Ku Zamaya mwa Nzila ya Liseli Le Li Ekezeha
Ku Zamaya mwa Nzila ya Liseli Le Li Ekezeha
“Nzila ya ba ba lukile i swana sina liseli la lizazi, le li ya li ekezeha, mane ku y’o fita fa musihali o mutuna.”—LIPROVERBIA 4:18.
1, 2. Ki lika mañi ze ba ipumani ku zona batu ba Mulimu bakeñisa ku ekezeha kwa liseli la kwa moya le li zwa ku Jehova?
JEHOVA Mulimu, yena Liwelu-welu la liseli, ki yena fela ya kona ku talusa hande-nde ze ezahalanga kwa lififi la busihu ka nako ye li pazula lizazi. (Samu 36:9) Mulimu u li: ‘Liseli la kakusasana ha li swala lifasi kwa maneku a lona, lifasi li fetuha mo ku fetuhela lizupa le li swaiwa, mi linto kaufela za mela, za li apesa inge siapalo.’ (Jobo 38:12-14) Liseli la lizazi ha li nze li ekezeha, lifasi li kala ku ba ni sibupeho ni ku bonahala hande, sina fela lizupa le li bunolo ha li cincanga ni ku bonahala hande ha li swaiwa.
2 Jehova hape ki yena Simbule sa liseli la kwa moya. (Samu 43:3) Hailif’o lifasi li zwelapili ku ba mwa simbwi, Mulimu wa niti u zwelapili ku monyehela batu ba hae. Ki lifi ze zwa mwateñi? Bibele i alaba kuli: “Nzila ya ba ba lukile i swana sina liseli la lizazi, le li ya li ekezeha, mane ku y’o fita fa musihali o mutuna.” (Liproverbia 4:18) Liseli le li ekezeha le li zwa ku Jehova li zwelapili ku monyehela nzila ya batu ba hae. Li tisa zwelopili mwa kopano, mwa lituto, ni mwa muzamao wa bona.
Monyehelo I Tisa Zwelopili mwa Kopano
3. Ki nto mañi ye sepisizwe kwa Isaya 60:17?
3 Ka mupolofita Isaya, Jehova n’a polofitile kuli: “Bakeñisa kopa ni ka tisa gauda, mi bakeñisa sipi ni ka tisa silivera, bakeñisa kota ni tise kopa, mi bakeñisa macwe ni tise sipi.” (Isaya 60:17) Sina fela ku yolisa nto ye si ka tiya ka nto ye tiile ha ku talusa zwelopili, Lipaki za Jehova ni bona ba ezize zwelopili mwa litukiso za kopano ya bona mwa mazazi a “ku fela kwa lifasi,” kamba “mazazi a maungulelo.”—Mateu 24:3; 2 Timotea 3:1.
4. Ki tukiso mañi ye ne kalisizwe ka 1919, mi tukiso yeo ne i tusize cwañi?
4 Kwa makalelo-kalelo a mazazi a maungulelo, liputeho za Baituti ba Bibele, sina ka mo ne ba bizezwa Lipaki za Jehova ka nako yeo, ne li iketelanga maeluda ni madikoni. Kono maeluda ba bañwi ne ba si na luli moya wa ku kutaza. Maeluda ba bañwi ne ba sa kata-katangi fela ku abana mwa musebezi wa ku kutaza, kono mane ne ba zwafisanga ni ba bañwi kuli ba si ke ba kutaza. Kacwalo ka 1919, ne ku bonwi teñi kuli mwa puteho ni puteho ku be ni muzamaisi wa sebelezo. Muzamaisi wa sebelezo n’a sa ketiwangi ki puteho kono n’a ketiwanga ki ofisi ya mutai ya batu ba Mulimu. Misebezi ya n’a ezanga muzamaisi wa sebelezo ne i kopanyeleza ku onga-onga litukiso za ku kutaza, ku fa likalulo za ku kutaleza teñi, ni ku susueza ba bañwi kuli ba abane mwa bukombwa bwa mwa simu. Mwa lilimo ze ne latelezi, batu ne ba cisehezi hahulu mwa musebezi wa ku kutaza Mubuso.
5. Ki zwelopili ifi ye ne i bile teñi mwa lilimo za ma-1920?
5 Mizwale mwa liputeho kaufela ne ba tiisizwe hahulu ki manzwi a’ susueza a li: “Mu zibahaze, mu zibahaze, mu zibahaze Mulena ni mubuso wa hae.” Manzwi ao n’a bulezwi kwa mukopano wa sikiliti wa Baituti ba Bibele ka 1922 kwa Cedar Point, Ohio, U.S.A. Ha ku to fitwanga ka 1927, ne se ku ezizwe litukiso za sebelezo ya mwa simu kuli mane lizazi la Sunda la ketiwa ku ba lona lizazi le li swanela la ku abana mwa musebezi wa ku kutaza fa ndu ni ndu. Ki kabakalañi ha ne ku ketilwe lizazi la Sunda? Kakuli la Sunda buñata bwa batu ne ba sa yangi kwa mibeleko, mi kacwalo ne ba fumanehanga fa mandu. Ni kacenu le Lipaki za Jehova ba sa bonisa moya o swana ka ku lika ku potela batu ka linako ze ba kona ku fumaneha fa mandu, inge cwalo la Mukibelo ni la Sunda ni ka linako za manzibwana.
6. Ki katulo mañi ye ne i ezizwe ka 1931, mi katulo yeo ne i amile cwañi musebezi wa ku shaela Mubuso?
6 La Sunda musihali, ka la 26 July, 1931, ne ku bile ni susuezo ye tuna ha ne ku ezizwe katulo ya musebezi wa ku shaela Mubuso. Katulo yeo ne i ezelizwe pili kwa mukopano wa kwa Columbus, Ohio, U.S.A., mi hamulaho kihona i ezwa mwa lifasi kaufela. Manzwi a mañwi a n’a bulezwi mwa katulo yeo n’a bala kuli: “Lu batanga ba Jehova Mulimu ba ba filwe musebezi ka libizo la hae, mi ka ku utwa taelo ya hae, ya ku fa bupaki ka za Jesu Kreste, ni ku zibisa batu kuli Jehova ki yena Mulimu wa niti ni Ya M’ata Ote. Kacwalo ka tabo ye tuna lu itatela ku amuhela libizo le lu filwe ki Mulena Mulimu, mi lu bata ku zibwa ni ku biziwa ka libizo la Lipaki za Jehova.” (Isaya 43:10) Libizo le linca leo ne li bonisa hande fo ku sweu musebezi wa butokwa o ne ba swanela ku eza batu ba ba bizwa ka libizo leo. Jehova kaniti n’a file batanga ba hae kaufela musebezi o ne ba swanela ku eza. Buñata bwa batanga ba Jehova ne ba tabisizwe hahulu luli ki katulo yeo!
7. Ki cinceho mañi ye ne ezizwe ka 1932, mi ne i ezelizweñi?
7 Ka buikokobezo, maeluda ba bañata ne ba kalisize ku tukufalelwa mwa musebezi wa ku kutaza. Kono mwa libaka ze ñwi, maeluda ba ne ba ketilwe ne ba likile ku hana muhupulo wa kuli mañi ni mañi mwa puteho u swanela ku abana mwa bukombwa bwa fa nyangela. Kono licinceho ze ñwi ne li ka tuha li ezehala. Ka 1932, liputeho ne li amuhezi litaelo mwa Tora ya ku Libelela za ku tuhelisa mukwa wa ku n’o ketanga maeluda ni madikoni. Kono ne ba na ni ku keta katengo ka sebelezo mo ne ku ka ba ni banna ba ba tiile kwa moya ba ne ba abananga mwa musebezi wa ku kutaza fa nyangela. Kacwalo musebezi wa ku okamela ne u filwe kwa banna ba ne ba abananga kamita mwa bukombwa, mi musebezi wa zwelapili.
Ku Ekezeha kwa Liseli ku Tisa Licinceho Ze Ñwi
8. Ki cinceho mañi ye ne i bile teñi ka 1938?
8 Liseli ne li nze “li ya li ekezeha.” Ka 1938, mukwa wa ku ketanga baokameli wa tuheliswa. Batanga kaufela mwa liputeho ne ba na ni ku ketiwa ka ketelelo ya “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso,” haiba ba fita ku ze konisa za mwa Mañolo. (Mateu 24:45-47) Ibat’o ba liputeho kaufela za Lipaki za Jehova ne li amuhezi cinceho yeo ka mazoho a mabeli, mi musebezi wa ku fa bupaki wa zwelapili ku beya muselo.
9. Ki tukiso mañi ye ne kalisizwe ka 1972, mi ki kabakalañi cinceho yeo ha ne i li zwelopili?
9 Ku kala la 1 October, 1972, ne ku bile ni cinceho ye ñwi ye ama musebezi wa ku okamela liputeho. Liputeho za Lipaki za Jehova za mwa lifasi kaufela ne li kalisize ku okamelwanga ki sitopa sa maeluda, ili ku yolisa tukiso ya kale fo ne ku belanga mutanga kamba muokameli a li muñwi ya n’a okamelanga puteho mutumbi. Tukiso ye nca yeo i susuelize hahulu banna ba ba hulile kwa moya kuli ba fite ku ze konisa za ku okamela puteho. (1 Timotea 3:1-7) Bakeñisa ona tukiso yeo, mizwale ba bañata ba konile ku ituta ze ñata ze ama misebezi ya puteho. Mizwale bao ba fitile fa ku ba lipawana kwa ku lisa buñata bwa ba banca ba ba itutile niti ya Bibele.
10. Ki tukiso mañi ye ne i kalisizwe ka 1976?
10 Sitopa Se Si Etelela ne si onga-ongilwe mwa tutengo to tu silezi, mi ku kala la 1 January, 1976, misebezi kaufela ya kopano ni ya liputeho mwa lifasi kaufela ya kala ku zamaiswa ki tona tutengo t’o. I bile mbuyoti ye tuna luli kuli likalulo kaufela za musebezi wa Mubuso li zamaiswe ki “ku lelisana kwa ba bañata”!—Liproverbia 15:22; 24:6.
11. Ki cinceho mañi ye ne i ezizwe ka 1992?
11 Mwa silimo sa 1992, ne ku bile ni cinceho ye ñwi hape, ye kona ku bapanywa kwa nto ye ne ezahezi Maisilaele ni ba bañwi ha se ba kutile ku zwa mwa butanga bwa kwa Babilona. Ka nako yeo, ne ku si na Malivi ba bañata ba ne ba swanela ku sebeleza kwa tempele. Kacwalo Manetinimi ba ne ba si Maisilaele ne ba filwe ku eza lika ze ñata kuli ba tuse Malivi. Ka ku swana, ka 1992 ba bañwi ba “lingu ze ñwi” ne ba filwe ku eza misebezi ye miñwi kuli ba tuse sitopa sa mutanga ya sepahala ya na ni kutwisiso ku eza musebezi wa sona o nze u ekezeha fa lifasi. Ne ba ketilwe ku ba batusi mwa tutengo twa Sitopa Se Si Etelela.—Joani 10:16.
12. Jehova u lu file cwañi kozo kuli i lu okamele?
12 Licinceho zeo kaufela li tisizeñi? Jehova u li: “Ni ku fa kozo kuli i be baokameli ba hao, ni ku luka kuli ku ku zamaise.” (Isaya 60:17, NW) Ku na ni “kozo” mwahal’a batu ba Jehova kacenu, mi lilato la “ku luka” la ba ‘zamaisa,’ ili ku ba susueza ku sebeleza Mulimu. Ba swalisani hamoho kuli ba pete musebezi wa ku kutaza Mubuso ni ku tahisa balutiwa.—Mateu 24:14; 28:19, 20.
Jehova U Fa Monyehelo mwa Lituto
13. Jehova n’a monyehezi cwañi batu ba hae mwa lituto mwa lilimo za ma-1920?
13 Jehova hape u zwelapili ku monyehela nzila ya batu ba hae mwa lituto. Sinulo 12:1-9 i fa mutala wa seo. Taba yeo i talusa lika ze talu za swanisezo—“musali” ya indukwa ni ku pepa, “drakoni,” ni “mwan’a mushimani.” Kana mwa ziba ba ba yemelwa ki ona lika ze talu zeo? Lika ze talu zeo ne li talusizwe mwa taba ye li: “Birth of the Nation,” ye ne li mwa Tora ya ku Libelela ya Sikuwa ya March 1, 1925. Taba yeo ne i file batu ba Mulimu kutwisiso ye tungile ya bupolofita bo ne bu ama ku pepwa kwa Mubuso, mi yona kutwisiso yeo ne i bonisize hande kuli ku na ni likopano ze peli, kopano ya Jehova ni kopano ya Satani. Ku tuha f’o, ka 1927 ku isa 1928, batu ba Mulimu ne ba lemuhile kuli mikiti ya ngilisimusi ni ya mazazi a ku pepwa nesi ya ka mañolo mi ba tuhela ku ezanga mikiti ye cwalo.
14. Ki lituto za niti lifi ze ne talusizwe hande mwa lilimo za ma-1930?
14 Mwa lilimo za ma-1930 ne ku bile ni monyehelo ye ñwi fa lituto za niti ze talu. Ka lilimo-limo, Baituti ba Bibele ne ba nga kuli silundwamanji, kamba “buñata bo butuna bwa batu” bo bu bulezwi kwa Sinulo 7:9-17 ne bu sa yemeli ba 144,000, ba ne ba ka yo busa ni Kreste sina malena ni baprisita. (Sinulo 5:9, 10; 14:1-5) Kono ne ba sa zibi hande kuli buñata bo butuna bwa batu ki bomañi. Sina liseli la kakusasana ha li bonahalisanga hande lika ze ne sa bonahali hande, ka 1935 buñata bo butuna bwa batu ne bu fitile ba ku zibahala kuli ki batu ba ba ka punyuha “ñalelwa ye tuna,” ba ba na ni tibelelo ya ku pila ku ya ku ile fa lifasi. Hamulahonyana ili mwa silimo se si swana seo, ne ku bile ni monyehelo ye ne i amile bana ba Lipaki za Jehova ba ne ba li kwa likolo mwa linaha ze ñata. Nihaike kuli mwa lifasi kaufela batu ne ba bonisa ku lata hahulu linaha za bona, Lipaki bona ne ba lemuhile kuli ku caela ndembela silutu ku talusa ze ñata isi ku latelela fela mulao. Mwa silimo se ne si latelezi, ne ku talusizwe tuto ye ñwi ya niti ya kuli Kreste n’a shwezi fa kota, isi fa sifapahano.—Likezo 10:39.
15. Ki lili fo ne i koñomekezwi taba ya bukeni bwa mali, mi taba yeo ne i koñomekilwe cwañi?
15 Hamulaho fela wa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, ili ndwa m’o masole ba ne ba holofalanga ne ba pompelwanga mali, ne ku bile ni monyehelo ye tuna fa taba ya bukeni bwa mali. Tora ya ku Libelela ya Sikuwa ya July 1, 1945 ne i susuelize “balapeli ba Jehova kaufela ba ba bata bupilo bwa kamita mwa lifasi la hae le linca la ku luka kuli ba kuteke bukeni bwa mali ni ku latelela milao ya Mulimu ye lukile fa taba ya butokwa yeo.”
16. Bibele ya New World Translation of the Holy Scriptures ne i zwisizwe lili, mi ki lifi likalulo za yona ze peli za butokwa?
16 Ka 1946, ne ku bile ni butokwi bwa toloko ye nca ya Bibele ye ne i ka ñolwa ka ku itusisa puo ya cwale ni ye ne isike ya kopamiswa ki lituto ze tomile fa lizo za Krestendomu. Musebezi wa ku toloka Bibele yeo ne u kalisizwe mwa December ya 1947. Ka 1950, Bibele ya New World Translation of the Christian Greek Scriptures ne i zwisizwe mwa Sikuwa. Mañolo a Siheberu a tolokilwe mwa Sikuwa n’a hatisizwe mwa miputo ye 5 ye ne zwisiwanga hanyinyani-hanyinyani, ku kala ka 1953. Muputo wa mafelelezo ne u zwisizwe ka 1960, ibat’o ba lilimo ze 12 ku zwa fo ne u kaliselize musebezi wa ku toloka. Bibele ye kwanile ya New World Translation of the Holy Scriptures ne i zwisizwe ka 1961. Bibele yeo ye se fumaneha mwa lipuo ze ñata, i na ni likalulo za butokwa. I itusisa libizo la Mulimu la Jehova le ne li sa itusiswangi. Ku tuha f’o, ka ku toloka litaba ka ku ya ka mo ne li ñolezwi sapili, Bibele yeo i tisize kuli Linzwi la Mulimu li utwisiswe hande.
17. Ne ku bile ni monyehelo mañi ye ekezehile ka 1962?
17 Ka 1962, ne ku bile ni monyehelo ya ku ziba hande “ba ba beilwe fa bulena” ba ba ñozwi kwa Maroma 13:1, mi ne ku monyehezwi ni kuli Bakreste ba lukela ku ipeya kwatas’a bona ha kuma kai. Tuto ye tungile ya Maroma kauhanyo 13 ni Mañolo a cwale ka Tite 3:1, 2 ni 1 Pitrosi 2:13, 17 ne i bonisize fo ku sweu kuli pulelo ye li “ba ba beilwe fa bulena” ha i talusi Jehova Mulimu ni Jesu Kreste, kono i talusa babusi ba muuso.
18. Ki liniti lifi ze ne talusizwe hande mwa lilimo za ma-1980?
18 Mwa lilimo ze ne latelezi, nzila ya ba ba lukile ne i zwezipili ku benyisa liseli. Ka 1985, ne ku bile ni monyehelo fa taluso ya ku luka ko ku “fa bupilo” ni taluso ya ku ba ya lukile sina mulikan’a Mulimu. (Maroma 5:18; Jakobo 2:23) Jubile ya Sikreste ne i talusizwe hande-nde ka 1987.
19. Jehova u file cwañi batu ba hae liseli la kwa moya le li ekezehile mwa lilimo za cwanoñu fa?
19 Ka 1995, ne lu utwisisize hande taluso ya ku keta “lingu” mwa “lipuli.” Pono ya Ezekiele ya za tempele ye sweli ku talelezwa cwale ne i talusizwe ka butungi ka silimo sa 1998. Mi ka 1999, ne ku bile ni monyehelo ya za fo ne bu ka bonahalela ‘bumaswe bo bu shandaula bo bu inzi mwa sibaka se si kenile’ ni mo ne bu ka inela mwateñi. (Mateu 24:15, 16; 25:32) Mi ka July ya 2002, ne ku bile ni kutwisiso ye ñwi ye tungile ya ze ku talusa ku lapela Mulimu “ka Moya ni ka niti.”—Joani 4:24.
20. Batanga ba Mulimu hape ba bile ni zwelopili mwa litaba mañi?
20 Kwand’a zwelopili ye ezizwe mwa kopano ni mwa lituto, ku bile hape ni zwelopili ku za muzamao wa Sikreste. Ka mutala, ka 1973, ne ku bile ni kutwisiso ya kuli ku zuba kwai ki ‘masila a nama,’ mi ne ku ngilwe kuli ku eza cwalo ki bufosi bo butuna. (2 Makorinte 7:1) Hamulaho wa lilimo ze lishumi, Tora ya ku Libelela ya Sikuwa ya July 15, 1983 ne i file monyehelo ka za mayemo a luna fa taba ya ku itusisa lilwaniso. Yeo ki mitala i sikai fela ya liseli le li ekezeha mwa miteñi ya luna.
Mu Zwelepili ku Zamaya mwa Nzila ya Liseli Le Li Ekezeha
21. Ki ku ba ni mubonelo mañi ko ku ka lu tusa kuli lu zwelepili ku zamaya mwa nzila ya liseli le li ekezeha?
21 Eluda yo muñwi ya sebelize ka lilimo ze ñata n’a ize: “Ku amuhela cinceho ni ku i latelela ku kona ku ba t’ata.” U tusizwe kiñi kuli a amuhele licinceho ze ñata za iponezi mwa lilimo ze 48 za bile mushaeli wa Mubuso? U alaba kuli: “Mulyani fela ki ku ba ni mubonelo o munde. Ku hana ku amuhela cinceho ku talusa ku siyalela mwamulaho wa kopano ye zwelapili. Haiba ni ipumana mwa muinelo wa kuli ni fumana t’ata ku amuhela cinceho, ni hupulanga manzwi a n’a bulezi muapositola Pitrosi ku Jesu, a’ li: ‘Mulena, lu ka ya ku mañi? U na ni manzwi a bupilo bo bu sa feli.’ Mi kihona cwale ni ipuza kuli, ‘Ni ka ya kai—ni ye mwa lififi la lifasi?’ Ku eza cwalo ku ni tusa kuli ni kumalele ka ku tiya kwa kopano ya Mulimu.”—Joani 6:68.
22. Lu tusiwa cwañi ki ku zamaya mwa liseli?
22 Kaniti lifasi le li lu potolohile li mwa simbwi. Jehova ha nz’a zwelapili ku monyehela batu ba hae, ku sweli kwa ba ni shutano ye tuna mwahal’a batu ba hae ni batu ba lifasi. Liseli leo li lu tusa cwañi? Sina liseli le li monyeha mwa musima o mwa nzila ka nako ya busihu ha li sa koni ku zwisa musima wo, liseli la Linzwi la Mulimu ni lona ha li zwisi malaba. Kono liseli la Linzwi la Mulimu li lu tusa ku pima malaba ao ilikuli lu zwelepili ku zamaya mwa nzila ya liseli le li ekezeha. Kacwalo he, haike lu zwelepili ku utwa linzwi la Jehova la bupolofita, “inge kwa lambi ye lu bonisa mwa sibaka se si lififi.”—2 Pitrosi 1:19.
Kana Mwa Hupula?
• Jehova u konisize batu ba hae ku eza licinceho mañi mwa kopano?
• Liseli le li ekezeha li tisize licinceho mañi mwa lituto?
• Ki licinceho mañi ze mu iponezi, mi mu tusizwe kiñi kuli mu li amuhele?
• Ki kabakalañi ha mu bata ku zwelapili ku zamaya mwa nzila ya liseli le li ekezeha?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 27]
Mukopano wa mwa 1922 wa kwa Cedar Point, Ohio, ne u susuelize hahulu Baituti ba Bibele kuli ba eze musebezi wa Mulimu
[Siswaniso se si fa likepe 29]
Muzwale N. H. Knorr u zusa Bibele ya “New World Translation of the Christian Greek Scriptures” ka 1950
[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 26]
© 2003 BiblePlaces. com