Taba Ye Nde I Fita mwa Litolopo za Kwahule mwa Bolivia

KAUFELA luna ba ba bato likana 20 lu kubukani fa likamba. Lu nyolezwi musipili o ka tanda lizazi mutumbi kuli lu yo potela minzi kwa musuweto. Lu fa njetumuko ya lilundu la Andes, fona fo i bayulela nuka ya Beni mwa libala le li yo sululela mezi mwa nuka ya Amazon. Sibaka seo sa buheha luli.

Kono ha lu bapoti ba ba tilo buha fela naha. Ba bañwi ku luna ba pepwa ku sona sibaka se; ba bañwi bona ba zwa kwa litolopo za kwahule kuli ba to yaha mwa Rurrenabaque, yona tolopo ye nyinyani ye buheha; ya likota ze tunya lipalisa, ya mandu a ku lulela, ni mikwakwa ye kuzize mo ku fitanga fela mitututu ya malifiti ka siwela. Ki kabakalañi ha lu tama musipili wa ku yo potela minzi kwa musuweto?

Se lu eza ki nto ye ezahala hahulu mwa libaka ze ñata za Bolivia. Lipaki za Jehova mwa litolopo ze tuna ni linaha ze ñwi ba isa taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu kwa litolopo ze nyinyani.—Mateu 24:14.

Bolivia i fumaneha fahal’a South America. Mi ki naha ye tuna kuli mane France i kena habeli mwa butuna bwa yona nihaike kuli bayahi ba yona ki ba banyinyani hahulu ha ba bapanyiwa ku ba naha France. Buñata mwa Bolivia ba pila mwa litolopo ze tuna ni mwa litauni mo ku lafiwa macwe a butokwa mi ba yahile fa libaka ze buheha za malundu kamba mwa libaka za njimo mwa misindi. Kono mwa libaka ze futumala ze mwatasi, litolopo li shambaukani mi ku na ni mitemwa mwahala tolopo ye ñwi ku ya ku ye ñwi.

 Mwa lilimo za bo ma 1950 ni ma 1960, balumiwa ba ba bundume ba ba cwale ka bo Betty Jackson, Elsie Meynberg, Pamela Moseley, ni Charlotte Tomaschafsky, ne ba izo kutaza mwa litauni ze ñata za kwahule. Ne ba lutile batu ba lipilu ze nde niti ya Bibele ni ku tusa ku toma liputeho za batu ba banyinyani. Mwa lilimo za bo ma 1980 ni ma 1990, palo ya Lipaki za Jehova ne i ekezehile hahulu-hulu, sihulu mwa litolopo ze tuna. Kacenu le se ku na ni liputeho kai ni kai mwa litolopo. Liputeho za fumaneha mwa likiliti ze fumile mo ku pila batu ba ba belekela mwa liofisi ze mwa miyaho ye mitelele, mo ku pilwa mwa mandu a mande a matuna-tuna, mi lika li lekiwa mwa lintolo ze tuna. Kono hape liputeho li sa fumaneha ni mwa matakanyani mo ku pilwa mwa mandu a sitina sa mubu o zwakani ni musuhela, mo ku lekiwa lika fa misika ya fa patelo, mi ku apalwa liapalo ze lukiwa ku zona libaka zeo. Kono ku konwa ku eziwañi kuli batu ba bañata mwa libaka za kwahule zeo ba fite fa ku ziba Jehova?

Ku Toboha Bupilo bwa mwa Bukuwa

Mwahala lilimo ze felile ze 20, mabunda-bunda a batu mwa Bolivia ba zwile mwa litauni mo ku lafiwa macwe a butokwa ni mwa mahae ni ku tutela mwa litolopo ze tuna. Mi kwa komokisa ku bona batu ba ba tuta ku zwa mwa litolopo ku ya kwa mahae. Minzi ye miñata i na ni fela luwaile lu li luñwi mi malaiti ki a ku banjezwa ka lihora li sikai fela ka zazi. Lipaki ba ba pila mwa libaka zeo mwendi ba bonananga fela fa mikopano ya ka silimo, mi linzila za ku ya kwa mikopano yeo li tula hahulu, ze ñwi za sabisa, mi ze ñwi za botehisa luli. Likolo mwa mahae li luta fela lituto za matatekelo. Kono cwale kiñi ze susueza Lipaki za Jehova ba bañwi kuli ba zwe mwa litolopo ni ku ya kwa minzi?

Nakonyana kwamulaho bo Luis ne ba ize: “Ne ni kona ku ipumanela musebezi mwa tolopo ya La Paz. Kono bashemi ba ka ne ba bonisanga kuli musebezi wa ku luta za Bibele kona musebezi sakata. Kiha se ni eza fela kosi ye kuswani ya za buyahi. Nako ye ñwi ha ne ni li fa pumulo, ne ni ile kwa Rurrenabaque, mi na yo lemuha batu mo ne ba nyolelezwi ku teeleza kwa taba ye nde. Mi ha ne ni boni bunyinyani bwa palo ya mizwale kwateñi, se ni ikutwa kuli luli ni swanela ku yo kuta kuli ni to tusa. Ha ni bulela cwana ni zamaisa lituto za Bibele za fa mandu ze 12. Ka mutala ni ituta ni mutangana yo muñwi ni musal’a hae, ba ba na ni bana ba bane. Mutangana wa teñi na nwa maswe mi na lata hahulu likwinano za mali, kono u siile mikwa yeo kaufela mi sa kalile ku taluseza balikani ba hae za sweli ku ituta ka za Jehova. U itukisezanga tuto ya hae kamita. U ikutwanga maswe haiba u ya mwa mushitu ku yo lema likota ka mazazi a malalu kamba a mane kakuli ha tabeli ku yawa nto ni ye kana. Ha ni ba bonanga kaufela bona kwa mikopano ya Sikreste, ni ikutwanga kuli luli ne ni ezize hande ka ku itombola ku taha kwanu.”

 Bo Juana ki bashemi ba makwasha. Ba talusa kuli: “Ne ni beleka mwa lapa le liñwi mwa tolopo ya La Paz. Mwanake ha na li yo munyinyani, na kala bukombwa bwa nako kaufela mwa tolopo. Mi ha ne ni tilo pota mwa Rurrenabaque na lemuha kuli ne ku na ni ze ñata ze ne ni kona ku peta ha ne ni ka tutela kwanu. Kiha se lu tuta, mi na to fumana musebezi wa mwa lapa. Kwa makalelo ne ni si ka twaela ku cisa kwa sibaka se ni ku ata kwa tukokwani. Kono cwale se lu felize lilimo ze supile ona kwanu. Ni zamaisa lituto za Bibele ze ñata ka sunda, mi buñata bwa bo ni ituta ni bona ba bonisa buitebuho ka ku tahanga kwa mikopano.” Bo Juana ni mwan’a bona wa mushimani ba mwa sikwata seo se si kwela sisepe se si liba kwa musuweto. Ha mu teeleze kwa likande la mo ne ba zamaezi.

Musipili wa kwa Musuweto

Injini ya kwamulaho i luma ka m’ata ha lu atumela pakana ye mwahal’a malundu. Licikwele za cobilikana kabakala ku filikanywa. Mezi a sileze a’ shulumuka fa malundu a panga libuu mi muzamaisi wa sisepe u pululeza libuu leo ka ku kotopa sisepe ka bucaziba. Lizazi ha li yo kambama, ki luna bao lwa longoka mwa sisepe fa kandiana cwana. Fa kandiana fo, lu fumana fateñi muokameli yo muñwi wa Puteho ya Rurrenabaque mi u lu supeza kwa ku kutaleza.

Bolyaminzi ba lu amuhela hande; ba bañwi mwa miluti ya likota kamba mwa mandu a bona a yahilwe ka mataka a sishukulumbwe ni ku lulelwa ka matali a nzalu. Hamulahonyana wa fo lu katana bosinyalana ba mikulwani ba ba patehile ku hamula mishwati mwa mahamulelo a betilwe fa likota. Mulo wa mishwati u suluhela mwa sikotolo sa sipi ya kopa. Hasamulaho ba ka bilisa mulo wo ku fitela u pangeha sikombombo se si ka yo lekiswa kwa tauni. Ki bao ba lu mema ku kena mwa ndu mi ba lu buzaka lipuzo za Bibele.

Ki luna bao lwa zwelapili mwa musipili wa luna inze lu kutaza mwa munzi ni munzi. Ba bañata ba itebuha ku utwa ze i bulela Bibele ka za ku fela kwa matuku ni lifu. (Isaya 25:8; 33:24) Kulo kwanu ko ku sa fumanehi lipatela fakaufi, buñata bwa mabasi ba kile ba utwa butuku bwa ku shwelwa ki mwana. Bupilo bwa ku itinga fa ku lima ni ku yamba bu t’ata mi ha bu sepehi. Kacwalo ba bañata ba tabela hahulu manzwi a sepisizwe ki Mulimu kwa Samu 72 a bulela za mulonga o ka felisa bubotana. Kono niteñi, kana mu nga kuli batu ba mwa libaka ze kwahule cwalo ba ka ikataza ku ya kwa mikopano ya Sikreste? Yeo kona puzo ye ne ba ipuza bo Eric ni Vicky, ba ba li likombwa za nako kaufela kwa Santa Rosa, ye fumaneha mwa  libala la Amazon kwa sibaka se si tanda lihora ze talu ha mu ya ka mota ku zwa fa fo lu zamaela.

Kana Ba Ba Tabela Ba ka Taha kwa Mikopano?

Bo Eric ni Vicky ne ba tile mwa Bolivia lilimo ze 12 kwamulaho ku zwa kwa California, U.S.A. Muokameli wa maeto ki yena ya na akalelize kuli ba tutele kwa Santa Rosa. Bo Vicky ba li: “Mwa sibaka seo kaufela ku na ni fela luwaile lu li luñwi mi ha ku na intaneti. Lifolofolo ki mbwee. Lu iponelanga limbulu, limpye, ni linoha ze tuna ha lu pota-pota mwa libaka ze li bukaufi ka mitututu ya luna. Kono se si tabisa hahulu ku fita lifolofolo ki batu ba kwateñi. Lu ituta Bibele ni lubasi lwa bo Vaca ni bafumahali ba bona; ba ba na ni bana ba bane ba banyinyani. Ba pila kwa sibaka se si eza likilomita ze 26 ku zwa mwa tauni. Ndate lubasi lo ne li munwi yo mutuna, kono cwale u cincize. Sunda ni sunda u tahanga kwa Ndu ya Mubuso ni lubasi lwa hae kaufela ku beya kaizel’a hae wa mwanana. U pepanga musal’a hae ni mbututu fa njinga ya hae ye tuna. Mwan’a hae wa mushimani wa lilimo ze 9 u pepanga kaizel’a hae wa mwanana fa njinga ye ñwi, mi mwan’a hae yo muñwi wa lilimo ze 8 ni yena u cobanga ya hae. Ku ba ngelanga lihora ze talu kuli ba fite kwa Ndu ya Mubuso.” Lubasi lo luli lwa lata Jehova mi lu lika ka mo lu konela kaufela ku swalisana ni puteho.

Mwa likweli ze 18 fela, batu ba balalu ki kale ba kolobezwa, mi ba bañwi ba ba bato likana 25 ba tahanga kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso ye nca mwa Santa Rosa. Nihaike ku na ni libunda la batu ba ba bata ku ituta Bibele, ba bañata ba tokwa ku eza licinceho ze tuna kuli ba sebeleze Jehova.

Butata bwa Kutokwa Micato

Bo Marina ni Osni ki balumiwa ba ba sebeleza mwa tauni ye kwahule bukaufi ni museto wa naha ya Bolivia ni Brazil. Ba talusa kuli ba bañata mwa sibaka seo ha ba ngi linyalo sina tamo ye inelela. Ba na ni linyazi ze ñata. Bo Osni ba li: “Bo ki bona butata bo bu ba tibela ku zwelapili kwa moya. Batu ha ba bata ku ba Bakreste ba niti, ba na ni ku eza licinceho ze ñata ze tokwa ku ikataza. Ba bañwi ba tokwa ku tuhela linyazi za bona za kale kihona cwale ba ka nyala ka mulao. Kono bakeñisa ku lemuha kuli Mañolo a tokwa ku ñolisa linyalo ka mulao, ba bañwi ba lwanile ka t’ata kuli ba fumane mali a tokwahala a ku yo catisa.”—Maroma 13:1, 2; Maheberu 13:4.

Bo Marina ba kandeka ze ne ezahezi ku bo Norberto. Ba li: “Bo Norberto ne ba pilile ni basali ba sikai pili ba si ka pila kale ni musali wa mubesi wa linkwa. Musali yo ne li mwanana ku bona ka lilimo ze 35 mi na tile ni mwana wa muenda-ku-mongo ye ne ba tilo añula. Mwanana yo ha na sweli ku hula cwalo, bo Norberto ne ba bata ku mu tomela mutala o munde. Kacwalo bo Norberto ha ne ba kupilwe ki Paki kwa benkele ya linkwa kuli a itutange Bibele ni bona ku si na tifo, ba lumela, nihaike ne ba sa zibi ku bala mi ne se ba fitelezi lilimo ze 70 za buhulu. Bo Norberto ni musali yo ha ne ba itutile za tokwa Jehova, ba catisa linyalo la bona mi hasamulaho ba kolobezwa. Mwanana ni yena se li mutangana wa Sikreste ya hula ni ngana—sina fela ka mo ne ba tokwela bondat’ahe ba mutose. Bo Norberto ne ba itutile ku bala, mi mane se ba file lingambolo kwa mikopano ya puteho. Nako ye se ba fokola kabakala busupali, kono ba sa tukufalezwi mwa bukombwa bwa bona bwa taba ye nde.”

Ku Tiiswa ki Moya wa Jehova

Jesu na bulelezi balateleli ba hae ba makalelo kuli: “Mu ka amuhela mata, Moya o Kenile ha u ka ta ku mina; mi mu ka ba lipaki za ka . . . ku isa kwa mafelelezo a lifasi.” (Likezo 1:8) Kwa tiisa luli ku bona moya wa Mulimu ha u susumeza banna ni basali ba Sikreste ku tutela kwa libaka za kwahule! Ka mutala, ñoholatula ka 2004, Bakreste ba ba tukufalezwi ba 30 mwa Bolivia ne ba lumezi ku yo kutaleza ka nakonyana kwa  libaka za kwahule sina mapaina ba ba ipitezi. Ba itebuha mutala o ba bonisize bazwahule ba 180 ba ba tile mwa Bolivia ku to sebeza sina mapaina, baokameli ba mupotoloho, ni ku to belekela fa mutai, kamba ku to ba balumiwa. Bahasanyi ba Mubuso ba 17,000 mwa Bolivia ba zamaisa lituto za Bibele ze eza 22,000 mwa mandu a ba ba tabela.

Mizwale bao kaufela ba fumana tabo ye tuna kabakala ku lemuha kuli moya wa Jehova ki ona o ba etelezi. Ka mutala bo Robert ni Kathy ne ba lumezi ku yo sebeza sina balumiwa kwa Camiri. Camiri ki tolopo ye kwahule ya libaka ze lumbile za bucwañi bo butala kwa njelelo. Bo Robert ba li: “Ku bonahala kuli ne lu tile ka nako ye swanela luli. Mwa lilimo ze peli ku bile ni batu ba 40 ba ba bile bahasanyi ba taba ye nde.”

Ndate-Mukope wa Likwinano za Mali u Amuhela Taba Ye Nde

Buñata bwa batu ba ba pila mwa litolopo ba tabezi licinceho ze ba ezize batu ba ba ituta Bibele. Sina ka mutala, zazi le liñwi ibato ba lilimo ze ne kwamulaho, munna yo muñwi wa sitakwa ya bizwa Ariel na lobezi anza tetenyiwa ki bucwala bwa na pukile busihu bo bu felile. Nihaike na ile nkuwa mwa likwinano za mali, na kenezwi ki minahano ye miñata kabakala ku ata kwa likoloti za hae, butata bwa linyalo la hae, ni bana ba hae ba basizana ba na tuhezi ku babalela. Ha na sweli ku nahana cwalo kwa taha Paki yo muñwi wa Jehova ya na kutaza fa ndu ni ndu. Bo Ariel ba nga nako ye telele inze ba teeleza ka tokomelo muzwale ha na sweli ku talusa Mañolo. Paki yo a sa funduka fela bo Ariel ba kutela fa bulobalo bwa bona mi ba swala ku bala za bupilo bwa lubasi bo bu tabisa, Paradaisi, ni za ku sebeleza Mulimu. Hasamulaho ba lumela ku ituta Bibele.

Ka nako ye ne ba fitile balumiwa mwa Camiri, bo Arminda bafumahali ba bo Ariel, ni bona ne se ba ituta Bibele—nihaike ne si ka ku cisehela. Ne ba ize: “Ni ka lika ka mo ni ka konela kaufela kuli ba tuhele ku nwa. Kono ha ni sepi kuli ku ka tusa. Ba sinyehile kale.” Kono tuto ya Bibele ya ba tabisa hahulu ku fita mo ne ba hupulela. Mwahala silimo si li siñwi bo Arminda ba kolobezwa mi ba kala ku kutaza ku bahabo bona. Ne ku si ka fita nako banabahabo bona ba sikai ni bona ba neela bupilo bwa bona ku Jehova.

Kono haili bo Ariel bona ne li ndwa kuli ba tuhele ku nwa, ku zuba, ni likwinano za mali. Nako ye ne ba cincize ne li muta ha ne ba memile balikani ba bona kaufela kuli ba te kwa Kupuzo ya lifu la Jesu. Ne ba atuzi kuli: “Ba ba si ke ba taha ni ka ba kapula fa mukoloko wa balikani ba ka. Ni ka itutanga Bibele ni ba ba ka taha.” Ba kala lituto za Bibele ze talu ka yona nzila yeo. Mane pili bo Ariel ba si ka ba kale bahasanyi mwa puteho, ne se ba itutile Bibele ni mwanahabo bona ya na ezize zwelopili ni ku to kolobezwa ni bona zazi le li swana. Bo Arminda ba li: “Ku swana inge kuli butu bwa kale bwa bo Ariel bu fufile.”

Bo Robert ba biha kuli: “Kwa mafelelezo batu ba 24 ba ba pepwa ni lubasi lo ne se ba kopana kamita. Ba lishumi ba kolobelizwe, mi ba bañwi ba 8 ki bahasanyi ba ba si ka kolobezwa. Ba bañwi ba ne ba lemuhile mo ne ba cincelize ni bona ba kalisa ku ituta Bibele mi ba yanga kwa mikopano ya puteho. Palo kwa mikopano i ekezehile ku zwa 100 ku ya 190. Na ni Kathy lu zamaisa lituto za Bibele ze bato kwana 30 mi kaufela bona ba kopana. Lu tabile ku ba kwanu.”

Ze ezahala mwa litolopo za kwahule mwa Bolivia ki kalulo fela ye nyinyani ya musebezi wa ku kubukanya o eziwa mwa lifasi kaufela, o no polofitilwe kwa Sinulo kauhanyo 7 ye bulela za mwa “lizazi la Mulena” kuli ku ka kubukanywa batu ba ba ka punyuha ñalelwa ye tuna. (Sinulo 1:10; 7:9-14) Kwa li ku simwa ku sa bi ni buñata bo bu kuma fa bwa batu ba macaba kaufela ba ba swalisani ku lapela hamoho Mulimu a nosi wa niti. Bo ki bupaki bo bu tabisa bo bu paka kuli lisepiso za Mulimu li tuha li talelezwa!

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Bo Betty Jackson

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Bo Pamela Moseley

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Bo Elsie Meynberg

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Bo Charlotte Tomaschafsky, kwa mafelelezo kwa silyo

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Bo Eric ni Vicky ne ba tile ku to sebeleza ko ne ku tokwahala hahulu bakutazi ba Mubuso

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Sunda ni sunda lubasi lwa bo Vaca lu tandanga musipili wa lihora ze talu ka linjinga ku ya kwa Ndu ya Mubuso

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Bolyaminzi bukaufi ni nuka ya Beni ba teeleza ka tokomelo kwa taba ye nde

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Bo Robert ni Kathy ba sebeza sina balumiwa mwa Camiri