Mwa ku Fumanela Tabo mwa Lubasi

Ku Tatulula Matata

Munna u buza kuli: “Basizana ba kai?”

Musali u alaba kuli: “Ba ile kwa ku leka litino ze nca kwa mabenkele.”

Munna u li: [U nyemile mi wa huwa] “Ba leka litino ze nca, u talusañi? Kweli ye felile kona ba sa zo leka litino ze ñwi!”

Musali u alaba kuli: [U bulela ka ku ikemela, mi u utwa butuku kwa pilu kakuli u ikutwa kuli munn’a hae wa mu nyaza] “Esi kacenu ne ba lekisa litino ka ku cipa. Mi hape ba si ka funduka kale ne ba ni kupile, mi se ni ba taluseza kuli ba ye.”

Munna u li: [U halifile mi wa hanyauka] “Wa ziba kuli na ha ni tabeli cwalo, ha ni lati kuli basizana ba, ba sinya-sinyange mali ka ku leka lika pili ba si ka ni buza kale! U kona ku matukela cwañi ku ba lumeleza ku yo leka litino u si ka ni buza kale?”

MU NAHANA kuli ki matata mañi e ba swanela ku tatulula bo munna ni musali ba ba bulezwi fahalimu? Ku bonahala kuli wa munna ha na buiswalo ha nyemile. Kono kwand’a zeo fela, ku bonahala kuli bo munna ni musali bao ha ba lumelelani ka za tukuluho ye ba swanela ku ba ni yona bana ba bona. Mi ku bonahala kuli ha ba ambolisanangi hande.

Ha ku na linyalo le li petehile. Bo munna ni musali kaufela ba ba nyalani ba ka kopana ni matata. Ibe kuli matata ao ki a matuna kamba ki a manyinyani, ki kwa butokwa hahulu kuli bo munna ni musali ba zibe mwa ku a tatululela. Ki kabakalañi?

Ha ku ka fita nako ye telele, matata a sa tatululwi a kona ku palelwisa bo munna ni musali ku ambolisana. Mulena Salumoni ya butali na lemuhile kuli: “Lifapano ze cwalo li swana inge lipakiso za sikwalo sa ndu ya bulena.” (Liproverbia 18:19) Mu kona ku bata cwañi nzila ya ku ambolisana hande ka yona ha mu na ni matata?

Sina fela pilu ni maswafu ha li tokwahala kuli mali a pete musebezi wa ona mwa mubili, lilato ni likute ni zona za tokwahala ilikuli ku be ni ku ambolisana ko ku konde mwa linyalo. (Maefese 5:33) Ha ba tatulula matata, lilato li ka susueza bo munna ni musali ba ba nyalani ku libala mafosisa a kwamulaho ni butuku bo ne ba utwile, mi ba ka isa pilu kwa ku talima mwa ku tatululela butata bo bu zuhile. (1 Makorinte 13:4, 5; 1 Pitrosi 4:8) Bo munna ni musali ba ba kutekana ba teelezananga hande mi ba batanga ku utwisisa za talusa yo muñwi.

Mihato Ye Mine ya Mwa ku Tatululela Matata

Mu nyakisise mihato ye mine ye latelela, mi mu lemuhe mo likuka za Bibele li kona ku mi tuseza ku tatulula matata ka lilato ni ka likute.

1. Mu tome nako ya ku ikambota za butata. “Nto ni nto i na ni nako ya yona, . . . nako ya ku kuza, ni nako ya ku bulela.” (Muekelesi 3:1, 7)  Sina mo i boniseza taba ye talusizwe fahalimu, matata a mañwi a kona ku tisa kuli mutu a fele pilu. Haiba ku mi bela cwalo, mu be ni buiswalo bwa ku lilimanisa puhisano yeo ka nakonyana kuli mu ‘kuze’ ilikuli mina ni ba ku mina mu si ke mwa halifa hahulu. Mwa kona ku sileleza linyalo la mina haiba mu sebelisa kelezo ya Bibele, ye li: “Ku shemaeta, ki ku tibululela mezi; kabakaleo tuhela ku zusa kañi, ku si ka kaleha ndwa.”—Liproverbia 17:14.

Kono hape ku na ni “nako ya ku bulela.” Matata a sa tatululwi a hulanga sina bucwañi bo bu sa tahulwi. Kacwalo mu si ke mwa itibaza butata bo bu zuhile ka ku nahana kuli bu ka yonga fela. Haiba mu kupa kuli puhisano i lilimane hanyinyani, mu bonise likute ba ku mina ka ku ba taluseza fo mu ka ikambotela za butata bo kwapili. Sepiso ye cwalo i ka mi tusa hamoho ni ba ku mina kuli mu sebelise kelezo ya Bibele, ye li: “Mu si ke mwa likelelwa ki lizazi mu nze mu halifile.” (Maefese 4:26) Kono ni teñi mu ka tokwa ku taleleza tumelelano ye mu ezize.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu kete nako mwahal’a sunda ye mu ka nyakisisanga matata a lubasi. Haiba mu lemuha kuli ku na ni linako ze mu nyemanga hahulu inge cwalo ha mu zwa kwa musebezi kamba ha mu si ka ca kale, mu lumelelane ni ba ku mina ku sa ambola za matata ao ka linako zeo. Kono mu kete nako ye mu bona kuli bubeli bwa mina mwa ikutwa hande.

2. Mu taluse maikuto a mina hande ni ka likute. “Mutu ni mutu a bulelele wahabo niti.” (Maefese 4:25) Haiba mu nyezi kamba mu nyezwi, wahabo mina ka ku fitisa ki ba ku mina. Kacwalo mu bulele niti ni ku sa pata-pata ha mu taluseza ba ku mina maikuto a mina. Bo Margareta, * ba se ba nyezwi ka lilimo ze 26, ba li: “Ha ne ni sa zo nyalwa, ne ni libelela kuli bo munn’a ka ne ba ka zibanga ka ili bona mo ni ikutwela ha ku ba ni matata. Ne ni tilo lemuha kuli ku nahana cwalo ki ku ipuma. Cwale se ni likanga ku talusa maikuto a ka ka ku utwahala.”

Mu hupule kuli mulelo wa mina ha mu ikambota za butata, haki ku bata ku kanganisana, kono kikuli mu zibise ba ku mina mo mu ikutwela. Kuli mu ikambote hande, mu taluse se mu nahana kuli kona se si tisanga butata, kihona mu ka talusa nako ye bu ezahalanga, mi kihona cwale mu ka talusa mo mu ikutwelanga kabakala butata bo. Ka mutala, haiba mu nyemiswa ki busafa bwa ba ku mina, mwa kona ku ba bulelela ka likute kuli: ‘Ha mu kutanga kwa ndu ku zwa kwa mubeleko ni ku siya litino za mina fafasi [nako ni se si tisanga butata], ni ikutwanga kuli buikatazo bwa ka bwa ku babalela ndu ha bu itebuhiwi [manzwi ao a bonisa hande mo mu ikutwela].

MU LIKE MUEZEZO WO: Kuli mu si ke mwa libala ze mu bata ku bulelela ba ku mina, mu ñole ze mu nahana kuli ki zona ze tisa butata ni mo mu bata ku bu tatululela.

3. Mu teeleze ba ku mina ni ku kuteka maikuto a bona. Mulutiwa Jakobo na ñozi kuli Bakreste ba swanela ku ‘teeleza kapili, ku liyeha kwa ku bulela, ni ku liyeha kwa ku halifa.’ (Jakobo 1:19) Ha ku na nto ye feza hahulu tabo mwa linyalo inge ku ikutwa kuli ba ku mina ha ba utwisisi mo mu ikutwela ka za butata. Kacwalo mu like ka t’ata ku bonisa ba ku mina kuli mwa ba utwisisa.—Mateu 7:12.

Bo Wolfgang ba se ba nyezi ka lilimo ze 35, ba li: “Ha lu ikambotanga za matata, na fipelwanga mwa sifuba, sihulu haiba ni lemuha kuli bo musal’a ka ha ba utwisisi maikuto a ka.” Bo Dianna ba ba nyezwi ka lilimo ze 20 cwale, ba itumelela kuli: “Hañata na bilaelanga ku bo munn’a ka kuli ha ba ni teelezangi ha lu buhisana za matata.” Mu kona ku felisa cwañi butata bo?

Mu si ke mwa matukela ku nahana kuli mwa ziba ze ba nahana ba ku mina kamba mo ba ikutwela. Linzwi la Mulimu, li li: “Buikuhumuso bu tahisa fapano; kono butali bu ku mutu ya lata ku elezwa hande.” (Liproverbia 13:10) Ba ku mina ha ba talusa maikuto a bona, mu ba kuteke ka ku sa ba kena mwa hanu. Ku tuha fo, kuli mu bonise kuli mu utwisisize ze ba bulezi ba ku mina, mu ba taluseze litaba ze ba mi bulelezi,  mi mu si ke mwa bulela ka ku sheununa kamba ka buhali. Mu kupe ba ku mina ku mi hakulula haiba ha mu si ka utwisisa hande ze ba bulezi. Mu si ke mwa ba bo lyambombola. Mu fanane sibaka sa ku ambola ku fitela mu fita fa ku lumelelana.

Ki niti kuli mu tokwa ku ba ni buikokobezo ni pilu-telele kuli mu kone ku teeleza hande ba ku mina ni ku lumela maikuto a bona. Kono haiba mu kala ka ku kuteka ba ku mina cwalo, ni bona ba ka fita fa ku mi kuteka.—Mateu 7:2; Maroma 12:10.

MU LIKE MUEZEZO WO: Ha mu kutela ku bulela ze ba bulezi ba ku mina, mu si ke mwa kutela fela ku bulela manzwi e ba bulezi. Ka sishemo, mu like ku bulela ze mu nahana kuli kona ze ne ba talusa ba ku mina ni mo ba ikutwela. —1 Pitrosi 3:8.

4. Mu lumelelane. Bibele i li: “Ba babeli ba fita a li muñwi; kakuli ba fumana se situna kwa musebezi wa bona. Ha ku wa yo muñwi, wahabo wa mu zusa.” (Muekelesia 4:9, 10) Haiba batu ba ba nyalani ba swalisana hamoho ni ku tusana, ba kona ku felisa matata a mwa linyalo.

Ki niti kuli Jehova na ketile munna kuli a be toho ya lubasi. (1 Makorinte 11:3; Maefese 5:23) Kono taba ya kuli munna ki toho ha i talusa kuli u swanela ku ba muhateleli. Munna ya butali ha na ku eza likatulo a si ka ambolisana kale ni musal’a hae. Bo David ba se ba nyezi ka lilimo ze 20, ba li: “Ni likanga ku bata nzila ya ku lumelelana ka yona ni musal’a ka ni ku lika ku eza katulo ye lu tabela sibeli sa luna.” Bo Tanya ba se ba nyezwi ka lilimo ze supile cwale, ba li: “Hasi taba ya ku supana minwana ili ku bata sifosi ni ye si sifosi. Fokuñwi batu ba ba nyalani ba banga fela ni maikuto a shutana ka mwa ku tatululela butata. Ni lemuhile kuli, kuli batu ba ba nyalani ba kondise mwa taba ye, ba tokwa ku sa ñañelela fa maikuto a bona mi ba swanela ku ba ni kutwisiso.”

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu bonise moya wa swalisano, mi sibeli sa mina mu ñole lisupo ze ñata za mo mu kona ku tatululela butata. Ha mu lemuha kuli ha mu sa na lisupo ze ñwi, mu lundulule mukoloko wa mina wa lisupo mi mu kete sisupo sa mwa ku tatululela butata se mu tabela sibeli sa mina. Ku tuha fo, mu tome nako ya kwapili fo mu ka nyakisiseza kuli mu bone haiba mu sebelisize katulo ye ne mu tomile ni ku bona mo i mi tuselize.

Mu Swalisane

Ha na talusa za linyalo, Jesu na ize: “Mulimu s’a kopanyize hamoho, mutu a si ke a si kauhanya.” (Mateu 19:6). Pulelo ya kuli “s’a kopanyeze hamoho” i tolokilwe fa linzwi la Sigerike le li talusa “ku beiwa kwa coko.” Mwa miteñi ya Jesu, coko ne li musumo wa kota o ne u itusiswa kwa ku pana lifofolo ze peli kuli li kone ku sebeza hamoho. Lifofolo zeo ha ne li si ke za swalisana, ne li si ke za peta se si ñwi, mi coko ne i ka li feta fa milala. Kono ha ne li ka sebeza hamoho ne li ka kona ku hoha lika ze bukiti kamba ku kekela simu.

Ka ku swana, bo munna ni musali ba ba palelwa ku sebeza hamoho ba ka kubulwa ki coko ya linyalo. Kono haiba ba swalisana, ba ka kona ku tatulula ibata iba butata kaufela mi ba ka peta ze ñata. Munna wa libizo la Kalala ya na ni tabo mwa linyalo, u ungula taba ye ka ku bulela kuli: “Ka lilimo ze 25, na ni musal’a ka, lu tatuluzi matata a luna ka ku talusanga hande maikuto a luna, ka ku utwisisa mwa ikutwela yo muñwi, ka ku kupa tuso ku Jehova ka tapelo, ni ka ku sebelisanga likuka za mwa Bibele.” Kana ni mina mwa kona ku eza cwalo?

MU IPUZE KULI . . .

▪ Ki matata a cwañi e ni lata hahulu ku ambolisana ni ba ku luna?

▪ Ni kona ku ikolwisisa cwañi luli kuli na utwisisa maikuto a ba ku luna mwa taba ye?

▪ Haiba na ñañelelanga kuli lika li ezwe fela mo ni latela, ki matata mañi e ni kona ku tumbula?

[Litaluso za kwatasi]