MUIKUTWANGA cwañi hamunahana ka za kusupala? Batu babañata babilaezwanga ki taba yeo kamba mane kusaba kuba mwa muinelo wo. Libaka ki kuli, hañata kusupala kutahisanga kuli batu basike babonahala hande, kuba ni mibili yefokola, kusahupula lika ka bunolo, ni kuba ni makulanu asafeli.

Nihakulicwalo, niti ki kuli batu basupalanga ka linzila zeshutana-shutana. Babañwi basupalanga inze banani mibili kamba minahano yeiketile. Milyani yeseiliteñi cwale, ikonisize batu babañwi kufumana likalafo zebatusize kufukuza kwa matuku abona. Kabakaleo, mwa linaha zeñwi, batu babañata sebakona kupila ka nako yetelele inze banani mibili yeiketile.

Kusina taba ni kuli batu babañwi bakatazwa ki matata atiswa ki busupali kamba kutokwa, buñata bwa batu batabela kuba ni tabo mwa busupali. Kono lukona kuba cwañi ni tabo mwa busupali? Kuba ni tabo mwa busupali kuitingile fa mikwa yaluna ni buikoneli bwaluna bwakuitatela kucinca munahanelo waluna ilikuli lutwaelane ni muinelo oseluli kuona wa busupali. Kuli lufumane tuso mwa litaba zeo kaufela, halunyakisiseñi likuka zeñwi za mwa Bibele zekona kulutusa.

MUBE NI BUIKOKOBEZO: “Butali bu inzi ku ba ba ikokobeza.” (Liproverbia 11:2) Mwa liñolo le, pulelo yakuli “ba ba ikokobeza” ikona kuama kwa basupali babalemuha kuli habasakona kueza lika zene baezanga kwamulaho. Bo Charles, babanani lilimo ze 93, ili babapila kwa Brazil, babulela niti ka za taba ye, habali: “Haiba mutu apila nako yetelele, uzibe unani kusupala. Hakuna zakona kueza kuli akutele kwa bunca hape.”

Nihakulicwalo, kuba ni buikokobezo hakutalusi kuli muswanela kuba ni mubonelo ofosahezi wakuli “Ni mucembele mi hakuna zenikona kueza.” Kuba ni mubonelo o cwalo kukona kutahisa kuli mupalelwe kupeta zeñata. Liñolo la Liproverbia 24:10 libulela kuli: “Ha u fokola mwa lizazi la ziyezi, maata a hao ki a manyinyani.” Kono mutu yanani buikokobezo ubonisa kuli unani butali ka kulika ka mwakonela kaufela kupeta zakona kusina taba ni muinelo walikuona.

Bo Corrado, babanani lilimo ze 77, ili babapila kwa Italy, babulela kuli: “Mutu hasasupezi hasakona kueza lika zanaaezanga hanaasali yomunca.” Ka niti luli, mutu utokwa kueza licinceho hanzaahula. Bo Corrado ni bakubona nebabile ni mubonelo oitikanelezi wakusaezanga hahulu misebezi yemiñata ya fa lapa mwa lizazi lililiñwi ilikuli basike bakatalanga hahulu. Bo Marian babanani lilimo ze 81, ili babapila kwa Brazil, ni  bona baezanga lika ka kuitikanelela. Babulela kuli: “Nilemuhile kuli niswanela kubanga ni nako yakuikatulusa. Ni banga ni nako yakuipumulisa hanyinyani haninze nieza tusebezi totuñwi. Nainanga fafasi kamba kulobala inze nibala kamba kuteeleza kwa lipina. Nilemuhile kuli hanisakona kueza lika zene niezanga kwamulaho.”

MUBE NI BUITIKANELELI: “Basali ba ikabise ka liapalo ze swanela, ka buishuwo ni munahano o munde.” (1 Timotea 2:9) Pulelo yakuli kuapala “liapalo ze swanela” italusa kuba ni buitikaneleli ka kuapala ka mukwa oswanela. Bo Barbara, babanani lilimo ze 74 ili babapila kwa Canada, babulela kuli: “Niikatazanga kuba ni bukeni ni kubonahala hande. Hanilati kubonahala busafa ka kuapala liapalo zesabonahali hande kalibaka feela la kuli kuti ni mucembele.” Bo Fern, babanani lilimo ze 91, ili babapila kwa Brazil, babulela kuli: “Fokuñwi niitekelanga liapalo zenca ilikuli ni bonahale hande.” Kucwañi ka za baana babali basupali? Bo Antônio, babanani lilimo ze 73, ili babapila kwa Brazil babulela kuli: “Nilikanga ka monikonela kaufela kubonahala hande, ka kutina litino zekenile.” Bazwelapili kutalusa kuli: “Nitapanga ni kuipeula milelu ka zazi ni zazi.”

Kono hape hamuswaneli kuisa hahulu pilu kwa ponahalo yamina kuli mane mupalelwe kubonisa kuli munani “munahano o munde.” Bo Bok-im, babanani lilimo ze 69, ili babapila kwa South Korea, banani muapelelo oitikanelezi. Babulela kuli: “Naziba hande kuli haniswaneli kutina litino zene nitinanga hane nisali yomunca.”

MUBE NI MUBONELO OMUNDE: “Ku ya inzi mwa maswabi, mazazi kaufela a maswe; kono mwa pilu ya ya tabile ki mukiti wa kamita.” (Liproverbia 15:15) Hamunze muhula, mwakona kuikutwa bumaswe hamuhupula za maata ane mubanga ni ona hane musali babanca ni lika zeñata zene mukonanga kupeta. Hakusika fosahala kuikutwa cwalo. Nihakulicwalo, muswanela kulika ka taata kusaba ni maikuto amaswe ao. Kunahanisisanga hahulu ka za lika zene mukonanga kueza kwamulaho kwakona kumizwafisa ni kumipalelwisa nihaiba kueza lika zemukona kueza ka nako ya cwale. Bo Joseph babanani lilimo ze 79, ili babapila kwa Canada, babulela kuli: “Niikolanga kueza lika zenikona mi hanibilaezwangi ki misebezi yene nikonanga kupeta ili yenisakoni kupeta ka nako ya cwale.”

Kubala ni kuituta kwakona kumitusa hahulu kuba ni mubonelo omunde ni kumitusa kuituta lika zenca. Kacwalo, mulike ka momukonela kaufela kubala ni kuituta lika zenca. Bo Ernesto, babanani lilimo ze 74, ili babapila kwa Philippines, bayanga kwa sifalana sa libuka kuyo bata libuka zende zabakona kubala. Babulela kuli: “Nitabelanga hahulu kubala litaba zetabisa za mwa libuka zeo ili zenitahisezanga kuikutwa inge kuli ni tamile musipili wa kuya kwa sibaka sisili.” Bo Lennart, babanani lilimo ze 75, ili babapila kwa Sweden, bona mane nebakalile kuituta puo isili.

MUBE NI BUFANI: “Mu no fana, mi batu ni bona ba ka mi fa.” (Luka 6:38) Muitwaeze kufumana nako yakuba hamoho ni babañwi ni kufa babañwi kwa lika zemunani zona. Kueza cwalo kuka mitahiseza tabo. Bo  Hosa, babanani lilimo ze 85, ili babapila kwa Brazil, balikanga ka taata kutusa batu babañwi kusina taba ni mapalelwi abona. Babulela kuli: “Nipotelanga balikani baka babakula kamba babazwafile ni kuba ñolela mañolo. Fokuñwi nibalumelanga limponyana. Hape nitabelanga kutateha kamba kueza tuco totuñwi twa bakuli.”

Haiba luba ni bufani, lukasusueza batu babañwi kulufanga. Bo Jan, babanani lilimo ze 66, ili babapila kwa Sweden, babulela kuli: “Hamubonisa lilato kwa batu babañwi, ni bona baka milata ni kumiisa pilu.” Ka niti, mutu yanani bufani utahisanga kuli batu babañwi bamutabele.

MUBE NI SILIKANI: “Mutu ya sa lati siango ni ba bañwi, u bata za lakaza yena a nosi, u lwanisa za ngana kaufela.” (Liproverbia 18:1) Nihaike kuli mwendi mutabela kubanga munosi ka linako zeñwi, muambuke mukwa wakuikambusanga kwa batu babañwi. Bo Innocent, babanani lilimo ze 72, ili babapila kwa Nigeria, baikolanga kuba hamoho ni balikani babona. Babulela kuli: “Niikolanga hahulu kueza siango ni batu babahulu kamba banana.” Bo Börje, babanani lilimo ze 85, ili babapila kwa Sweden, babulela kuli: “Niikatazanga kueza silikani ni banana. Lika zebaezanga litahisanga kuli niikutwe inge kuli nisali yomunca.” Muikatazange kumema balikani bamina ka linako zeñwi. Bo Han-sik, babanani lilimo ze 72, ili babapila kwa South Korea, babulela kuli: “Na ni musalaaka, lumemanga balikani baluna babanana ni babahulu kuli luto eza kakitinyana kamba kuto lalela hamoho.”

Batu babanani silikani batabela hahulu kuambola ni babañwi. Kuambolisana kutokwa kubulela ni kuteeleza kubabañwi, kacwalo lutokwa kuteelezanga kubabañwi. Muiyakatwange batu babañwi. Bo Helena, babanani lilimo ze 71, ili babapila kwa Mozambique, babulela kuli: “Ninani silikani mi nibonisanga likute kwa batu babañwi. Nateelezanga kuze babulela ilikuli nizibe zebanahana ni zebatabela.” Bo José, babanani lilimo ze 73, ili babapila kwa Brazil, babulela kuli: “Batu batabela hahulu kuba ni balikani babali bateelezi babande—babanani sishemo ni babaisa pilu kwa batu babañwi, ili babatabela kubabaza babañwi hakutokwahala kueza cwalo ni babalata kuseha ni batu babañwi.”

Hamutaluseza batu babañwi maikuto amina, mubone teñi kuli mwaitusisa manzwi ‘a lungilwe lizwai.’ (Makolose 4:6) Munahanisisange mobaikutwela mi mubasusuezange.

MUBE NI BUITUMELO: “Mu bonise buitumelo.” (Makolose 3:15) Hamufiwa tuso ki batu babañwi, muitumele kubona. Kubonisa buitumelo kutahisa kuli mube ni swalisano yende ni batu babañata. Bo Marie-Paule, babanani lilimo ze 74, ili babapila kwa Canada, babulela kuli: “Na ni bo muunaka nelututezi mwa ndu yetuna. Nelunani balikani babañata bane balutusanga. Nelusakonangi kuitumela kubona kaufela. Nelu balumezi makadi abuitumelo mi kutuha fo, nelumemezi babañwi kwa sico.” Bo Jae-won, babanani lilimo ze 76, ili babapila kwa South Korea, baitumelanga kwa batu baba bashimbanga mwa mota kuya ni bona kwa Ndu ya Mubuso. Babulela kuli: “Niitumelanga hahulu kwa tuso yeba nifanga kuli mane nazwisanga ni kasheleñi ka kuleka mafula a mwa mota. Fokuñwi nabafanga limpo ni kubañolela makadi akuitumela kubona.”

Kwandaa zeo, muitumelange kwa mpo ya bupilo. Mulena yabutali Salumoni naabulezi kuli: “Nja ye pila i na ni tuso ku fita tau ye shwile.” (Muekelesia 9:4) Ka niti, lwakona kuba ni tabo mwa busupali haiba luitatela kucinca munahanelo waluna ni kuba ni mikwa yeminde.