1. Jesu naa lu tomezi cwañi mutala wa buitomboli?

JESU ha naa li lifasi, naa bonisize hahulu moya wa buitomboli ili ku lu tomela mutala o munde o lu swanela ku latelela. Naa si ka isa pilu kwa litakazo za hae kamba kwa lika za naa bata ilikuli a eze tato ya Mulimu. (Joa. 5:30) Ka ku zwelapili ku sepahala ku isa lifu la fa kota ya linyando, Jesu naa bonisize kuli naa kona ku eza nto ifi kamba ifi ilikuli a bonise moya wa buitomboli.—Mafil. 2:8.

2. Lu kona ku ba cwañi ni moya wa buitomboli, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku ba ni moya wo?

² Ka ku ba balateleli ba Jesu, ni luna lu swanela ku bonisa moya wa buitomboli. Ku ba ni moya wa buitomboli ku talusañi? Ku talusa kuli mutu wa itatela ku itima lika ze ñwi za tokwa ilikuli a tuse batu ba bañwi. Ka mubulelelo o muñwi, mutu ya na ni moya wa buitomboli ha bonisi buitati. (Mu bale Mateu 16:24.) Ku sa ba ni buitati kwa kona ku lu tusa ku iyakatwa hahulu mo ba ikutwela ba bañwi isiñi mo lu ikutwela luna ni ku eza lika ze tabisa ba bañwi ku fita ku eza lika ze tabisa feela luna. (Mafil. 2:3, 4) Jesu naa lutile kuli ku sa ba ni buitati ki nto ya butokwa hahulu ha lu nze lu lapela Mulimu. Kamukwaufi? Lilato la Sikreste li lu susueza ku bonisa moya wa buitomboli. Lilato leo ki lona le li zibahaza balutiwa ba Jesu. (Joa. 13:34, 35) Ha mu nahane feela limbuyoti ze lu ikola bakeñisa ku ba mwa lubasi lwa mwa lifasi kaufela lwa mizwale ni likaizeli ba ba bonisa moya wa buitomboli!

3. Ki nto mañi ye kona ku lu fokolisa kuli lu si ke lwa bonisa moya wa buitomboli?

 ³ Nihakulicwalo, ku na ni nto ye kona ku lu fokolisa kuli lu si ke lwa bonisa moya wa buitomboli. Nto yeo ki mukwa wa luna wa buitati. Mu nyakisise mo ne ba boniselize buitati bo Adama ni Eva. Eva naa bonisize buitati ka ku bata ku ba sina Mulimu, mi muunaa hae na bonisize buitati ka ku bata ku tabisa musalaa hae. (Gen. 3:5, 6) Ha sa tuhelisize Adama ni Eva ku lapela Mulimu wa niti, Satani naa zwezipili ku lika batu kuli ba bonise moya wa buitati. Mane naa likile ku eza cwalo ni ku Jesu. (Mat. 4:1-9) Mwa linako za luna, Satani u yembuluzi batu ba bañata, mi u kukueza batu bao ku bonisa moya wa buitati mwa linzila ze ñata. Haiba lu sa tokomeli, ni luna lwa kona ku bonisa moya wa buitati o fumaneha mwa lifasi.—Maef. 2:2.

4. (a) Kana lwa kona ku felisa mikwa ya buitati kacenu? Mu taluse. (b) Lu ka nyakisisa lipuzo mañi?

⁴ Moya wa buitati u kona ku bapanywa kwa mafumi. Haiba kuli sipi ya tuhelelwa fa lizazi inze i nelwa ki pula, sipi yeo ya kona ku ba ni mafumi. Haiba kuli lu tuhelela mafumi ao ku yamba sipi kaufela, kwa kona ku ba ni butata bo butuna kakuli haiba kuli sipi yeo i itusisizwe kwa ku yaha nto ye ñwi, muyaho wa kona ku wa. Kamukwaoswana, nihaike kuli kacenu ha lu koni ku felisa ku sa petahala kwa luna kamba ku felisa mikwa ya luna ya buitati, lu swanela ku zwelapili ku lwanisa mikwa yeo. Haiba lu sa tokomeli, moya wa luna wa buitomboli u ka fela. (1 Makor. 9:26, 27) Kiñi ze kona ku lu tusa ku ziba mikwa ya buitati ye lu kana lwa ba ni yona? Mi lu kona ku ezañi kuli lu bonise hahulu moya wa buitomboli?

5. (a) Bibele i swana cwañi ni siiponi? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 7.) (b) Lu swanela ku ambukañi ha lu itatuba ku bona haiba nji lu na ni buitati?

⁵ Sina feela mo lu kona ku itusiseza siiponi kuli lu bone mo lu bonahalela, lwa kona ku itusisa Bibele kuli lu tatube butu bwa luna ni ku lukisa fo lu sa ezi hande. (Mu bale Jakobo 1:22-25.) Nihakulicwalo, siiponi si kona ku lu tusa ku bona mo lu bonahalela haiba feela lu itusisa hande sona. Ka mutala, haiba lu mata-mata ku ipona, mwendi ha lu na ku lemuha nto ye ñwi ye nyinyani kono ili ye kona ku tahisa butata bo butuna bo bu kona ku tahisa kuli lu si ke lwa bonahala hande. Kamba haiba lu kecula feela mwa siiponi, lu ka swana lwa bona sifateho sa mutu u sili mwateñi. Ka nzila ye swana, kuli lu itusise Bibele kwa ku bona haiba nji lu na ni butata bo bu cwale ka buitati, lu tokwa ku eza ze ñwi kwandaa ku balanga feela Bibele ka ku mata-mata kamba kwandaa ku itusisanga yona kwa ku bona mafosisa a ba bañwi.

6. Lu kona ku tiiseza cwañi mwa mulao o petehile?

⁶ Ka mutala, lwa kona ku balanga Linzwi la Mulimu zazi ni zazi kono inze lu palelwa ku lemuha mikwa ya buitati ye lu zwelapili ku ba ni yona. Nto yeo i kona ku ba cwañi cwalo? Mu nyakisise taba ye: Mwa swanisezo ya mutu ya “ipona” mwa siiponi, Jakobo naa itusisize linzwi la Sigerike le li talusa ku itatuba ka tokomelo. Kacwalo mutu yo naa ipona ka tokomelo, kono ku na ni butata bo buñwi bo ne bu sa li teñi. Jakobo u zwelapili ku ñola kuli: ‘Mutu yo wa ikela mi u libala kapili mwa bonahalela.’ Mutu yo naa zwile cwalo fa siiponi a sa lukisi mafosisa a naa boni ha naa nze a ipona. Ka ku shutana ni mutu ya cwalo, mutu ya kondisa mwa linzila za hae u “talimisisa mwa mulao o petehile” mi hape u “tiiseza ku ona.” Kacwalo, mwa sibaka sa ku libala mulao o petehile wa Linzwi la Mulimu, mutu yo wa “tiiseza” mwa ku latelela lituto za mulao o petehile wo. Jesu naa bulezi nto ye swana ha naa ize: “Haiba mu zwelapili mwa linzwi la ka, mu balutiwa ba ka luli.”—Joa. 8:31.

7. Lu kona ku itusisa cwañi Bibele kuli lu tatube mikwa ya buitati?

⁷ Kacwalo, kuli mu lwanise mikwa ya buitati, mu swanela pili ku bala Linzwi la Mulimu ka tokomelo. Ku eza cwalo ku ka mi tusa ku lemuha mo mu fokola ili mo mu tokwa ku eza licinceho. Kono ku na ni hape lika ze ñwi ze  mu tokwa ku eza. Mu ezange lipatisiso. Haiba mu bala taba ye ñwi ya mwa Bibele, mu eze inge kuli ni mina ne mu li teñi ka nako yeo. Mu ipuze lipuzo ze cwale ka ze latelela: ‘Ne ni ka eza cwañi mwa muinelo wo? Kana ne ni ka nga muhato o swanela? Mi sa butokwa ni ku fita, hamulaho wa ku kengeyela ze mu bala, mu sebelise ze mu itutile. (Mat. 7:24, 25) Kuli lu zwelepili ku bonisa moya wa buitomboli, ha lu nyakisiseñi mo li kona ku lu tuseza litaba za Mulena Saule ni muapositola Pitrosi.

8. Saule naa na ni moya o cwañi ha naa kalile ku busa sina mulena, mi naa bonisize cwañi moya wo?

⁸ Mutala wa Mulena Saule u lu fa mamela ya mo buitati bu kona ku lu palelwiseza ku bonisa moya wa buitomboli. Saule ha naa kalile ku busa sina mulena, naa na ni buikokobezo ni mubonelo o munde ka za hae. (1 Sam. 9:21) Saule ka buikokobezo naa si ka fa Maisilaele ba bañwi koto ha ne ba bulezi ze maswe ka za mubusezo wa hae, ku si na taba kuli ne ba lwanisa maata a hae a naa filwe ki Mulimu. (1 Sam. 10:27) Mulena Saule naa itatezi ku etelelwa ki moya wa Mulimu ka ku etelela Maisilaele mwa ndwa ye ne ba winile ye ne ba lwana ni Maamoni. Mi hamulaho, Saule ka buikokobezo naa itumezi ku Jehova kuli ki yena ya naa tahisize kuli ba wine mwa ndwa yeo.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Saule naa kalile cwañi ku ba ni buitati?

⁹ Hasamulaho, Saule a tuhelela buitati ni buikuhumuso ku hula mwa pilu ya hae, sina feela mafumi mwa fokolisezanga sipi. Saule ha naa tuzi Maamaleke mwa ndwa, naa isize hahulu pilu kwa litakazo za hae ku fita ku utwa Jehova. Bakeñisa mukwañuli wa hae, Saule a ipulukela maluwo a Maamaleke ku fita ku latelela taelo ya Mulimu ya kuli maluwo ao a sinyiwe. Saule naa ikuhumusa hahulu kuli mane konji kwa naa lukisize kuli a yahelwe licwe la kupuzo. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Mupolofita Samuele ha naa bulelezi Saule kuli Jehova naa si ka tabela za naa ezize, Saule a fa mabaka a ku ikemela mi a isa pilu fa kalulo ye ñwi ya taelo ya Jehova ya naa latelezi yena Saule. Mane naa nyazize batu ba bañwi bakeñisa mulatu wa hae. (1 Sam. 15:16-21) Bakeñisa kuli naa ikuhumusa, Saule naa isize pilu kwa libubo la hae ku fita ku isa pilu kwa bulikani bwa hae ni Mulimu. (1 Sam. 15:30) Lu kona ku itusisa cwañi mutala wa Saule sina siiponi se si kona ku lu tusa ku zwelapili ku bonisa moya wa buitomboli?

10, 11. (a) Ze ne ezahezi ku Saule li lu lutañi ka za taba ya ku zwelapili ku bonisa moya wa buitomboli? (b) Lu kona ku ambuka cwañi ku latelela mutala o maswe wa Saule?

¹⁰ Pili, ze ne ezahezi ku Saule li lu luta kuli ha lu swaneli ku isepanga hahulu. Ku bonisa moya wa buitomboli haki nto ye bunolo, kacwalo, lu swanela ku zwelapili ku lika ka mo lu konela kaufela ku bonisa moya wo. (1 Tim. 4:10) Mu hupule kuli kwa makalelo, Saule naa li mutu yo munde mi naa tabisize Mulimu ka nakonyana, kono naa zwezipili ku bonisa mikwa ya buitati ya naa kalile ku ba ni yona. Hamulaho wa nako, Jehova a hana Saule bakeñisa kuli naa sa utwangi milao ya hae.

¹¹ Sa bubeli, ha lu swaneli ku isa pilu fa lika feela ze lu eza hande ni ku palelwa ku eza zwelopili mo lu sa ezi hande. Ku eza cwalo ku swana ni ku itusisa siiponi kuli lu bone bunde bwa litino za luna ze nca ni ku palelwa ku bona masila a fa sifateho sa luna. Nihaikaba kuli ha lu na buikuhumuso kamba ha lu isepi hahulu inge Saule, lu swanela ku ambuka mukwa ufi kamba ufi o kona ku lu tahiseza kuli lu latelele mutala o maswe wa Saule. Ha lu fiwa kelezo, haike lu si ke lwa bata mabaka a ku ikemela kamba ku nyaza ba bañwi bakeñisa mafosisa a luna. Ka ku shutana ni Saule, lu swanela ku itatela ku amuhelanga kelezo.—Mu bale samu 141:5.

12. Ku ba ni moya wa buitomboli ku kona ku lu tusa cwañi ha lu eza sibi se situna?

¹² Kono ku cwañi haiba lu ezize sibi se situna? Saule naa bata ku bukeleza libizo la hae, mi nto yeo ne i tahisize kuli a palelwe ku lukisa bulikani bwa hae ni Jehova. Ka ku shutana ni muinelo wo, ku bonisa moya wa  buitomboli kwa kona ku lu susueza kuli lu fumane tuso ku si na taba kuli ku eza cwalo ku ka lu tahiseza maswabi. (Liprov. 28:13; Jak. 5:14-16) Ka mutala, muzwale yo muñwi naa kalile ku buhanga maswaniso a mapunu inze a na ni lilimo ze 12, mi naa zwezipili ku buhanga maswaniso ao kwa mukunda ka lilimo ze fitelela 10. Muzwale yo u li: “Ne ku li hahulu taata kuli ni taluseze musalaa ka ni baana-bahulu ka za nto ye ne ni ezanga yeo. Kono cwale bakeñisa kuli ki kale ni ba taluseza ze ne ni ezanga, ni ikutwa kuli mushimbo o ne ni lwezi o bukiti hahulu ki kale u luliwa fafasi. Balikani ba ka ba bañwi ne ba swabile hahulu ha ne ni kupilwe kuli ni tuhele ku sebeza sina sikombwa sa puteho, ne ba ikutwile kuli ne ni ba swabisize. Nihakulicwalo, naa ziba kuli Jehova u itebuha hahulu sebelezo ya ka cwale ku fita ha ne ni buhanga maswaniso a mapunu, mi nto ya butokwa ku na ki mwa ni ngela Jehova.”

13, 14. Pitrosi naa bonisize cwañi mikwa ya buitati?

¹³ Muapositola Pitrosi naa na ni buitomboli ha naa nze a lutwa ki Jesu. (Luka 5:3-11) Kono Pitrosi naa sa tokwa ku lwanisa mikwa ya buitati. Ka mutala, Pitrosi naa nyemile muta muapositola Jakobo ni muapositola Joani ne ba kupile Jesu kuli a ba fe litulo ze tuna mwa Mubuso wa Mulimu. Mwendi Pitrosi naa nga kuli ki yena ya naa swanela ku fiwa situlo se situna kakuli Jesu naa bulezi kale kuli Pitrosi naa ka peta musebezi o ipitezi. (Mat. 16:18, 19) Jesu naa lemusize Jakobo, Joani, Pitrosi, ni baapositola kaufela kuli ba ambuke moya wa buitati kamba ku eza lika ka nzila ye bonisa inge kuli bona ki ba butokwa ku fita mizwale ba bona.—Mare. 10:35-45.

¹⁴ Jesu niha naa likile ku sikulula mwa naa ngela lika Pitrosi, Pitrosi naa zwezipili ku bonisa mikwa ya buitati. Jesu ha naa bulelezi baapositola kuli ne ba ka mu yubeka ka nakonyana, Pitrosi naa bonisize ba bañwi bumaswe ka ku bulela kuli ki yena feela ya naa ka zwelapili ku bonisa kuli wa sepahala. (Mat. 26:31-33) Pitrosi naa sa swaneli ku isepa hahulu, kakuli fa busihu bo bu swana bo, Pitrosi naa palezwi ku bonisa moya wa buitomboli. Naa isilelelize ni ku latula Jesu halaalu.—Mat. 26:69-75.

15. Ki kabakalañi mutala wa Pitrosi ha u lu susueza?

 ¹⁵ Nihaike kuli fokuñwi Pitrosi naa likanga ka taata mi naa palelwanga, mutala wa hae wa lu susueza. Bakeñisa buikatazo bwa hae ni ku tusiwa ki moya wa Mulimu o kenile, Pitrosi naa konile ku tuhela mikwa ya hae ya buitati. Hamulaho wa nako, Pitrosi naa bile ni buiswalo mi naa bonisize lilato la buitomboli. (Magal. 5:22, 23) Naa tiyezi miliko ye miñata ili ya naa ka palelwa ku tiyela kwamulaho. Ka mutala, Paulusi ha naa file Pitrosi kelezo ye tiile fapilaa batu ba bañwi, Pitrosi naa bonisize buikokobezo. (Magal. 2:11-14) Ha sa amuhezi kelezo yeo, Pitrosi naa si ka ba ni ndimbelela mi naa si ka ikutwa kuli libizo la hae ne li sinyizwe. Pitrosi naa zwezipili ku bulela kuli Paulusi naa li ‘muzwale wa hae.’ (2 Pit. 3:15) Mutala wa Pitrosi u lu tusa kuli lu zwelepili ku bonisa moya wa buitomboli.

16. Lu kona ku bonisa cwañi moya wa buitomboli ha lu li mwa miinelo ye taata?

¹⁶ Mu nyakisise mo mu ezezanga ha mu ipumana mwa miinelo ye taata. Pitrosi ni baapositola ha ne ba beilwe mwa tolongo ni ku natakiwa bakeñisa ku kutaza, ne ba tabile ku “shwaulwa” kabakala ku ba balateleli ba Jesu. (Lik. 5:41) Ni mina ha mu ipumana mwa matata, mwa kona ku nga nako yeo sina kolo ya ku likanyisa Pitrosi ni ku likanyisa Jesu ka ku bonisa moya wa buitomboli. (Mu bale 1 Pitrosi 2:20, 21.) Ku ba ni moya o cwalo kwa kona ku mi tusa nihaiba ha mu fiwa tuso ki baana-bahulu. Ku fita ku ikutwa kuli mwa fosezwa ha mu fiwa tuso, haike mu latelele mutala wa Pitrosi.—Muek. 7:9.

17, 18. (a) Lu kona ku ipuzañi ka za likonkwani za luna za kwa moya? (b) Lu kona ku ezañi haiba lu lemuha mukwa wa buitati mwa pilu ya luna?

¹⁷ Mutala wa Pitrosi wa kona ku mi tusa ku itomela likonkwani ha mu nze mu lapela Jehova. Mwa kona ku sebeza ka taata kuli mu pete likonkwani zeo ka nzila ye bonisa kuli mu na ni buitomboli. Kono mu tokomele kuli mulelo wa likonkwani ze mu itomela haki wa kuli mu be ba butokwa. Mu ipuze kuli: ‘Ki kabakalañi ha ni bata ku bolosola sebelezo ya ka ku Jehova kamba ha ni bata ku eza ze ñata ha ni nze ni sebeleza Jehova? Kana ni eza cwalo ka mulelo wa kuli ni lumbiwe ki ba bañwi kamba ni fiwe buikalabelo bo buñata, sina mo ne ba batela bo Jakobo ni Joani?’

¹⁸ Haiba mu lemuha kuli moya wa buitati wa hula mwa pilu ya mina, mu kupe Jehova kuli a mi tuse ku sikulula mubonelo ni maikuto a mina. Mi mu sebeze ka taata kuli kanya i fiwe Jehova isiñi mina. (Samu 86:11) Hape mwa kona ku itomela likonkwani ze si ke za tahisa kuli mu lumbiwe ki batu. Ka mutala, mwa kona ku itomela sikonkwani sa kuli mu bonisange hahulu kalemeno ka kañwi ka muselo wa moya ke mu fumana hahulu taata ku bonisa. Kamba haiba kuli mwa sebezanga ka taata ku itukiseza mikopano kono mwendi ha mu tabeli ku yo kenisanga kwa Ndu ya Mubuso, mwa kona ku itomela sikonkwani sa ku latelela kelezo ye kwa Maroma 12:16.—Mu bale.

19. Lu swanela ku ezañi kuli lu si ke lwa zwafiswa ki ze lu bona mwa siiponi sa Linzwi la Mulimu?

¹⁹ Haiba lu talimela ka tokomelo mwa siiponi sa Linzwi la Mulimu ni ku lemuha mo lu sa ezi hande kamba ku lemuha mikwa ya buitati, lwa kona ku zwafa. Haiba nto yeo i ezahala ku mina, mu hupule mutu yani ya naa kondisize wa mwa swanisezo ya Jakobo. Jakobo naa si ka bulela haiba mutu yo naa lukisize mafosisa a naa boni kapili-pili mi hape naa si ka bulela haiba mutu yo naa lukisize ka nto ni ka nto ka naa boni kuli ne ka fosahalile. Kono Jakobo naa bulezi kuli mutu yo naa tiiselize mwa “mulao o petehile.” (Jak. 1:25) Mutu yo naa hupuzi za naa boni mwa siiponi mi naa zwezipili ku lukisa fa naa sa bonahali hande. Kamukwaocwalo, mu be ni mubonelo o swanela ka za mina beñi, mi mu hupulange kuli kaufelaa luna ha lu si ka petahala. (Mu bale Muekelesia 7:20.) Jehova wa tabela ku mi tusa sina feela mwa tuselize mizwale ba mina ba bañata ili ba ba si ka petahala. Haiba mu latelela ze i luta Bibele ni ku zwelapili ku bonisa moya wa buitomboli, Mulimu u ka mi shemuba ni ku mi fuyaula.