashika mu buyo ne tumwe mu bushipo, nanshi tukabwanya kushikata konso. Twakatenwe ku kalasa 27 ka Masomo a Ngileade ne kupebwa mapolome mu Kweji 7, 1956. Mu Kweji 11, twafika kobetutumine—mu Brezile.

Potwafikile mu Brezile, twashilwile kwifunda Kiportige. Ku ñanjilo, twefundile miswelo ipela ya kushilula mīsambo. Kupwa, twayuka mwa kupanina mapepala mu kīpi. Ebiya, twatambila mu busapudi ne kwitana na mwana-mukaji umo wa bulēme mwine wasangedile musapu wetu. Twakwete butyibi amba, shi mwinē njibo wasangela, nabya tufwaninwe kumutangila kisonekwa kīsambila pa mukekadila būmi mu Bulopwe bwa Leza. Twatanga Kusokwelwa 21:3, 4—kupwa nakoka! Mwanda nkyadipo ngibidile kyanga ne mashika a mu buyo. Kyanga kyadi kinkambakanya.

Campos kyo kibundi kyotwakengidile’mo bumishonele. Dyalelo, mudi bipwilo 15! Ino potwafikile’mo,  mwadi’tu’nka kisumpi kimo ne njibo ya bamishonele mwadi bakaka baná: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, ne Lorraine Brookes (witwa pano bu Wallen). Mwingilo wami ku njibo ya bamishonele wadi wa kukenda bisandi ne kutyaba nkuni ya kuteka nayo. Bufuku bumo Dya Mwanzo pa kupwa kwa Kifundwa kya Kiteba kya Mulami, Mary wadi witūja mu kityi kya foteye mwifike musamo ku mutwe. Twadi twisamba myanda yapita mu dyuba. Aye Mary ubuka, nyoka watamba munshi mwa musamo! Uno mupempudi wa mu kitulumukila walengeje tuzanzankane kufika ne byonamwipaile.

Pa kupwa kwifunda Kiportige mu mwaka umo, twashilula mwingilo wa kipindi. Twaingile mu bifuko mwampikwa mudilo wa nshinga. Twadi tulāla pa byata ne kwenda na mpunda nansha dikalo. Musunsa umo twaendele na kudiye ku kibundi kya mu ngulu mwanda wa kukasapula mu kifuko kitolwele. Twaluwa’ko kyumba. Bilo ya musambo yetutumina mapepala 800 a kusapula nao. Twadi twenda divule ku bilo ya poshita kukasela masanduku a mapepala.

Mu 1962, kwalongwa Masomo a Mwingilo wa Bulopwe mu bifuko palapala bya mu Brezile. Mu bula bwa myeji isamba, bauntumine bunka kukafundija mu kyoki kifuko kupwa ke mu kikwabo. Nafundije mu Manaus, mu Belém, mu Fortaleza, mu Recife, ne mu Salvador. Ponadi mu Manaus, nateakanya kitango kya distrike mu njibo mikatampe mobombelanga minjiki. Pa mwanda wa mvula mukatampe wanokele, kekwadipo mema mayampe a kutoma, kadi kekwadipo kifuko kiyampe kwa kudīla batutu ne bakaka kitatyi kyobadi ku kitango. Twesamba na komanda wa basola ne kumushintulwila makambakano etu. Waitabija na kanye kwitukwasha na mema a kutoma mu bula bwa kitango. Kadi watuma basola kwitushimikila mapema abidi makatampe, imo yaikala bu mpishi ebiya mikwabo bu mwakudīla.

Shi nkidipo’po, Mary wadi usapula mu kifuko kya busunga mwine mwadi kemusangelapo muntu nansha umo kwisambila pa Bible. Bano bantu badi batamba mu Portigale bāya mu Brezile kukimba lupeto. Mary watyumukwa mutyima ne kusapwila mulunda nandi umo amba, “Kifuko kyonkisenswepo kwikala’mo pano pa ntanda i mu Portigale.” Kinondanonda’tu na pano, twatambula mukanda. Lwadi lwito lwa kukengidila mu Portigale, mwadi mukankajibwe mwingilo wetu. Byamusense Mary! Ino twaitabija mwingilo’wa, ebiya twaenda mu Portigale.

Twafikile mu Lisbonne, mu Portigale, mu Kweji 8, 1964. Mwine’mwa bampulushi badi bakambakanya banabetu. O mwanda twamwene amba i biyampe tuleke kwitana kala na Batumoni ba mu  kibundi potukifikafika. Ku ñanjilo, twadi twikala mu kyumba kyotwaluile. Batwe pa kwikala na mukanda wa kushikata mu ntanda’ya, twaluwa njibo. Myeji itano pa kupita’po, twamona mukenga wa kuketana na banabetu ku musambo. Twasangele bininge potwamwene mukenga wa kwenda ku kupwila!

Byadi bikankajibwe mwingilo wetu, Mobo a Bulopwe adi mashitwe kadi kupwila kwadi kulongelwa ku mobo a banabetu. Mobo abo adi asātwa kyaba ne kyaba na bampulushi. Batutu ne bakaka tutwa na tutwa badi baselelwa ku mabilo a bampulushi mwanda wa kwibasambija. Bampulushi badi bebasusula ne kwibaningila bebalombole majina a batutu badi batangidile kumeso. Pa kwikinga abo bene, o mwanda banabetu balekele kwiita majina a panja ino kebeite a munda.

Kitungo kyetu kikatampe kyadi kya kupa nyeke banabetu mabuku a kwibakwasha bōminine. Mary wadi utampa bishinte bya kwifunda bya Kiteba kya Mulami ne mabuku makwabo pa mapapye. Mapapye’a adi avudijibwa pa kusaka’mba banabetu bekale na makopi mavule.

Mu Kweji 6, 1966, kwalongwa kisambo kikatampe mu Lisbonne. Bantu bonso 49 ba mu kipwilo kya mu Feijó basambilwe amba badi bapwiladila kwinjibo kwa muntu kwampikwa kupebwa lupusa na Leta. Pa kwibateakanya ku ditompo, Neinanya kwikala bu mufundiji wa bijila wadi wa kutompa kutuluja banabetu amba badi na kilubo. Ino enka motwadi twibilangila, betuponeje. Batutu ne bakaka bonso 49 bakutyilwe kitatyi kilampe mu buloko, kutamba ku mafuku 45 kufika ne ku myeji itano ne kipindi. Inoko dino ditompo dyaletele bukamoni bukatampe. Mu bula bwa ditompo’dya, mufundiji wetu wa bijila watelele’nka ne binenwa bya Ngamadyela bidi mu Bible. (Bilongwa 5:33-39) Kupwa, bapityija myanda itala ditompo’dya ku bisanji. Twasangele bininge pashilwile mufundiji wetu wa bijila kwifunda netu Bible ne kutanwa ku kupwila.

Mu Kweji 12, 1966, Natongwa kwikala bu mutadi wa musambo kadi naingile kyaba kilampe mu mwingilo wa kutala myanda ya bijila. Twalongele bukomo bwetu bonso bwa kuleta bubinga bwimanine pa bijila bulombola’mba Batumoni ba Yehova bafwaninwe kutōta na bwanapabo mu Portigale. (Fidipai 1:7) Mfulo mfulō, mu mafuku 18 Kweji12, 1974, twayukana mungya bijila. Ba Tutu Nathan Knorr ne Frederick Franz batamba ku kité kya ntanda yonso baiya kusangala netu pamo. Kwalongeka kupwila kwa kasekuseku mu Oporto ne mu Lisbonne kwine kwatenwe bantu 46 870.

Kadi Yehova walengeje myanda miyampe ifike ne ku bisanga kwadi bantu besamba Kiportige, pamo bwa ku Azores, ku Cape Verde, ku Madeira,  ku São Tomé ne ku Príncipe. Batumoni byobadi benda bavula mu bino bifuko, twadi ketusakilwa musambo mukatampe. Ao pa kupwa kubakwa, Tutu Milton Henschel wanena mwisambo wa kwiifikidija mu mafuku 23 Kweji 4, 1988. Kwatenwe batutu ne bakaka 45 522, kubadila’mo ne banabetu 20 baingile bumishonele mu Portigale bajokele kwiya kutanwa ku kufikidijibwa.

Mu bula bwa myaka, amiwa ne Mary twaboile ñeni bya binebine ku banabetu ba kikōkeji. Kimfwa, nefundile bintu bya mvubu potwaingile pamo na Tutu Theodore Jaracz mu bupempudi bwa zone. Musambo otwapempwile wadi na makambakano makatampe, kadi Komite ya Musambo nayo yalongele bukomo bwa kukwasha’ko. Beivwene bibi mwanda badi bemona’mba kebengilangapo bininge. O mwanda Tutu Jaracz webakankamikile amba: “Kino i kitatyi kya kushila mushipiditu kyaba wingile.” Kadi nkikelwapo nansha dimo bintu byanenene Tutu Franz myaka mivule pa kupita’po, ami ne Mary potwadi tupempula Brooklyn. Kisumpi kyetu kyamulomba madingi, nandi wetunena’mba: “Kyonemusoñanya’tu i kino amba: Lamatai nyeke bulongolodi bwa Yehova bumweka na meso ekale mu bitatyi bya nsangaji nansha bya makambakano. Ye abo kete bwingila mwingilo wāsoñenye Yesu bandi bana ba bwanga kwingila—ke kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza kadi!”

Kino kyetuletele nsangaji mivule ami ne Mary. Kadi tuvulukanga bintu bya mvubu byotwemwenine potwadi tupempula misambo ya matanda mavule bu mutadi wa zone. Twadi tusangela kwitana na bengidi ba Yehova ba myaka yonso ne kwibakulupija’mba mwingilo obengidila Yehova udi na mvubu. Twadi twibakankamika bendelele kumwingidila.

Pano myaka ibapite, kadi batwe bonso ketudi na myaka 80 ne musubu. Enka Mary udi na makambakano a kubelabela. (2 Kodinda 12:9) Kadi tutanwanga na matompo makwabo. Inoko ano matompo akomejanga lwitabijo lwetu ne kwitulengeja tusumininwe bininge kulama bululame bwetu kudi Yehova. Potuvuluka myaka yonso yotwaingidila Yehova, tumonanga’mba i mwitwesele, bine i mwitwesele mu miswelo mivule kupityila ku kanye kandi kakatampe. *—Tala kunshi kwa dyani.