Ze Ezahezi mwa Bupilo

Jehova U Ni Tusize ku Tiyela Matata A Bupilo

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO DALE IRWIN

“BANA BA 8 BA LIKANI! KONO MAYOPU BA BANE KI MUSHIMBO.” Yeo kona ye ne li toho ya taba mwa mutende wa mwa tolopo ya luna ha ne u zibisa za ku pepiwa kwa mayopu ba bane mwa lubasi lwa ka. Mayopu bao ha ba pepiwa, ne ni na ni bana ba basizana ba bane. Ha ne ni sa li mutangana, ne ni si na milelo ya ku nyala kamba mane ku ba ni bana. Kono kai, ne ni tilo ba ndate-bana ba 8!

NE NI pepilwe ka 1934 mwa tolopo ya Mareeba, kwa Australia. Ne ni li ñomba kwa bana ba balalu. Hasamulaho wa nako, lubasi lwa luna ne lu tutezi kwa Brisbane, mi teñi k’o boma ne ba lutanga kwa sikolo sa la Sunda mwa keleke ya Methodist.

Kwa makalelo a 1938, mitende ya mwa tolopo ya luna ne i bihile kuli Joseph F. Rutherford ya zwa kwa ofisi ye tuna ya tamaiso ya Lipaki za Jehova mwendi na ka hanelwa ku kena mwa Australia. Ba mano bala taba yeo, boma ba buza Paki ya na tilo lu potela kwa ndu ya luna kuli: “Kiñi ze ba ba ezeza cwalo?” Paki yo a ba alaba kuli: “Kana mwa hupula kuli Jesu na bulezi kuli batu ba ka nyandisa balateleli ba hae?” Boma kiha ba amuhela buka ya Cure, ye ne bonisa mo bu shutanela bulapeli bwa niti ni bulapeli bwa buhata. * Buka yeo ne i ba tabisize luli kuli mane ne ba ile ni luna banana la Sunda kwa mukopano wa Lipaki za Jehova sunda ye ne tatami. Sapili, bondate ne ba sa tabeli nto yeo luli, kono fokuñwi ne ba ñolanga lipuzo za Bibele fa pepa ni ku i tambeka boma kuli ba yo fa yo muñwi wa mizwale. Muzwale ya na fiwa pepa yeo na ñola fateñi likalabo  za ka Mañolo ni ku i tambeka boma kuli ba yo fa bondate.

Zazi le liñwi la Sunda, bondate ba ya ni luna kwa mikopano kuli ba yo kananisa Lipaki. Kono hamulaho wa ku ambola ni muokameli wa maeto ya na potela puteho ka nako yeo, bondate ba cinca mubonelo wa bona mi mane ba lumeleza kuli tuto ya Bibele ya ka sunda ni sunda i ezezwange kwa ndu ya luna, mi ba ba tabela mwa silalanda sa luna ne ba kona ku to kopanela teñi.

Ka September 1938, bashemi ba ka ba kolobezwa. Na ni likaizeli za ka ne lu kolobelizwe ka December 1941 kwa mukopano wa naha o ne u ezelizwe kwa Hargreave Park kwa Sydney, mwa New South Wales. Ne ni li wa lilimo ze supile. Hamulaho wa fo, ne ni kalile ku yanga mwa simu kamita ni bashemi ba ka. Miteñi yeo, Lipaki ne ba lwalanga mishini fo ku lizezwa matapa ha ba kutaza fa ndu ni ndu mi ne ba lizanga matapa a lingambolo za Bibele kwa beñi ba mandu.

Bo Bert Horton ki ba bañwi ba Lipaki bao bo ni sa hupula hande. Muzwale yo na luwile mota ye na ni lipangaliko ze hulisa mulumo mi mota yeo ne i na ni sipika ye tuna ye ne tamelezwi fahalimu. Ku sebeza ni bo Bert ne ku tabisa, sihulu ku mutangana ya kuma ku na. Ka mutala, ha lu liza ngambolo ya Bibele fahalimwa lilundu, hañata ne lu bonanga mota ya mapokola ha i lu liba. Ha ba bona cwalo, bo Bert ne ba timanga mushini wa bona kapili-pili ni ku shimbululela mota ya bona kwa lilundu le li ñwi le ne li li kwahule ni fo ni ku yo liza litapa le liñwi. Ne ni itutile ze ñata ka za ku sepa Jehova ni ku ba ni bundume ku bo Bert ni mizwale ba bañwi ba ba sepahala ni ba ba bundume inge bona.—Mateu 10:16.

Ha ne ni li wa lilimo ze 12, ne ni kutazanga ni nosi kamita ha se lu caisize kwa sikolo. Muta o muñwi ne ni kopani ni lubasi lwa bo Adshead. Hañihañi, bashemi kaufela, bana ba bona ba 8, ni baikulu ba bona ba ituta niti. Na itumela ku Jehova kwa ku itusisa na ya n’a li kashimani-shimani fela kuli ni tuse lubasi lo lunde l’o ku ituta niti.—Mateu 21:16.

Ni Kapwekwa Matohonolo ni Sa Li yo Munca

Ne ni bile sikombwa sa ka nako kaufela inge ni na ni lilimo ze 18, mi ne ni lumilwe ku yo belekela kwa Maitland, mwa New South Wales. Ka 1956, ne ni memilwe ku yo sebeleza kwa ofisi ya mutai wa Australia, kwa Sydney. Kwa mizwale ba 20 ba ne ba pila teñi k’o, ba sikai ku bona ne ba tozizwe, mi ne ba na ni sepo ya ku yo busa ni Kreste mwa Mubuso wa hae wa kwa lihalimu. Yeo ne li tohonolo ye tuna luli ya ku belekisana ni mizwale bao!—Luka 12:32; Sinulo 1:6; 5:10.

Nihaike ne ni bata ku ba likwasha, takazo yeo ne i felile ha ni kopana ni bo Judy Helberg, kaizeli ya na li paina, ya buheha, ya na bizizwe kwa mutai kuli a to ni tusa ku eza musebezi o muñwi o mutuna ka nakonyana. Bo Judy ni na lwa batana mi lwa nyalana hamulaho wa lilimo ze peli. Mi lwa kalisa musebezi wa mwa mupotoloho wa ku potela liputeho za Lipaki za Jehova sunda ni sunda kuli lu susueze mizwale ni likaizeli.

Ka 1960, bo Judy ba puluha mweli wa luna wa musizana, wa libizo la Kim. Kacenu le haiba mutu a ba ni mwana, u ka tokwa ku tuhela musebezi wa maeto ni ku ina sikalalambo. Kono ne lu komokile hahulu ha ne lu kupilwe ku zwelapili ku potela liputeho. Hamulaho wa ku lapela hahulu ka za teñi, lwa lumela mi mwa likweli ze supile ze ne tatami, ne lu zamaile ni Kim ka likilomita ze 13,000 ka mbasi, ka fulai, ni ka sitima ha ne lu nze lu potela liputeho ze kwahule-hule za mwa Queensland ni mwa Northern Territory. Ne lu si na mota ka nako yeo.

Kamita ne lu lobalanga mwa mandu a mizwale ni likaizeli. Mi bakeñisa kuli ne ku cisa, misiyo  ya mwa miteñi yeo ne i si na likwalo, ne ku itusiswa masila, mi seo ne si li t’ata ku luna bakeñisa Kim ya na lilanga busihu. Hañihañi kwa lu bela t’ata hahulu ku babalela mwana ni ku eza musebezi wa maeto ka nako ye swana. Kacwalo lwa yo yaha mwa Brisbane, mi na kena musebezi wa ku penda kuli lu fumanele fateñi mali. Hamulaho wa lilimo ze peli ku zwa fa na pepezwi Kim, lwa ba ni mwan’a musizana yo muñwi wa libizo la Petina.

Mo Ne Ni Tiyezi Muliko

Ka 1972, basizani ha se ba kwanisize lilimo ze 12 ni 10, bo Judy ba bitulwa ki butuku bwa kansa bo bu bizwa Hodgkin’s disease. Kozi yeo ne i lu tomohisize hahulu lipilu. Kono ka nako ye ne ba kula bo Judy mane ku fita niha ba timela, Jehova na lu omba-ombile ka Linzwi la hae, moya wa hae o kenile, ni ka mizwale ba luna. Ne lu tiisizwe hape ki Tora ya ku Libelela ye ne lu amuhezi hamulaho fela wa kozi yeo. Mwa tora yeo ne ku na ni taba ye ne bonisa mwa ku talimanela ni matata a ka butu, a cwale ka lifu, mi ne i bonisize mo li kona ku lu tuseza litiko ku ba ni tulemeno to tu tiisa bulikani bwa luna ni Mulimu to tu cwale ka buitiiso, tumelo ni busepahali. *—Jakobo 1:2-4.

Hamulaho wa lifu la bo Judy, na ni banake lwa utwana hahulu ni ku fita. Ku bulela fela niti, ne ku li t’ata ku peta misebezi kaufela ni li nosi. Kono sibeli sa bona ne ba nolofalize musebezi wa ka.

Na Nyala Hape Mi Lubasi Lwa Hula

Hañihañi na nyala hape. Bafumahali ba ka ba banca, bo Mary, ni na, ne lu swana mwa lika ze ñata. Ni bona bosinyalana ni bona ne ba bituzwi ki butuku bwa Hodgkin’s disease. Hape ni bona ne ba na ni bana ba babeli ba basizana—Colleen ni Jennifer. Colleen ne li mwanana ku Petina ka lilimo ze talu. Kona kuli lubasi lwa luna cwale ne lu li lwa basizani ba bane ba lilimo ze 14, 12, 9 ni 7.

Sapili na ni bo Mary ne lu lumelelani kuli mañi ni mañi na ka elezanga bana ba hae ba ku ipepela ku fitela bana ba yo muñwi ba twaelela mushemi ya ba añuzi. Ha se lu nyalani ni bo Mary, ne lu tomile milao ye mibeli ya butokwa. Wa pili ne li wa ku sa shelanela fapil’a bana, mi wa bubeli ne li wa ku ambolisana ku fitela lu wiseza taba likamba, niha ne ku ka lu ngela nako ye ñata ku eza cwalo ku likana ni sikuka sa Bibele se si kwa Maefese 4:26.

Ka ku komokisa, kaufela luna lwa twaela ku pila hamoho sina lubasi, nihaike ne lu si ka libala za maswabi a luna onafo fela. Ka mutala, la Mubulo ni la Mubulo manzibwana ne li “lizazi la malilo” ku bo Mary. Hamulaho wa tuto ya lubasi, basizani ha se ba lobezi, bo Mary ne ba palelwanga ku iswala mi ne ba si tuwanga sililo.

Bo Mary ne ba bata kuli lu ipepele mwana ya lu konka. Ka bumai mulwalo wa bona wa sinyeha. Bo Mary ha ne ba itwezi hape, ne ku ezahalile nto ye komokisa. Ha ne ba ile kwa sipimo, mushini ne u bonisize kuli ne ba si ka itwala mwana a li muñwi fela kono ne ba itwezi bana ba bane! Nto yeo ne i ni komokisize luli. Na munna wa lilimo ze 47 ne ni ka ba ndate-bana ba 8! Mayopu ba bane bao ne ba pepilwe ka la 14 February 1982 hamulaho wa lisunda ze 32, mi bo Mary ne ba puluhile ka ku pazulwa. Clint ya na weita likilogramu ze 1.6 ne li yena wa pili, na tatamiwa ki  Cindy ya na weita likilogramu ze 1.9, kona ku taha Jeremy ya na weita likilogramu ze 1.4, mi Danette ya na weita likilogramu ze 1.7 ne li yena wa mafelelezo. Limbututu zeo kaufela ne li sa swani.

Bo Mary ha se ba puluhile dokota a to ni ina kwatuko.

A ni buza kuli: “Kana mu bilaela kuli mu ka uta cwañi bana ba?”

Na mu alaba na li: “Na li ku ba ni ipumane mwa muinelo o cwana.”

Manzwi a na bulezi hasamulaho na ni komokisize ni ku ni tiisa.

Na ize: “Puteho ya mina ha i na ku mi yubeka. Mu sa umbuna fela hanyinyani kipeto sicaba si ka selehana ku to mi tusa!”

Ni itumela hahulu kwa tuso ya mupepisi yo ni ba na belekisana ni bona, ne lu konile ku kutela kwahae lu lwezi limbututu z’e ne ze ikanguzi hande hamulaho wa likweli fela ze peli.

Mungendenge wa ku Uta Limbututu Z’e Ne

Bakeñisa kuli na ni bo Mary ne lu bata ku eza lika hande, lwa lukisa lika ze ne ka eziwanga lizazi mukatumbi. Bana ba luna ba basizana ba ba hulile ne ba tusize hahulu kwa ku babalela limbututu. Mi manzwi a dokota yani ne li a niti—ne lu ‘umbunile’ fela hanyinyani mi ba mwa puteho ba to tusa. John MacArthur, mulikan’a ka yo mutuna na lukisize kale kuli Lipaki ba ne ba ziba ku yaha ba to yandulula ndu ya luna. Ha se lu isize limbututu zeo kwahae, sikwata sa likaizeli ne si tilo lu tusa ku li babalela. Likezo ze nde zeo kaufela ne li bonisa lilato la luna la Sikreste.—1 Joani 3:18.

Ne ku li inge limbututu zeo ne li “limbututu za puteho.” Ni la kacenu le, bana bao ba nga kuli mizwale ni likaizeli ba ba lilato ba ne ba lu tusize bao ki ba bañwi ba mwa lubasi. Bo Mary bona ba bile mufumahali ni mushemi yo munde mi ba babalezi bana ba bona ha lilato. Ba itusisize luli kelezo ye ba itutile mwa Linzwi la Mulimu ni mwa kopano ya hae. Ha ku na kelezo ye fita yeo!—Samu 1:2, 3; Mateu 24:45.

Mikopano ya Sikreste ni musebezi wa mwa simu ne li zwezipili ku ba lika za butokwa ze ne lu ezanga sunda ni sunda, nihaike ne lu na ni ku satalala kabakala kuli ne lu tokwa ku babalela limbututu z’e ne. Nto ye ñwi ye ne lu ikozi ki lituto za Bibele ze ne lu zamaiseza ku bosinyalana ba ba sishemo ba bane ba ne ba tahanga kwa ndu ya luna kuli ba to itutela teñi. Nihaike muhato wo ne u lu nolofaliselize lika, bo Mary ne ba katalanga kuli fokuñwi mane ne ba ngumokanga mwahal’a tuto ya luna, ba nze ba sweli mbututu ye lobezi. Hañihañi, bo sinyalana bao ne ba bile mizwale ni likaizeli za luna ba kwa moya.

Lu Ba Twaeza Za kwa Moya Ba Sa Li Ba Banyinyani

Limbututu zeo mane li si ka kalisa kale ku zamaya, na, bo Mary, ni bana ba basizani ba ba hulile, ne lu yanga ni zona mwa simu. Ka nako ye ne ba ituta ku zamaya, na ne ni pepanga ba babeli mi bo Mary ni bona ne ba pepanga ba babeli, mi kona kuli ne ba sa katalisi. Mi mane batu ne ba lata hahulu ku ambola za limbututu zeo mi seo ne si lu file kolo ya ku kalisa lingambolo ni beñi ba mandu ba ba silikani. Zazi le liñwi ne ni kopani ni munna ya na pihelela kuli haiba mutu na pepilwe ka nako ye nuhilwe kale za yona, butu bwa hae ne bu ka latelela ona cwalo mo ku nuhezwi. Ne ni si ka mu kananisa, kono na mu kupa kuli nge ni mu potele hape zazi le li swana leo kakusasana. A lumela, mi na kutela ku yena ni nze ni shimbile limbututu z’e ne. A komoka hahulu ku ba bona mi na ba beya mwa mulaini ku likana ni mo ba pepelwa. Hasamulaho na ba ni ngambolo ye nde ni yena isi fela ka za sibupeho sa  bona se si shutana se ne si iponahalela hande, kono ni za ku shutana kwa butu bwa bona, ili nto ye ne bonisize kuli tumelo ya hae ne i si ka nepahala. A ni bulelela kuli: “Ni swabile hahulu kuli ne ni tisize tuto ye. Ku bonahala kuli ni tokwa ku eza patisiso ye tuna ka za teñi, nji cwañi?”

Ka ku ba banana, bana ba luna mwa bune bwa bona ne ba sa lati ku ba kalimela ka sikwata ha ba fosize, kacwalo ne lu kalimelanga mañi ni mañi a nosi. Nihakulicwalo, ne ba itutile kuli ne lu ba kalimelanga ze swana. Ha ne ba talimani ni likatulo ze ama lizwalo kwa sikolo, ne ba kumalelanga likuka za Bibele mi ne ba pakelananga, mi Cindy ki yena ya na ba yemelanga. Hañihañi batu ne ba lemuhile kuli mayopu ba bane ha ba koni ku kauhanywa.

Na ni bo Mary ne lu talimani ni butata bo ba kopananga ni bona bashemi ba bañwi, bona bwa ku tusa bana ba ba sa nonoboka ku sepahala ku Jehova. Puteho ye lilato ni sico se si ñata se si lukiswa ki kopano ya Jehova ya fa lifasi ne li lu tusize ku kondisa, kambesi cwalo kambe musebezi wo ne u lu bezi t’ata ni ku fita. Ne lu likile ku banga ni tuto ya Bibele ya lubasi ya kamita ni ku ambolisananga hande mwa lubasi nihaike ne ku si ko ku bunolo kamita. Nihakulicwalo, buikatazo bwa luna ha bu si ka ba bwa mbango kakuli bana ba luna ba 8 kaufela ba iketezi ku sebeleza Jehova.

Ni Talimana ni Busupali

Mwa lilimo ze felile, ni ikozi limbuyoti ze ñata za kwa moya ze cwale ka ku ba eluda mwa puteho, muokameli wa muleneñi ni ku ba mutusi wa muokameli wa maeto. Hape ne ni sebelize sina yo muñwi wa ba mwa Katengo ka Kutwano ni ba Sipatela, ili bao musebezi wa bona ki ku tusa kuli madokota ba lumeleze bakuli ba bona ba ba li Lipaki ku alafiwa ku si na ku pompelwa mali. Mi hape ni bile ni tohonolo ya ku catisa manyalo ka lilimo ze 34. Ni nyalisize batu ba ba bat’o ba 350, ku kopanyeleza cwalo ni banake ba basizana ba silezi.

Na itumela ku Jehova kamita kwa tuso ye ni filwe ka lilimo-limo ki bo Judy, bo ne ni nyalanga sapili, ni ku bo Mary bo ni nyezi cwale. (Liproverbia 31:10, 30) Kwand’a ku ni tusa fela mwa buikalabelo bwa ka bwa ku ba eluda wa mwa puteho, ba bile mutala o munde mwa bukombwa mi ba tusize kwa ku suña tulemeno twa kwa moya kwa bana.

Ka 1996, ne ni fumanwi ni butuku bwa booko bo bu tiseza lulu. Kabakaleo ne ni sa koni ku penda hape. Niteñi ni sa ikola ku sebeleza Jehova, nihaike ha ku sa swana ni mo ne ni ezezanga kale. Kono ni itutile ku utwisisa basupali ba bañwi.

Ha ni iheta, na itumela kuli Jehova u zwezipili ku tusa na ni lubasi lwa ka ku tiyela matata a mañata e lu kopani ni ona inze lu tabile. (Isaya 41:10) Na ni bo Mary, hamohocwalo ni bana ba luna ba 8, hape lwa itumela kwa mizwale ni likaizeli ba kwa moya ba ba lu tusize. Kaufela bona ba lu bonisize lilato ka linzila ze lu sa koni ku talusa ka butungi.—Joani 13:34, 35.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Na ni boma, muhulwan’a ka Garth ni kaizel’a ka Dawn, ha ne lu itukiseza ku ya kwa mukopano kwa Sydney ka silimo sa 1941

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Na ni bo Judy ni Kim ha na sa li mbututu ka nako ye ne ni li muokameli wa maeto mwa Queensland

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Hamulaho wa ku pepiwa kwa limbututu ze ne, bana ba luna ba basizani ba bane ba ba hulile ni ba mwa puteho ne ba lu tusize ku babalela limbututu