1, 2. Mwanda waka pavule i biyampe kwipangula?

MWENE kodi mujingulule mwipangwilanga bana bipangujo? Bavule banzanga kwipangula enka’tu pobakishilula kuyuka kunena’pa. Utala bakwipangula koku bakubambile meso sō, na kipyupyu, amba: Dyuba dikalālanga kwepi? Ñenyenye yendanga kwepi shi bubāki? Le i ani wafundije tōni kutumbuka? Ukokeja kutompa kulondolola, ino kebipēlangapo nyeke. Nansha shi ubalondolola biyampe, utala bakwipangula monka, kimfwa amba: Mwanda waka?

² Ke enkapo bana bepangulanga. Netu twipangulanga’byo ponso potutama. Tukokeja kwipangula dishinda dya kwenda, kukimba kujingulula byaka bya kwepuka, nansha’tu mwanda wa kuyuka. Ino bavule ke baleke’byo kwipangula, nakampata bipangujo bya mvubu. Pakwabo bepangula, ino kukimba malondololo mpika.

3. Mwanda waka bavule balekanga’byo kukimba malondololo a bipangujo bya mvubu mpata?

³ Langa’po bidi kipangujo kidi pa kibalu kya dino dibuku, ne bipangujo bidi mu ntwelelo,  nansha byobya bidi ku ngalwilo kwa uno shapita. Na bubine, i bipangujo bya mvubu byokokeja kwipangula. Ino bavule balekanga’byo kukimba malondololo. Mwanda waka? Le Bible udi na malondololo? Bamo bamonanga amba malondololo aleta Bible i makomo kwimvwana. Bakwabo nabo batyinanga amba kwipangula bipangujo i kusaka’tu kwifwija bumvu ne kwityepeka. Bangi nabo bamona amba bino bipangujo bikokeja kulondololwa’nka na bendeji ne bafundiji ba bipwilo. Lelo abe nobe?

4, 5. I bipangujo’ka bimo bya mvubu byotukokeja kwiipangula mu būmi, ne mwanda waka tufwaninwe kukimba malondololo?

⁴ Na bubine abe usakanga kutana malondololo a bipangujo bya mvubu mu būmi. Ne kyaba kimo kodi padi mwiipangule amba: ‘Le kyotwikadile’ko kine i kika? Le buno būmi ye mfulo? Leza mwine udi namani?’ I biyampe kwipangula bino bipangujo, ne kadi i kya kamweno wendelele kukimba malondololo enka ne byosokola oa memvwanike ne akulupilwa. Yesu Kidishitu, mufundiji mutumbe pi na pi, wānenene amba: “Lombai’nka kulomba, nabya mukapebwa; kimbai’nka kukimba, nabya mukamona; kokolai’nka kukokola nabya mukashitwilwa.”—Mateo 7:7.

⁵ Shi wikale “kukimba” malondololo a bipangujo bya mvubu, ukamona amba kukimba kobe kukakupadilwa mpalo mikatampe. (Nkindi 2:1-5) Nansha shi bantu bakulombole bika, abe yuka amba malondololo adi’ko, kadi ukokeja kwiatana—mu Bible. Ano malondololo ke makomopo kwimvwana. Kupityidila, aletanga lukulupilo ne nsangaji. Kadi akakukwasha wikale na būmi bwa kuloelelwa tamba’nka pano. Dibajinji bidi, tushilule na kubandaula kipangujo kikambakanyanga bavule.

6. Mwanda waka bantu bavule balañanga amba Leza katelepo mutyima ku masusu a bantu?

⁶ Bavule balañanga amba malondololo a kino kipangujo i eyo. Kebanena’mba, ‘Shi Leza wadi utele bantu mutyima,  mwene ntanda yadi ya kwikala muswelo mukwabo?’ Mwanda konso kotwela meso tumona’nka mavita, mushikwa, ne bumonya-malwa. Kadi muntu ne muntu ubelanga, ususukanga, ne kufwilwa bantu baswele. O mwanda bavule banena’mba, ‘Shi Leza wadi witutele mutyima, mwene wadi wa kukankaja bino bintu bileke kwitufikila?’

7. (a) Bafundiji ba mitōtelo bafikijanga namani bantu bavule ku kulanga amba Leza udi na mutyima mūmu? (b) Lelo i bika bine bifundija Bible pa mwanda utala matompo etufikila?

⁷ Kibi kutabukidila i kino, bafundiji ba bipwilo bafikijanga bantu ku kulanga amba Leza udi na mutyima mūmu. Namani? Shi kinkumbulu kibaponena bantu, banenanga amba i kiswa-mutyima kya Leza. Na bubine, bano bafundiji batopekanga Leza amba i aye uletanga binkumbulu. Lelo ino myanda inenwa Leza i ya bine? Lelo i bika bine bifundija’po Bible? Yakoba 1:13 ulondolola’mba: “Muntu nansha umo kakinena kitatyi kyatompibwa’mba: ‘Natompibwa na Leza.’ Mwanda Leza kabwanyapo kutompibwa na bintu bibi nansha aye kutompa muntu na bintu bibi.” Nanshi Leza kaletangapo nansha dimo bibi byomona bilongeka koku ne koku pano pa ntanda. (Tanga Yoba 34:10-12.) Shako, ulekele bino bintu bibi bilongeka. Inoko, kuleka kintu kilongeke i kwishile kulampe kwine na kulonga’kyo.

8, 9. (a) Leta kimfwa kilombola kwishila kwishidile kuleka bibi bikale’ko ne kulengeja’byo. (b) Mwanda waka ke kyendele’mopo kutopeka Leza pa kuleka bantu balonde mashinda abo a bya bulongelonge?

⁸ Kimfwa, langa’po bidi shabana wa buswe ne tunangu udi na mwana mutame ukidi ku yandi njibo. Mwana’wa pano watomboka waviluka ne ku njibo kwine, ino shandi nandi wamuleka ende. Mwana waendelela na kulonga bibi ino ku mfulo watanwa na makambakano. Le ulanga i shandi walengeja makambakano a mwana? Aa. (Luka 15:11-13) Ne Leza nandi mo monka, kākankejepo bantu pobatongele kulonda dishinda dibi, inoko ke ayepo ulengeje makambakano alupukile’ko. Nanshi bine, ke kyendele’mopo kutopeka Leza pangala pa tuvutakanya tonso twikonda na bantu.

 ⁹ Leza udi na buluji buyampe pa kuleka bantu balonde dishinda dibi. Byadi Umpangi wa tunangu ne bukomo, kanenwepo kwitushintulwila buluji bwaēbalekele. Ino pa buswe bwandi, i mwitushintulwile’bo. Ukayukila’ko myanda mivule ya buno buluji mu Shapita 11. Inoko abe yuka’tu amba ke Lezapo uleta ano makambakano otulwa nao. Mwanda aye i mwitupe lukulupilo lumo kete lwa kupwija bino byonso!—Isaya 33:2.

10. Mwanda waka tukokeja kukulupila amba Leza ukaluja dipya byonso byonene babi?

¹⁰ Kadi Leza i ukola. (Isaya 6:3) Ko kunena’mba i utōka, wambulwa disubi. Aye kadipo na kabubi nansha katye. O mwanda tukokeja kumukulupila na mutyima onso. Kino i kishile na kukulupila bantu, mwanda babwanya kyaba kimo koneka. I kutupu muntu wa lupusa, nansha shi udi na mutyima muyampe namani, ubwanya kwaluja dipya bintu byonene babi. Ino Leza aye i mwinē bukomo bonso. Ubwanya kadi bine ukaluja dipya byonso byonekele pangala pa bibi bisusula muzo wa muntu. Pasa kulonga Leza kino, usa kufundula’ko bibi lonsololo!—Tanga Ñimbo 37:9-11.

11. (a) Leza wivwananga namani pamona bukondame? (b) Lelo Leza umwene namani masusu osusuka?

¹¹ Pano’ko bidi, le Leza umona namani byobya bilongeka mu ino ntanda ne mu būmi bobe? Dibajinji bidi, Bible ufundija amba Leza “uswele boloke.” (Mitōto 37:28, BB) Nanshi uteñwanga ku mutyima mpata na biyampe ne na bibi bine. Ushikilwe bukondame bo-bonso. Bible unena amba Leza ‘wāfityilwe ku mutyima’ paāmwene bibi byāyudile mu yoya ntanda ya pa kala. (Ngalwilo 6:5, 6) Leza kalamukilepo. (Malaki 3:6) Ushikilwe ne pano pene kumona masusu asusuka bantu ntanda yonso pi na pi. Kadi Leza kasakilepo kumona bantu basusuka. Bible unena’mba: “Aye wimutele mutyima.”—Tanga 1 Petelo 5:7.

12, 13. (a) Mwanda waka tudi na ngikadilo milumbuluke pamo bwa buswe, ne buswe bwitutonona tumone ino ntanda namani? (b) I kika kyokulupidile amba bine Leza usa kupwija makambakano a ino ntanda?

 ¹² Tukokeja kukulupila namani amba bine Leza ushikilwe masusu? Imvwana bubinga bukwabo. Bible ufundija amba muntu i mulongwe mu kyelekejo kya Leza. (Ngalwilo 1:26) Nanshi tudi na ngikadilo milumbuluke mwanda Leza mwine udi nayo. Kimfwa, mwene mutyima ukusansanga pa kumona bantu bampikwa mwanda basusuka? Shi bukondame bukusansa abe, yuka amba Leza ye mwine obisansa bininge pamona’bo.

¹³ Kintu kilumbuluke kidi na bantu i bukomo bwa kuswa bobadi nabo. Kino nakyo i kimfwa kya Leza. Bible ufundija amba “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:8) Tudi na buswe mwanda Leza mwine udi nabo. Mwene buswe bo bukutonona usake masusu ne bukondame bomwene pano pa ntanda bipwe? Shi wadi amba udi na bukomo bwa kupwija bino bintu, mwene longa upwijije’byo? Bine, wadi wa kupwija’byo! Nanshi kulupila’tu amba Leza usa kupwija masusu ne bukondame. Milao itelelwe mu ntwelelo ya dino dibuku ke bilotwapo bitupu nansha mēlu a kufwatakanya, mhm. Milao ya Leza isa kufikidila binebine! O mwanda pa kwitabija ino milao, ufwaninwe bidi kuyuka bivule bitala padi Leza ulaile’yo.

14. Dijina dya Leza i ani, ne mwanda waka tufwaninwe kwiditela?

¹⁴ Shi usaka muntu akuyuke, i bika byokalonga? Le ubulwe’po kumutelela dyobe dijina? Le Leza nandi udi  na dijina? Bipwilo bivule bilondololanga amba dijina dyandi i “Leza” nansha amba i “Mfumwetu,” ino ano ke majinapo a bunka. Ino i bitenta, pamo bwa “mulopwe” ne “mwimaniji.” Bible ufundija amba Leza udi na bitenta bivule. Mubadilwa ne bu “Leza” ne “Mfumwetu.” Inoko, Bible ufundija kadi amba Leza udi na dijina dyandi dya bunka: Yehova. Ñimbo 83:18 inena’mba: “Abe enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo.” Shi bushintuludi bwa Bible bodi nabo kebudipo na dino dijina, nankyo tala Mbwejo idi pa paje 195-197 mu dino dibuku uyuke mwanda waka i ditalulwe’mo. Bubine i buno: dijina dya Leza ditanwa misunsa tununu ne tununu mu bilembwa bya  kala bya Bible. Nanshi Yehova usaka uyuke dijina dyandi ne kwiditela. Tukokeja kunena amba aye witelanga kodi kupityila ku Bible.

15. Dijina dya Yehova dishintulula namani?

¹⁵ Leza wēinikile aye mwine dijina didi na buluji bukatampe. Dijina dyandi Yehova dishintulula amba Leza ukokeja kufikidija mulao o-onso walaya ne mpango yonso yakwete. * Dijina dya Leza i dishile bine na onso, i dya pa bula. Dimutelelwa’nka aye bunka. Kadi Yehova i mwishile na bonso mu miswelo mivule. Namani?

16, 17. I bika byotwifunda padi Yehova kupityila ku bino bitenta: (a) “Mwinē Bukomo Bonso”? (b) “Mulopwe wa nyeke”? (c) “Umpangi”?

¹⁶ Twadi tubamone amba Ñimbo 83:18 isambilanga padi Yehova amba: “Abe enka . . . wi Mwinemukatakatamwine.”  Kadi Yehova kete ye utelelwe ne bu “Mwinebukomobonso.” Kusokwelwa 15:3 unena’mba: “Mingilo yobe i mikatampe ne ya kutendelwa, a Yehova Leza, Mwinē Bukomo Bonso. Mashinda obe i moloke kadi a bine, abe Mulopwe wa nyeke ne nyekeke.” Kitenta “Mwinē Bukomo Bonso” kitufundija amba Yehova ye udi na lupusa kutabuka bonsololo. Bukomo bwandi kebupetekapo; i bupite bonso kulampe kwine. Kadi kitenta kya bu “Mulopwe wa nyeke” kituvuluja amba Yehova i mwishile na bonso mu muswelo mukwabo. I enka aye kete udi’ko nyeke ne nyekeke. Ñimbo 90:2 inena’mba: “Ku kala-ā ka kunyuma kutūla ne ku kala-ā ka ku meso abe wi Leza.” Bine, kino kileta’nka ne luzakalo, mwene i amo?

¹⁷ Kadi Yehova i mwishile na bonso mwanda aye bunka bwandi ye Umpangi. Tutanga mu Kusokwelwa 4:11 amba: “A Yehova Leza wetu, abe wi mufwaninwe kupebwa ntumbo ne bulēme ne bukomo, mwanda wapangile bintu byonso, kadi pa mwanda wa kiswa-mutyima kyobe byaikele’ko ne kupangibwa.” Bintu byonso byobwanya kulanga—shi bipangwa kebimweka bya ngitu ya mushipiditu momwa mūlu, shi ñenyenye yomonanga bufuku, shi bipa bipele ku mityi, shi mwita udi mu majiba makatakata ne mu minonga mwine—byonso bidi’ko mwanda Yehova ye Umpangi!

18. Mwanda waka bantu bamo betyepelwanga amba kebakokejapo kufwena kudi Leza, ino lelo Bible ufundija bika?

¹⁸ Bantu bamo bazakalanga shi abatange ngikadilo ya Yehova ilenga nzuba. Batyinanga amba Leza udi peulu bininge, o mwanda kebakokejapo kumufwena nansha kwikala ba mvubu ku meso a Leza wa ntumbo uno muswelo. Le uno mulangilo i moloke? Bible ufundija bintu bishile na kino. Unena padi Yehova amba: ‘Kadipo bine kulampe na batwe bonso.’ (Bilongwa 17:27) Ne kadi Bible witusoñanya’mba: “Fwenai kudi Leza, nandi ukemufwena.” —Yakoba 4:8.

19. (a) I muswelo’ka otukashilula kufwena kudi Leza, ne tukamwena’mo bika? (b) I ngikadilo’ka ya Leza ikutenga mpata ku mutyima?

 ¹⁹ Le ukokeja kufwena kudi Leza muswelo’ka? Dibajinji bidi, endelela na kulonga byolonga pano—kwifunda myanda ya Leza. Yesu wānene amba: “Buno’bu bo būmi bwa nyeke, bekale kukuyuka abe, Leza umo kete wa bine, ne yewa owatumine, Yesu Kidishitu.” (Yoano 17:3) Bine, Bible ufundija amba kwifunda kuyuka Yehova ne Yesu ko kutwala ku “būmi bwa nyeke”! Monka motwadi tubamwena kala, “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:16) Kadi Yehova udi na ngikadilo mikwabo mivule milumbuluke kadi isangaja. Kimfwa Bible unena amba Yehova i “Leza! muyule lusa ne buntu, wija pakufuna bulobo, kadi i wa kanye ka ntanda ne ntanda, ne binebinepo.” (Divilu 34:6) I “muyampe, ne mutyima wa lubilo wa kulekela.” (Ñimbo 86:5) Leza udi na mutyima mutūke. (2 Petelo 3:9) I mwipāne. (Kusokwelwa 15:4) Posa kwenda utanga bivule mu Bible, usa kumona mulombwela Yehova ino ngikadilo ne mikwabo mivule mine isangaja.

20-22. (a) Le kubulwa kumona Leza kwitukankajanga kufwena kwadi? Shintulula. (b) Bantu bamo bampikwa mityima ya nshikani bakokeja padi kukusoñanya ulonge bika, ino abe i bika byofwaninwe kulonga?

²⁰ Bine, kukokejapo kumona Leza mwanda aye i mushipiditu keumweka. (Yoano 1:18; 4:24; 1 Temote 1:17) Inoko shi wifunde myanda ilembelwe mu Bible, ukamuyuka amba i Muntu udi’ko bine. I amo, ukokeja kubandila “buya bwa Yehova,” na mwānenene’kyo mulembi wa mitōto. (Ñimbo 27:4; Loma 1:20) Posa kwenda wifunda kuyuka Yehova, usa kwanza kumumona amba udi’ko bine kadi ukekala na buluji buvule bwa kumuswila ne kumufwena.

²¹ Usa kwivwanija mwanda waka Bible witufundija kumona Yehova bu Tata wetu. (Mateo 6:9) Ke pa mwandapo’tu wa būmi bwetu butambile kwadi, ehe, ino i ne pa mwanda wa kwitusakila kwaetusakila būmi bulumbuluke—monka musakilanga shabana wa buswe bandi bana bekale biyampe. (Ñimbo 36:9) Kadi Bible ufundija amba bantu bakokeja kwikala balunda na Yehova. (Yakoba 2:23) Langa’po  bidi—ubwanya kwikala mulunda na Umpangi wa diulu ne ntanda!

²² Kitatyi kyoenda wifunda bivule mu Bible, padi bantu bamo bampikwa mityima ya nshikani bakakusoñanya uleke kwifunda ino myanda. Kepabulwe bakekala na moyo amba wakashinta nkulupilo yobe. Ino kokaleka muntu nansha umo akukankaje kusamba buno bulunda bulumbuluke kupita bonso.

23, 24. (a) Mwanda waka ufwaninwe nyeke kwipangula bipangujo pa byowifunda? (b) I mwanda’ka ukesambila’po shapita ulonda’ko?

²³ Na bubine, kudi bintu byokukevwanijapo dibajinji. Padi kikakulomba kwityepeja pa kusaka kulomba bukwashi, ino kokekaka kulomba’bo pa mwanda wa bumvu. Ke-pantu Yesu wānene amba i biyampe kwityepeja, pamo bwa kana katyutyu. (Mateo 18:2-4) Monka motuyukile, bana bepangulanga bipangujo bivule. Leza nandi ukusakilanga usokole malondololo. O mwanda Bible utendela bamo bādi na kipyupyu kya kwifunda kuyuka Leza. Bādi babandaula mu Bisonekwa na katentekeji mwa kuyukila shi byobādi bafunda’bya byādi bya bine.—Tanga Bilongwa 17:11.

²⁴ Muswelo muyampe wa kwifunda kuyuka Yehova i kubandaula Bible. Bible i mwishile na mabuku makwabo onso. Namani? Shapita ulonda’ko usa kwisambila pa uno mwanda.