Sanda Sa Luna Sa Kwa Moya
Sanda Sa Luna Sa Kwa Moya
“Se, ki sanda sa batanga ba Muñaa Bupilo.”—ISA. 54:17.
MU KONA KU ALABA CWAÑI?
Mulimu u ezizeñi kuli a bukeleze Linzwi la hae?
Jehova u bukelelize cwañi libizo la hae kuli li itusiswe ki batu ba hae?
Ki lika mañi za ezize Mulimu kuli lu zibe niti kacenu?
1. Jehova u file batu nto mañi kuli ba tusiwe?
JEHOVA u pila ku ya ku ile, mi u lu file litaelo ze lu tokwa ku latelela kuli lu kone ku pila ku ya ku ile. Litaelo zeo ha li si ka cinca. Bibele i bulela kuli: “Linzwi la Jehova li ina ku ya ku ile.” (1 Pit. 1:23-25) Lu swanela ku itebuha kuli Jehova u lu file Bibele ni lushango lwa butokwa.
2. Mulimu u bata kuli lu zibeñi ka za hae?
2 Jehova u bata kuli kaufelaa luna lu zibe libizo la hae. Libizo la “Jehova Mulimu” li bulezwi lwa pili mwa mañolo ha ku taluswa za ku bupiwa kwa “lihalimu ni lifasi.” (Gen. 2:4; NW) Ka makazo, Mulimu naa kuta-kutezi ku ñola libizo la hae fa matapa a Milao ye Lishumi ya naa file ku Mushe. Ka mutala, mulao wa pili u bulela kuli: “Ki na Jehova Mulimu wa hao.” (Ex. 20:1-17; NW) Diabulosi u likile ku sinya Bibele ka mulelo wa kuli lu si ke lwa ziba Mulimu ni libizo la Hae. Kono Jehova ha si ka tuhelela nto yeo ku ezahala.—Samu 73:28.
3. Mulimu u bata kuli lu ituteñi mwa Bibele?
3 Batu ba na ni mibonelo ye miñata ye fosahalile ka za Mulimu. Kono Jehova u bata kuli kaufelaa luna lu zibe niti. Lu swanela ku taba kakuli Bibele i lu bulelela hande kuli niti ki ifi. (Mu bale Samu 43:3, 4.) Ku swana feela inge kuli luna lu mwa liseli, mi batu ba lifasi ba mwa lififi.—1 Joa. 1:6, 7.
LU NA NI SANDA SE SI IPITEZI
4, 5. Ki tohonolo mañi ye ipitezi ye ne lu bile ni yona ka silimo sa 1931?
4 Batu ba ba pila mwa sibaka si li siñwi ba kona ku ba ni tulemeno to tu swana, lizo ze swana, ni mipilelo ye swana ili lika ze ba hozanga bana ni baikulu ba bona. Lika zeo li kona ku bizwa kuli ki sanda sa bona. Ka ku ba lipaki za Jehova, lu na ni nto ye swana sina sanda. Jehova u tusize batu ba hae ku utwisisa Bibele ni niti ka za hae ni milelo ya hae. Mi hape u lu kutekile hahulu ka ku lu biza ka libizo la hae.
5 Ka silimo sa 1931, ili kwa mukopano o no ezelizwe kwa Columbus, Ohio, kwa U.S.A, ne lu kalile ku biziwa sina Lipaki za Jehova. Fa pampili ya tukiso ya mukopano wo, ne ku na ni fo ne ku ñozwi litaku ze peli. Kaizeli yo muñwi naa bulezi kuli: “Batu ne ba sweli ku kabangisa taluso ya litaku zeo.” Pili ne lu bizwanga kuli Baituti ba Bibele, kono baputehi kaufela be ne ba fumanehile kwa ngambolo ye ipitezi la Sunda, ili la 26 July, 1931, ne ba lumezi kuli ku zwa feela honafo ba bizwange kuli Lipaki za Jehova. Leo ne li lizazi le li tabisa luli kakuli ne lu kalile ku bizwa ka libizo le linca la mwa Bibele. (Mu bale Isaya 43:12.) Muzwale yo muñwi naa bulezi kuli: “Ha ni na ku libala tabo ye ne ba bonisize mizwale ka ku sholoka ni ku kandelela.” Mwa lifasi kaufela, ki luna feela be ne ba tabela libizo leo, mi Mulimu naa boni teñi kuli lwa fiwa libizo le li ipitezi leo le se lu itusisize ka lilimo ze fitelela 80.
6. Ki litaba mañi ze li kalulo ya sanda sa luna?
6 Nto ye ñwi ye li kalulo ya sanda se lu filwe ki litaba za butokwa ze nepahezi za mwa Bibele ze lu tusa ku ziba za batanga ba Mulimu ba kwaikale. Ka mutala, ha lu bala litaba zeo, lu ka ziba ze ne ezahezi ku Abrahama, Isaka, ni Jakobo. Batu bao mwendi ne ba ambolanga ni mabasi a bona mo ne ba ka kona ku pilela bupilo bo bu tabisa Jehova. Ku ambolisananga ko ku cwalo mwendi ki kona ko ne ku tusize Josefa kuli a hane ku buka ni musalaa Potifaro. (Gen. 39:7-9) Mwa linako za baapositola, Bakreste ne ba buisananga za Mulimu. Paulusi naa bulelezi puteho lika za naa lutilwe ki Jesu ka za Mulalelo wa Mulena. (1 Makor. 11:2, 23) Litaba zeo kaufela li ñozwi mwa Bibele kuli lu itute mo lu kona ku lapelela Mulimu. (Mu bale Joani 4:23, 24.) Bibele ya kona ku tusa batu kaufela, kono ka ku ba batu ba Jehova, lu swanela ku itumela hahulu kuli lu na ni Bibele.
7. Ki sepiso ifi ye li kalulo ya sanda sa luna?
7 Ni kacenu Jehova wa tusanga batu ba hae. (Samu 118:7) Mwa lihatiso za luna, lwa kona ku ipalela za sweli ku eza Jehova kuli a sileleze batu ba hae. Ku bala litaba zeo ku tahisa kuli lu ikutwe ku silelezwa niha lu nyandiswa. Bibele i lu sepisa kuli ku si na taba kuli batu ba ka itusisa silwaniso sifi kamba sifi kuli ba lu lwanise, buikatazo bwa bona ha bu na ku konda. Mi haiba batu ba bañwi ba bulela ka ku lwanisa batu ba Mulimu mwa kuta, batu bao ha ba na ku lu fumana ni mulatu kakuli ku luka kwa luna ku zwa ku Jehova. Ku luka kwa luna ko ku zwa ku Jehova ko ki kalulo ya sanda sa luna. (Isa. 54:17) Ha ku na nto ya ka eza Satani ye ka lu holofaza ku ya ku ile.
8. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye ni mwa taba ye tatama?
8 Satani u likile mwa konela kaufela kuli a sinye Bibele ilikuli batu ba si ke ba ziba libizo la Jehova mi u likile ku pata niti. Kono Satani u palezwi ku peta mulelo wa hae. Mwa taba mo ni mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa (1) mo Mulimu a bukelelize Bibele ni litaba ze mwateñi; (2) za ezize Jehova kuli batu ba zibe libizo la hae; ni (3) za ezize Mulimu kuli lu kone ku ziba niti kacenu.
JEHOVA U BUKELELIZE LINZWI LA HAE
9-11. Jehova u bukelelize cwañi Bibele?
9 Batu ba likile mo ba konela kaufela kuli ba sinye Bibele, kono Jehova u i bukelelize. Buka ye ñwi i bulela kuli: “Ka silimo sa 1229, baeteleli ba Makatolika ba mwa muleneñi wa Toulouse ne ba hanisize batu kuli ba si ke ba itusisa Libibele za mwa lipuo za bona ili ka mulelo wa ku lwanisa likwata ze peli ze ne bata kuli Libibele li hasanyiwe ni ku baliwa ki batu. Fa mukopano o ne ezizwe ka silimo sa 1234 mwa Tarragona, kwa Spain, o ne u zamaiswa ki James I, taelo ye swana yeo ne i filwe. . . . Ka silimo sa 1559, katengo ka Makatolika ka hanisa ku hatiswa kamba ku luwa Libibele za mwa lipuo ze shutana-shutana nihaike kuli katengo kao ne ka si ka kupa tumelezo ya ku eza cwalo ku zwelela kwa ofisi ye tuna.”
10 Nihaike kuli batu ba bata ku sinya Bibele, Jehova u i bukelelize. Ibato ba ka silimo sa 1382, John Wycliffe naa tolokile Bibele ya pili mwa puo ya sikuwa. William Tyndale ni yena naa tolokile Bibele mwa puo ya sikuwa. Naa bulailwe ka silimo sa 1536 bakeñisa ku toloka Bibele. Ha naa tamelezwi kwa musumo, William Tyndale naa huwile kuli: “Mulena apula mulena wa England kapai.” Hape ku zwa fo, William Tyndale naa kamilwe mi hamulaho a cisiwa.
11 Ka silimo sa 1535, Miles Coverdale ni yena naa tolokile Bibele mwa puo ya sikuwa. Coverdale naa itusisize kalulo ye ñwi ya Bibele ya naa tolokile Tyndale, mi naa tolokile likalulo ze ñwi za Bibele ku zwelela mwa puo ya Silatini ni mwa Bibele ya naa tolokile Martin Luther ye ne li mwa puo ya Sijelemani. Kacenu lu na ni Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca ya Mañolo A Kenile. Lu ba ba tabile ku ba ni Bibele ye bakeñisa kuli ze ñozwi mwateñi za utwahala hande, li nepahezi, mi li lu tusa kuli lu pete hande musebezi wa luna wa ku kutaza. Satani kamba batu ba palezwi ku sinya Bibele.
JEHOVA U BUKELELIZE LIBIZO LA HAE
12. Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca i tusize cwañi batu ku ziba libizo la Jehova?
12 Jehova Mulimu u boni teñi kuli libizo la hae la bukelezwa mwa Linzwi la hae. Toloko ya Lifasi le Linca ha ne i ñozwi, mizwale ne ba itusisize libizo la Mulimu lona la Jehova, mwa litimana kaufela mo ne li ñozwi libizo leo mwa libuka za Bibele za pili. Libizo la Jehova li fumaneha ha 6,973 mwa Mañolo a Siheberu mi mwa Mañolo A Sigerike A Sikreste libizo la Jehova li fumaneha ha 237. Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca i fumaneha mwa lipuo ze 116. Mi likopi ze fitelela 178,545,862 se li hatisizwe.
13. Lu ziba cwañi kuli batu ba zibile libizo la Mulimu ku zwa feela fo ne ba bupezwi batu ba pili?
13 Batu ba pili bo Adama ni Eva ne ba ziba libizo la Mulimu mi ne ba itusisa lona. Nuwe ni yena naa itusisize libizo la Mulimu. Naa bulezi kuli: “Ku lumbekwe [Jehova] Mulimu wa Sema.” (Gen. 4:1; 9:26) Mulimu naa itusisanga libizo la hae ha naa ambolanga ni batu. Naa bulezi kuli: “Ki na [Jehova] ki lona Libizo la ka: Ha ni na ku fa yo muñwi kanya ya ka.” Mi hape naa bulezi kuli: “Ki na [Jehova], ha ku na yo muñwi, ha ku na Mulimu u sili kwandaa ka.” (Isa. 42:8; 45:5; NW) Jehova u boni teñi kuli batu mwa lifasi kaufela ba ziba libizo la hae. Kaniti luli lu na ni tohonolo ye tuna ya ku itusisa libizo la Jehova ni ku ba Lipaki za hae! Seo kona se i talusa Bibele ha i bulela kuli: “Lu paheke lindembela ka libizo la Mulimu wa luna.”—Samu 20:5.
14. Libizo la Mulimu li fumaneha kai ko kuñwi kwandaa mwa Bibele?
14 Libizo la Mulimu ha li fumanehi feela mwa Bibele. Ka mutala, libizo la Mulimu ne li fumanwi fa licwe la kwa Moabi, le ne li fumaneha kwa sibaka se si bizwa Dhiban (kamba Dibon) ili likilomita ze 21 ku zwa kwa upa wa liwate la Dead Sea. Fa licwe fo ne ku ñozwi likande la mulena Omri wa Isilaele mi hape ne ku ñozwi litaba za naa bulezi Mulena Mesha ha naa ama kwa ndwa ya hae ya ku lwanisa Isilaele. (1 Mal. 16:28; 2 Mal. 1:1; 3:4, 5) Fa licwe leo la kwa Moabi ku ñozwi libizo la Mulimu le li ñozwi ka ku itusisa litaku zee ne za Siheberu ze yemela libizo la Mulimu. Hape litaku zeo li fumaneha hañata-ñata mwa Mañolo a kwa Lakishi, ili kalulo ya tuemba-emba twa lika ze ne bupilwe fa lizupa ze ne fumanwi mwa Isilaele.
15. Septuagint ki nto mañi, mi ki kabakalañi ha ne i tokwahala?
15 Lilimo ze fitelela 2,000 kwamulaho, Mañolo a Siheberu naa tolokilwe mwa Sigerike ni ku hatiswa sina muputo o bizwa Septuagint. Ki kabakalañi ha ne ku tokwahala ku toloka Bibele mwa Sigerike? Kakuli Majuda ne ba tamilwe mwa tolongo ka lilimo ze 70. Majuda ha ne ba lukuluzwi ka silimo sa 537 pili Kreste a si ka taha kale, batu ba bañwi kwa Majuda ne ba ikatulezi ku siyala mwa Babilona. Kono hamulaho wa nakonyana, Majuda ba bañata ne ba tutezi kwa Alexandria, ni kwa Egepita, ko batu ne ba bulela Sigerike. Majuda bao ne ba tokwa kuli Mañolo a naa li mwa Siheberu a tolokiwe mwa puo ya Sigerike. Mwa likopi ze ñwi za Septuagint ya Sigerike ku na ni libizo la Mulimu le li sa siyezi mwa puo ya Siheberu.
16. Samu ye ñwi i itusisize cwañi libizo la Mulimu?
16 Buka ya pili ye nee hatisizwe kwa England yona naha ye nee busiwanga ki America nee li buka ya Lisamu ili mo ne ku na ni libizo la Mulimu. Buka yeo ne i tolokilwe ku zwa mwa puo ya Siheberu ku isa mwa puo ya sikuwa. Buka yeo i bizwa buka ya Lisamu, mi ne i hatisizwe lwa pili ka silimo sa 1640. Mwa litimana ze ñwi mo ku fumaneha libizo la Mulimu inge cwalo kwa Samu1: 1, 2, libizo leo li ñozwi kuli lehova. Mi timana yeo i bonisa kuli mutu ya fuyauzwi ha teelezi ku mutu ya maswe, kono u tabela “mulao wa lehova.” Kuli mu bale litaba ze ñata ze ama libizo la Mulimu, mu bone broshuwa ya Libizo La Bumulimu Le Li Ka Ina Kuya Ku Ile.
JEHOVA U LUKISIZE KULI LU ZIBE NITI
17, 18. (a) “Niti” ki nto mañi? (b) Ki litaba lifi ze li kalulo ya “niti ya taba ye nde”?
17 Lwa ikola ku sebeleza ‘Muñaa bupilo yena Mulimu wa niti.’ (Samu 31:5) Niti ki nto mañi? Ki litaba ze na ni bupaki. Mwa Libibele ze ne ñozwi mwa lipuo za pili, manzwi a tolokilwe fa linzwi la “niti” a talusa nto ye ñwi ye li ya niti, ye lukile, ni ye sepeha.
18 Jehova u boni teñi kuli lwa ziba niti kacenu. U zwelepili ku lu tusa kuli lu itute niti. (2 Joa. 1, 2) Mi nto yeo ki yona ye lu ituta kwa liñolo la Liproverbia 4:18 le li bulela kuli: “Nzila ya ba ba lukile i swana sina liseli la lizazi, le li ya li ekezeha, mane ku yo fita fa musihali o mutuna.” Mwa tapelo ya hae ya fa lilundu, Jesu naa lapezi ku Mulimu kuli: “Linzwi la hao ki yona niti.” (Joa. 17:17) Mwa Bibele ku na ni “niti ya taba ye nde,” ili litaba ze lu lumela kaufelaa luna ka ku ba Bakreste. (Magal. 2:14) Ki lifi ze ñwi za litaba zeo? Ki niti ka za libizo la Jehova, tukelo ya ku busa kwa Mulimu, tiululo ya sitabelo sa Jesu, zuho, ni Mubuso wa Mulimu. Ka nako ya cwale, lu ka ituta mo Mulimu naa bukelelize niti, nihaike kuli Satani naa bata kuli batu ba si ke ba i ziba.
JEHOVA U TIBELA SATANI KULI A SI KE A PATA NITI
19, 20. Nimrodi ne li mañi, mi batu ne ba likile ku ezañi ka nako ya naa busa?
19 Muunda ha se u felile, ne ku bile ni muzumi ya maata ya bizwa Nimrodi, ya naa lwanisanga Jehova. (Gen. 10:9) Bakeñisa kuli Nimrodi naa lwanisa Jehova Mulimu, naa sebeleza Satani luli. Nimrodi naa swana ni batu be ne ba lwanisize mwanaa Mulimu. Jesu naa bulezi cwana ka za batu bao: “Mu zwa ku ndataa mina Diabulosi, mi mu tabela ku eza litakazo za ndataa mina,” ya “naa si ka tiiseza mwa niti.”—Joa. 8:44.
20 Nimrodi naa busize batu ba mwa Babele ni minzi ye miñwi ye ne li mwahalaa linuka za Tigris ni Eufrati. (Gen. 10:10) Mwendi mane ki yena ya naa kalile ku yaha Babele ni tawala ya yona ibato ba ka silimo sa 2269 B.C.E. Jehova naa sa bati kuli batu ba pile mwa sibaka si li siñwi, kono bayahi ba Babele ne ba bulezi kuli: “A lu yeñi cwale, lu ikahele munzi o mutuna ni tawala ye telele, ngo ya yona i yo fita kwa lihalimu, mi lu ikezeze libizo; lu si ke lwa hasanyezwa mwa lifasi kamukana.” Bayahi bao ne ba palezwi ku feza ku yaha tawala yeo kakuli Mulimu naa ‘fapanyize puo ya lifasi kaufela.’ Kamukwaocwalo, batu ne ba zwile mwa muleneñi wa Babele. (Gen. 11:1-4, 8, 9) Satani naa bata ku sinya bulapeli bwa niti ni ku kukueza batu kaufela kuli ba mu lapele. Kono Jehova naa bukelelize bulapeli bwa niti, mi kacenu batu ba bañata ba sweli ba lapela Jehova.
21, 22. (a) Ki kabakalañi bulapeli bwa niti ha bu si ka lwaniswa hahulu-hulu ki bulapeli bwa buhata? (b) Lu ka itutañi mwa taba ye tatama?
21 Bulapeli bwa niti bwa li ku ba bu lwaniswe hahulu-hulu ki bulapeli bwa buhata. Libaka? Kakuli Muluti wa luna yo Mutuna, Jehova, u boni teñi kuli lu na ni Bibele, lwa ziba libizo la hae, mi lwa ziba niti. (Isa. 30:20, 21) Lu ka ba ni tabo ya niti haiba lu lapela Mulimu ka nzila ya bata kuli lu mu lapele ka yona. Kono lu swanela ku tokomela kuli lu lumela feela litaba za niti ni ku latelela ketelelo ye lu amuhela ka moya wa hae o kenile.
22 Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa mo likeleke ze ñwi ne li kalezi ku lutela lituto ze fosahalile ka za Mulimu. Lu ka ituta kuli Mañolo ha luti lituto ze fosahalile zeo. Mi hape lu ka ituta kuli Jehova u lu fuyauzi ka ku lu luta litaba za niti ka za hae. Litaba zeo kaufela zaa lu luta Jehova ki sanda se si ipitezi hahulu.
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 4]
Ne lu tabile hahulu ha ne lu kalile ku bizwa ka libizo la Lipaki za Jehova fa mukopano wa silimo sa 1931
[Siswaniso se si fa likepe 5]
Tyndale ni ba bañwi ne ba tolokile Bibele nihaike kuli ne ba ziba kuli ku eza cwalo ne ku ka ba bulaisa
[Manzwi a bañi ba siswaniso]
From Foxe’s Book of Martyrs
