Kana Mu Na Ni Sepo Ya Ku Pila Mwa Paradaisi?

‘Ni ziba mutu ku Kreste . . . yo n’a ngezwi mwa Paradaisi.’ —2 Makorinte 12:2-4.

1. Ki lisepiso mañi za Bibele ze ba fumani ba bañata ku ba ze tabisa?

PARADAISI. Kana mu sa hupula mo ne mu ikutwezi ha ne mu utwile lwa pili za sepiso ya Mulimu ya paradaisi ya lifasi? Mwendi mwa hupula ha ne mu itutile kuli ‘meto a libofu a ka tutubuluha, lizebe za bosusu li tibuluhe, mi naha ye seta i ka bayula’ ka bunde. Kamba ku cwañi ha ne mu itutile ka za bupolofita bwa kuli sitongwani si ka ina ni ngunyana mi mwan’a puli a bute ni ngwe? Kana ne mu si ka nyakalala ha ne mu balile kuli balatiwa ba mina ba ba shwile ba ka zusiwa kwa bafu ni ku ba ni sepo ya ku ina mwa Paradaisi?—Isaya 11:6; 35:5, 6; Joani 5:28, 29.

2, 3. (a) Ki kabakalañi ha ku kona ku bulelwa kuli sepo ya mina ye tomile fa Bibele haki ye si na mutomo? (b) Ki nto ifi ye ñwi ye lu fa sepo ya Paradaisi?

² Mu na ni mabaka ha mu swanela ku lumela lisepiso za Bibele ka za Paradaisi. Ka mutala, mu kozwi manzwi a Jesu ku sisinyi se ne si kokotezwi, a li: ‘U ka ba ni na mwa Paradaisi.’ (Luka 23:43) Mwa lumela sepiso ye li: “Ka sepiso ya hae, lu talimezi lihalimu le linca, ni lifasi le linca, mo ku yahile Ku Luka.” Hape mwa kolwa sepiso ya kuli Mulimu u ka takula miyoko ya luna; lifu ha li sa na ku ba teñi; masitapilu, ku lila, ni butuku li ka fela. Seo si talusa kuli paradaisi ya lifasi-mubu i ka ba teñi hape!—2 Pitrosi 3:13; Sinulo 21:4.

³ Kono nto ye ñwi hape ye lu kolwisa kuli Paradaisi yeo ikaba teñi luli ki nto yeo Bakreste lifasi kaufela ba li kalulo ya yona cwale. Ki nto mañi yona yeo? Mulimu u tahisize paradaisi ya kwa moya mi u beile ku yona batu ba hae. Pulelo ya kuli “paradaisi ya kwa moya” i kana i sa utwisisehi, kono paradaisi yeo ne i bulezwi cimo, mi i teñi luli.

Pono ya Paradaisi

4. Ki pono mañi ye bulelwa kwa 2 Makorinte 12:2-4, mi ki mañi ya n’a boni yona pono yeo?

⁴ Ka za paradaisi ya kwa moya, mu lemuhe seo muapositola Paulusi n’a ñozi, ha n’a ize: ‘Ni ziba mutu ku Kreste, ya kile a ngelwa kwa lihalimu la bulalu . . . Na ziba kuli mutu yo, (kana neli ka mubili, kana neli ka ku siya mubili, ha ni zibi; ku ziba Mulimu), Mutu yo n’a ngezwi mwa Paradaisi, mi a y’o utwa litaba ze sa konwi ku taluswa, z’a sa lumelelwi mutu ku li bulela.’ (2 Makorinte 12:2-4) Litimana zeo li taha hasamulaho fela a litimana ili m’o Paulusi a yemela buapositola bwa hae. Hape Bibele ha i buleli ka za mutu yo muñwi ya n’a ngezwi kwa lihalimu la bulalu, mi Paulusi ki yena ya lu bulelela za teñi. Kacwalo, ku bonahala kuli n’e li Paulusi ya n’a boni yona pono yeo. Jehova ha n’a mu bonisize yona pono yeo, ki mwa ‘paradaisi’ ifi ya n’a ngezwi ku yona?—2 Makorinte 11:5, 23-31.

5. Ki lika mañi za n’a si ka bona Paulusi, mi kacwalo ‘paradaisi’ yeo n’e li paradaisi ye cwañi?

⁵ Taba ye bulelwa fa, ha i akalezi kuli “lihalimu la bulalu” li ama kwa mbyumbyulu ye fakaufi kamba kwa mbyumbyulu ye kwahule-hule cwalo. Bibele hañata itusisanga palo ya 3 kwa ku koñomeka, ku tunafaza, kamba ku ekeza kwa m’ata a sika. (Muekelesia 4:12; Isaya 6:3; Mateu 26:34, 75; Sinulo 4:8) Kacwalo, nto ya n’a boni Paulusi mwa pono ki nto ye pahami. N’e li nto ya kwa moya.

6. Ki litaba mañi za kwa kale ze lu tusa ku utwisisa za n’a boni Paulusi?

⁶ Bupolofita bwa Bibele bwa kwa makalelo bu lu fa kutwisiso ye ñwi. Sicaba sa hae sa kwaikale ha ne si si ka sepahala ku yena, Mulimu ka swanelo n’a tuhelezi Mababilona ku taha ni ku to  lwanisa Juda ni Jerusalema. Ka ku ya ka linako za mwa Bibele, sinyeho yeo ne i fitile fa masetela ka 607 B.C.E. Bupolofita ne bu bulezi kuli naha ne i ka siyala matota ka lilimo ze 70; mi hamulaho Mulimu n’a ka lumeleza Majuda ba ba bakile ku kutela habo ni ku yo kutisa sinca bulapeli bo bu kenile. Seo ne si ezahezi ku kala ka 537 B.C.E. ku ya cwalo kwapili. (Deuteronoma 28:15, 62-68; 2 Malena 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Jeremia 29:10-14) Kono, ne ku ezaheziñi luli kwa naha? Mwahal’a lilimo zeo ze 70 mwa naha ne ku ka mela likota za mwa mushitu, ne ku ka omelela, ni ku ba sibaka sa boluwawa. (Jeremia 4:26; 10:22) Niteñi, ne ku na ni sepiso ye, ye li: ‘Muñ’a Bupilo u wisize pilu ya Sione, u utwezi mabaka a hae kaufela a’ sinyehile butuku; matota a Sione, ka Yena a fetuhile sina simu ya Edeni; mabumbuywa a hae, sina simu [kamba Paradaisi, Septuagint] ya Muñ’a Bupilo.’—Isaya 51:3.

7. Ki lika mañi ze ne ka ezahala kwa naha hamulaho wa lilimo ze 70 za ku ba matota?

⁷ Zeo ne li ezahazi hamulaho wa lilimo ze 70. Ka tuso ya Mulimu, miinelo ne i cincize ni ku ba hande. Ha mu nahane ka za se: “Lihalaupa li ka taba, ni lona lifasi le li omelezi; naha ye seta ya liuwa i ka wabelwa, i tunye lipalisa sina za mayangayanga. Naha i ka mela lipalisa ka buñata, i wabelwe mane ka lilata la tabo ni la lipina. . . . Ibe ya toza u ka tula sina lizwii, lilimi la wa satambi li ka opela za tabo; kakuli mezi a ka bayula mwa naha ye seta, linuka li ise mezi mwa mahalaupa. Mazimumwangala a ka fetuha masa a mezi, kakuli mwa lihalaupa mezi a ka welauka, naha ye omelezi i be ni maweluwelu; mwa sibaka mo ne ku lobala boluwawa ku ka mela mataka ni miseme.”—Isaya 35:1-7.

Sicaba Se Si Kutisizwe Sinca ni ku Fetulwa

8. Lu ziba cwañi kuli Isaya kauhanyo 35 ne i bulela ka za batu?

⁸ Yeo ki cinceho luli! Ku zwa mwa muinelo o sinyehile ni ku ba paradaisi. Niteñi, bona bupolofita b’o ni bo buñwi bo bu sepeha ne bu bonisize kuli ku ka ba ni cinceho hape kwa batu, mi cinceho yeo i swana sina naha ye sinyehile ha i tahisa siselo. Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela cwalo? Isaya n’a bulela ka za ‘ba ba liuluzwi ki Muñ’a Bupilo,’ ba ba ka kutela kwa naha ya bona “inze ba opela” ni ku fumana ze “tabisa, ze ebelisa.” (Isaya 35:10) Ze bulelwa fa ne li sa ami kwa naha tenyene kono n’e li ama batu. Hape, mwa taba ye ñwi Isaya n’a polofitile za batu ba ba kutiselizwe sinca kwa Sione kuli: “Ba biziwe kuli ki likota ze na ni niti, likota ze calilwe ki [Muñ’a] Bupilo . . . Sina mo li meliseza lifasi  limela za lona, . . . [Muñ’a] Bupilo u ka tahisa ze lukile, ze lumbwa li bonahale fapil’a macaba kaufela.” Isaya hape n’a bulezi za batu ba Mulimu kuli: “[Muñ’a] Bupilo u ka ku zamaisa ka nako ni nako, . . . A tiise masapo a hao; mi u ka swana sina simu ye kwatuko ni mezi.” (Isaya 58:11; 61:3, 11; Jeremia 31:10-12) Kacwalo, sina fela muinelo wa naha tenyene ha ne u ka cinca, ne ku ka ba ni licinceho ni kwa Majuda ba ba kutisizwe sinca.

9. Ki ‘paradaisi’ ye cwañi ya n’a boni Paulusi, mi ne i tile lili?

⁹ Mutala wo wa kwa kale u lu tusa ku utwisisa seo Paulusi n’a boni mwa pono. Za n’a boni li ama puteho ya Sikreste, ya n’a bizize kuli: “Simu ya Mulimu” ye n’e sweli ku limiwa ili ye n’e ka tahisa siselo. (1 Makorinte 3:9) Za n’a boni mwa pono yeo ne li ka ezahala lili? Paulusi n’a bulezi kuli za n’a boni ne li ze ‘patuluzwi,’ ili ku talusa kuli ne li ka ezahala kwapili. N’a ziba kuli hamulaho wa lifu la hae ne ku ka zuha bukwenuheli bo butuna. (2 Makorinte 12:1; Likezo 20:29, 30; 2 Matesalonika 2:3, 7) Bakeñisa kuli bakwenuheli ne ba ba komile ni ku ba pahamela, Bakreste ba niti ne ba si ke ba swanisezwa kwa simu ye nde. Niteñi, nako ne i ka fita ya kuli bulapeli bwa niti bu pahamiswe hape. Batu ba Mulimu ne ba ka kutiswa sinca ilikuli ‘ba ba lukile ba benye sina lizazi mwa mubuso wa Ndat’a bona.’ (Mateu 13:24-30, 36-43) Seo ne si ezahezi lilimonyana fela hamulaho wa ku tomiwa kwa Mubuso wa Mulimu mwa lihalimu. Mi hamulaho wa mashumi-shumi a lilimo, ne ku bonahezi fo ku sweu kuli batu ba Mulimu ba mwa paradaisi ya kwa moya, yeo Paulusi n’a boni cimo mwa pono.

10, 11. Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela kuli lu mwa paradaisi ya kwa moya niha lu si ka petahala?

¹⁰ Kono lwa ziba kuli ha lu si ka petahala, kacwalo ha lu komokangi fokuñwi ha ku zuhanga matata, ka ku swana ni mo ne ku belanga kwa Bakreste ba mwa miteñi ya Paulusi. (1 Makorinte 1:10-13; Mafilipi 4:2, 3; 2 Matesalonika 3:6-14) Niteñi, mu nahane ka za paradaisi ya kwa moya ye lu ikola cwale. Kale ne lu kula kwa moya, kono cwale lu folisizwe kwa moya. Mu bapanye muinelo wa tala ya kwa moya o lu kile lwa ba ku ona ni muinelo wa luna wa cwale wa ku fepiwa hande kwa moya. Ku fita ku bena-bena sina mwa naha ye omile ya kwa moya, Mulimu u shemubile batu ba hae mi u ba sululela limbuyoti ka buñata. (Isaya 35:1, 7) Ku fita ku foufazwa mwa tolongo ya lififi la kwa moya, lu bona liseli la tukuluho ni la ku lumelelwa ki Mulimu. Ba bañata be ne ba swana sina libofu be ne ba sa koni ku utwisisa bupolofita bwa Bibele ba fitile ba ku utwisisa seo Mañolo a bulela. (Isaya 35:5) Ka mutala, bolule-lule ba Lipaki za Jehova lifasi kaufela ba itutile bupolofita bwa Daniele, timana ka timana. Kihona ba ituta ka butungi kauhanyo ni kauhanyo ya buka ya mwa Bibele ya Isaya. Kana lico ze  katulusa za kwa moya zeo ha li bonisi fo ku sweu kuli lu mwa paradaisi ya kwa moya?

¹¹ Mu nahane hape ka za licinceho ze ba ezize batu ba ba sepahala ba lisimuluho ze fapahana-fapahana ha ba nze ba satalala ku utwisisa ni ku latelela Linzwi la Mulimu. Ba ikatalize ku tubula mikwa ya bufolofolo ye ne ba bonisanga kale. Mwendi ni mina mu ezize cwalo mi mu fumani ze nde, mi ni mizwale ni likaizeli za mina ba kwa moya ni bona ba ezize cwalo. (Makolose 3:8-14) Kacwalo, ha mu nze mu swalisana ni puteho ya Lipaki za Jehova, mu mwahal’a batu ba ba na ni kozo ni silikani. Ki niti kuli ha ba si ka petahala, kono ha ba konwi ku bizwa kuli ki litau ze buhali kamba libatana ze maswe. (Isaya 35:9) Sango sa kwa moya seo sa kozo si bonisañi? Si bonisa hande-nde kuli lu ikola muinelo wa kwa moya o lu biza ka swanelo kuli paradaisi ya kwa moya. Mi paradaisi ya luna ya kwa moya i swaniseza paradaisi ya lifasi ye lu ka t’o pila ku yona haiba lu zwelapili ku sepahala ku Mulimu.

12, 13. Lu swanela ku ezañi kuli lu zwelepili ku ba mwa paradaisi ya luna ya kwa moya?

¹² Niteñi, ku sa na ni nto ye ñwi ye lu sa lukeli ku keshebisa. Mulimu n’a bulelezi Maisilaele kuli: “Mu tokomele litaelo kaufela ze ni mi laela kacenu, kuli mu be ni mata, mu y’o kena, mi mu hape naha mo mu ka silela ku y’o i luwa.” (Deuteronoma 11:8) Naha ye swana yeo i bulezwi ni kwa Livitike 20:22, 24 ko ku li: “Mu ka ya ka milao ya ka kamukana, ni ka litaelo za ka kaufela; mu ye ka zona, kuli naha ye ni mi isa ku yona ku y’o yaha ku yona i si ke ya mi taza. Ni mi bulelezi, na li: Ki mina mu ka luwa naha ya ona, i be ya mina; ki naha mo ku buba mabisi ni linosi.” Ki niti, ku luwa Naha ya Sepiso ne ku itingile fa ku ba ni silikani se sinde ni Jehova Mulimu. Bakeñisa kuli Maisilaele ne ba palezwi ku mu utwa, Mulimu n’a tuhelezi Mababilona ku ba tula ni ku ba zusa mwa sibaka sa bona.

¹³ Mwendi ku na ni lika ze ñata ze lu lata hahulu mwa paradaisi ya luna ya kwa moya. Paradaisi yeo ya katulusa, ni ku toba pilu. Lu pila ka kozo ni Bakreste ba ba ikatalize ku siya mikwa ya bufolofolo. Ba lika ka t’ata ku ba ni sishemo mi ba lu tusa. Niteñi, ku zwelepili ku ba mwa paradaisi ya luna ya kwa moya ha ku tokwi fela kuli lu be ni sango se sinde ni bona. Ku tokwa kuli lu be ni silikani se sinde ni Jehova ni ku eza tato ya hae. (Mika 6:8) Ne lu tile ka ku itatela ku yona paradaisi ye ya kwa moya, kono lwa kona ku yenduka—kamba ku zusiwa ku yona—haiba lu sa bukelezi silikani sa luna ni Mulimu.

14. Ki nto mañi ye ka lu tusa ku zwelapili ku ba mwa paradaisi ya kwa moya?

¹⁴ Nto ya butokwa ye ka lu tusa ki ku zwelapili ku tiiswa ki Linzwi la Mulimu. Mu lemuhe pulelo ya swanisezo ye kwa Samu 1:1-3 ye li: “U filwe mbuyoti mutu ya sa zamayi ka kelezo ya ba ba maswe . . . Kono ki ya tabela mulao wa [Muñ’a] Bupilo; mi wa u nahana musihali ni busihu. U swana sina kota ye calilwe kwatuko ni mezi a’ buba, ye beya miselo mwa nako ya yona, ye matali a yona a sa omi; s’a eza kaufela sa konda.” Hape, lihatiso ze tomile fa Bibele za sitopa sa mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso li fa lico za kwa moya mwa paradaisi ya kwa moya.—Mateu 24:45-47.

Ku Tiisa Pono ya Mina ya Paradaisi

15. Ki kabakalañi Mushe ha n’a sa koni ku fitisa Maisilaele mwa Naha ya Sepiso, kono n’a boniñi?

¹⁵ Ha mu nyakisise za mbengenge ye ñwi ya Paradaisi. Maisilaele ha se ba yambaezi mwa lihalaupa ka lilimo ze 40, Mushe a ba libisa kwa Mabala a Moabi, kwa upa wa Nuka ya Jordani. Bakeñisa mafosisa a n’a ezize Mushe kwamulaho, Jehova n’a atuzi kuli Mushe h’a na ku silisa Maisilaele Jordani. (Numere 20:7-12; 27:12, 13) Mushe a lapela ka t’ata ku Mulimu kuli: “U ni lumelele ku sila, ni y’o bona naha ye nde, ye mwa buse bwa Jordani.” Niha n’a si ke ku kena ku yona, hamulaho wa ku kambamela fa Lilundu la Pisga ni ku bona libaka ze fitana-fitana za naha yeo, Mushe kaniti n’a lemuhile kuli ne li “naha ye nde.” Mu nahana kuli naha yeo n’e li ye cwañi?—Deuteronoma 3:25-27.

16, 17. (a) Naha ya Sepiso ya kwaikale i shutana cwañi ni naha ya mwa miteñi ya cwanoñu fa? (b) Ki kabakalañi ha lu kona ku kolwa kuli Naha ya Sepiso ka nako ye ñwi i kile ya ba paradaisi?

¹⁶ Haiba m’u nga sibaka seo ka ku ya ka mo si inezi miteñi ye, mu kana mwa si nahana ku ba  naha ye omile ya lishabati, ye na ni mahalaupa a macwe, ni ye cisa hahulu. Kono ku na ni libaka ha lu kolwa kuli sibaka seo ne si siyo cwalo mwa linako za litaba za mwa Bibele. Mwa koranta ya Scientific American, Dokota Walter C. Lowdermilk, caziba wa mezi ni mubu, n’a talusize kuli naha yeo “i sinyizwe ki miitusisezo ye maswe ka lilimo ze sikiti.” Caziba wa za njimo y’o n’a ñozi kuli: “‘Lihalaupa’ le ne li keni mwa naha ye, ye n’e banga ye nde ne li tahisizwe ki batu.” Mane, lipatisiso za hae ne li bonisise kuli “naha yeo ne i banga paradaisi ya mafulisezo a mande.” Kwa iponahaza hande kuli batu ki bona ba ba sinya-sinyize sibaka seo se ne si banga “paradaisi ya mafulisezo a mande.” *

¹⁷ Ha mu nahanisisa ka ze mu balile mwa Bibele, mu kana mwa bona libaka ha ku utwahala ku lumela kuli Naha ya Sepiso i kile ya ba paradaisi. Mu hupule seo Jehova n’a sepisize batu ka Mushe ha n’a ize: ‘Naha ye mu y’o luwa, ki naha ya malundu ni ya misindi, ye kolobiswa ki mezi a pula ya kwahalimu; ki naha y’a babalela Muñ’a Bupilo Mulimu wa hao.’—Deuteronoma 11:8-12.

18. Isaya 35:2 ne i file cwañi Maisilaele ba lihapwa mbengenge ya m’o i ka bela Naha ya Sepiso?

¹⁸ Naha ya Sepiso ne i kateleha mi ne i na ni siselo kuli mane ku bulela fela ka za lilalanda ze ñwi za yona ne ku hupulisa batu miinelo ye swana ni paradaisi. Seo sa iponahaza hande mwa bupolofita bo bu kwa Isaya kauhanyo 35, bo ne bu talelelizwe lwa pili Maisilaele ha ne ba kutile ku zwa kwa Babilona. Isaya n’a polofitile kuli: ‘Naha i ka mela lipalisa ka buñata, i wabelwe mane ka lilata la tabo ni la lipina; i ka fiwa kanya ya Lebanoni, ni bunde bwa Karmele ni bwa Sharoni. Ba ka bona kanya ya Muñ’a Bupilo ni butuna bwa bulena bwa hae.’ (Isaya 35:2) Ku pundiwa kwa Lebanoni, Karmele, ni Sharoni ku kana ku hupulisize Maisilaele ka za muinelo o munde, o tabisa.

19, 20. (a) Ha mu taluse libala la Sharoni la kwaikale. (b) Ki ifi nzila ye ñwi ye lu kona ku tiisa ka yona sepo ya luna ya Paradaisi?

¹⁹ Ha mu nahane ka za Sharoni, libala le li fa munanga wa liwate o mwahal’a tulundu twa Samaria ni Liwate le Lituna, kamba la Mediteranea. (Mu bone siswaniso se si fa likepe 10.) Ne li zibahala ka bunde bwa limela ni siselo sa lona. Ka ku ba ni mezi a mañata, n’e si na ni mafulisezo a mande, kono ne si na ni mishitu ya likota ze tuna za oke kwa mutulo. (1 Makolonika 27:29; Pina ya Lipina 2:1; Isaya 65:10) Kacwalo, Isaya 35:2 ne i polofita ka za ku kutiswa sinca ni ka za naha ye mela lipalisa ze nde, ni ku ba sina paradaisi. Bupolofita b’o hape ne bu supa kwa paradaisi ye kateleha ya kwa moya, ka ku likana ni za n’a boni Paulusi hamulaho mwa pono ya hae. Mi bona bupolofita  b’o hamoho ni bo buñwi, bu tiisa sepo ya luna ka za paradaisi ya fa lifasi-mubu mo ku ka pila batu.

²⁰ Ha lu nze lu pila mwa paradaisi ya luna ya kwa moya, lwa kona ku tiisa buitebuho bwa luna ka za yona ni sepo ya luna ya kuli lifasi kamukana li ka ba Paradaisi. Ka mukwa ufi? Ka ku ekeza kwa kutwisiso ya luna ya ze lu bala mwa Bibele. Manzwi ni bupolofita bwa mwa Bibele hañata li bulelanga ka za libaka tenyene. Kana mwa tabela ku ziba hande ko ne li fumaneha zona libaka zeo ni buhule bwa zona ku ya ku ze ñwi? Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa ka za mo mu kona ku fumanela tuso ka ku eza cwalo.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Ki ‘paradaisi’ ye cwañi ya n’a boni muapositola Paulusi mwa pono?

• Isaya kauhanyo 35 ne i talelelizwe lili lwa pili, mi i zamaelela cwañi ni za n’a boni Paulusi mwa pono?

• Lu kona ku tiisa cwañi buitebuho bwa luna bwa paradaisi ya luna kwa moya ni sepo ya luna ya paradaisi ya lifasi-mubu?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Libala la Sharoni, sibaka se si na ni siselo mwa Naha ya Sepiso

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Mushe n’a lemuhile kuli n’e li “naha ye nde”