Ze Ba Hupulwa Ba Bañwi ka Zona

IBAT’O ba lilimo ze 3000 kwamulaho, Davida n’a mata Saule, mulena wa Isilaele. Davida a luma liñusa, ili ku kupa mezi ni lico ku Nabali, mufumi ya n’a luwile lingu ni lipuli. Mane, Nabali n’a swanela luli ku tusa Davida ni balateleli ba hae kakuli ne ba silelelize mitapi ya Nabali. Kono Nabali a hana ku ba amuhela. Mane a hanyaukela batu ba Davida. Nabali n’a ikenya mwa kozi, kakuli Davida n’a si mutu wa ku bapalisa.—1 Samuele 25:5, 8, 10, 11, 14.

Moya wa Nabali ne u sa lumelelani ni sizo sa batu ba kwa Middle East sa ku ba ni kamuhelo kwa baeñi. Kacwalo, Nabali n’a ipangezi libizo le li cwañi? Ze ñozwi mwa Bibele li li “n’a li tata, a li ya maswe mwa mizamao ya hae” mi n’a li “mutu ya si na tuso.” Libizo la hae li talusa “litanya,” mi kaniti ne li mu paka. (1 Samuele 25:3, 17, 25) Kana ne mu ka tabela ku hupulwa cwalo? Kana ha mu sebelisana ni ba bañwi, mu buhali, mu ba ba t’ata, sihulu haiba ku bonahala kuli mu na ni m’ata ku ba fita? Kamba kana mu na ni musa, kamuhelo, ni kutwisiso?

Abigaili—Musali Wa Ngana

Kabakala buhali bwa hae, Nabali n’a keni mwa kozi. Davida ni b’a 400 kwa batu ba hae ba lwala mikwale ya bona ni ku funduka ku yo luta Nabali tuto. Abigaili, musal’a Nabali, a utwa se ne si ezahezi. N’a ziba kuli ne ku ka tumbuka ndwa. N’a ka eza cwañi? A akufa ku lukisa lico ze likani mi a yo katanyeza Davida ni batu ba hae. Ha n’a ba katani, a kupa Davida kuli a si ke a sulula mali ku si na mulatu. Buhali bwa Davida bwa kuyuka. A utwa kupo ya Abigaili mi a tuhela mulelo wa hae. Hamulahonyana wa zeo, Nabali a shwa. Davida, ka ku lemuha mikwa ye minde ya Abigaili, a mu nyala.—1 Samuele 25:14-42.

Abigaili n’a ipangezi libubo le li cwañi? Manzwi a mwa Siheberu sa kwa makalelo a li, n’a na ni “kutwisiso,” kamba “butali.” Kaniti n’a na ni ngana mi n’a ziba fa ku ngela mihato ni mwa ku ezeza cwalo. N’a ezize ka busepahali, ili ku sileleza munn’a hae wa sikuba ni ba ndu ya hae kwa kozi. Hasamulaho n’a shwile, kono n’a siile libubo le linde la ku ba musali ya na ni ngana.—1 Samuele 25:3; New International Version.

Pitrosi N’a Siile Libubo Mañi?

Ha lu shenyeni, lu tahe mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., mi lu nyakisise baapositola ba Jesu b’a 12. Ku si na kuliñi, yo muñwi wa be ne ba ipulelelanga fela, ba kayeye, ne li Pitrosi, kamba Kefasi, ya n’a banga ndui mwa Galilea. Ku bonahala kuli n’a li mutu ya mafulofulo,  ya n’a sa sabi ku bulela maikuto a hae. Ka mutala, ne ku bile ni nako f’o Jesu n’a tapisize mautu a balutiwa ba hae. Pitrosi n’a ezize cwañi nako ha ne i fitile ya kuli mautu a hae a tapiswe?

Pitrosi n’a bulelezi Jesu kuli: “Mulena, wena u li u ka ni tapisa kwa mahutu?” Jesu a mu alaba a li: “Se ni eza, ha u si utwisisi cwale; kono u ka si utwisisa kwapili.” Pitrosi kih’a li: “Ha u na ku ni tapisa kwa mahutu ni kamuta.” Mu lemuhe kalabo ya Pitrosi ye m’ata, kono ili ya kayeye. Jesu n’a alabile cwañi?

Jesu n’a alabile kuli: “Ha ni sa ku tapisi, ha u na kabelo ni na.” Simoni Pitrosi a li ku yena: “I si ke ya ba mahutu fela, kono i be ni ona mazoho ni toho.” Pitrosi f’o cwale u tula tikanyo! Kono mwa ziba kuli moya wa Pitrosi luli ne li ufi. N’a si na mano a maswe.—Joani 13:6-9.

Pitrosi hape u hupulwa ka bufokoli bwa hae bwa butu luli. Ka mutala, n’a latuzi Kreste halalu fapil’a batu be ne ba mu bulela kuli n’a li mulateleli wa Jesu wa kwa Nazareta ya n’a nyazizwe. Pitrosi ha n’a lemuhile mafosisa a hae, a lila maswe. N’a si ka saba ku bonisa maswabi ni buinyazo bwa hae. Nto ye ñwi ye tuna ki ya kuli taba ya Pitrosi ya ku latula Jesu ne i ñozwi ki bañoli ba bañwi ba libuka za Evangeli, mi i kona ku ba kuli litaba zeo ne li filwe ki yena Pitrosi ka sibili! N’a na ni buikokobezo luli bo ne bu mu konisize ku itumelela bufokoli bwa hae. Kana ni mina mu na ni buikokobezo bo bu cwalo?—Mateu 26:69-75; Mareka 14:66-72; Luka 22:54-62; Joani 18:15-18, 25-27.

 Livikinyana hamulaho wa ku latula Kreste, Pitrosi, ka ku a tala moya, a kutaza ka bundume kwa Majuda ba bañata-ñata fa Pentekonta. Seo ne li sisupo se si tiile sa kuli Jesu ya n’a zusizwe kwa bafu n’a mu sepile.—Likezo 2:14-21.

Nako ye ñwi hape, Pitrosi a wela mwa katwa ka kañwi. Muapositola Paulusi n’a talusize kuli mizwale ba bañwi ba Majuda ba si ka fita kale mwa Antioke, Pitrosi n’a kopananga ni balumeli ba Balicaba. Kono a ikauhanya ku bona “ka ku saba ba mupato” be ne ba sa z’o fita ku zwa kwa Jerusalema. Paulusi n’a nyazize buipumisi bwa Pitrosi.—Magalata 2:11-14.

Niteñi, ki mañi kwa balutiwa ya n’a bulezi ka bundume ka nako ye t’ata, ha ne ku bonahezi kuli balateleli ba Jesu ba bañata ne ba bata ku mu fulalela? Ne li ka nako yeo Jesu n’a bulezi nto ye nca, ka za butokwa bwa ku ca nama ya hae ni ku nwa mali a hae. N’a ize: “Ha mu sa ci nama ya Mwan’a mutu, mi mu sa nwi mali a hae, bupilo ha bu yo ku mina.” Balateleli ba Jesu ba bañata ba Majuda ne ba sitatalile mi ba li: “Linzwi le, li tata; ya ka li utwa ki mañi?” Kwa ezahalañi? “Ku zwa fo, ba bañata kwa balutiwa ba hae ba kutela mwamulaho, ba tuhela ku mu latelela.”—Joani 6:50-66.

Ka nako ye t’ata yeo, Jesu a buza baapositola b’a 12 puzo ye tomohisa pilu ya kuli: “Mina bo, kikuli ha mu lati ku ikela ni mina?” Pitrosi a alaba a li: “Mulena, lu ka ya ku mañi? U na ni manzwi a bupilo bo bu sa feli, mi luna lu lumezi mi lu zibile kuli ki Wena Kreste, Ya-Kenile wa Mulimu.”—Joani 6:67-69.

Pitrosi n’a ipangezi libubo le li cwañi? Mutu ya bala za hae u kona ku lemuha ku sa pata maikuto kwa hae, busepahali bwa hae, ni ku tabela ku itumelela bufokoli bwa hae. Leo ki libubo le linde luli la n’a ipangezi!

Batu Ne Ba Hupuziñi ka za Jesu?

Bukombwa bwa Jesu bwa fa lifasi ne bu tandile fela lilimo ze talu ni licika. Kono u hupulwa cwañi ki balateleli ba hae? Ka ku ba kuli n’a li ya petehile, ya si na sibi, kana n’a si na taba ni batu? Kana n’a zamaisa batu ka t’ata ka ku ziba kuli n’a li Mwan’a Mulimu? Kana n’a bembanga balateleli ba hae ni ku ba hapeleza ku mu utwa? Kana n’a iyakatwa hahulu mw’a ngelwa ki batu kuli mane n’a sa ezangi lishea? Kana n’a patehile hahulu kuli mane n’a si na nako ya ku isa pilu ku ba ba fokola ni bakuli, kamba banana? Kana n’a nga batu ba mishobo i sili ni basali ku ba ba ba si na tuso, sina mo ne ba ezezanga banna mwa linako zeo? Ze ñozwi li liñi?

Jesu n’a iyakatwa batu. Ku ituta za bukombwa bwa hae ku lu bonisa kuli ka linako ze ñata n’a folisize lianga ni bakuli. N’a ikatazanga ku tusa ba ba mwa butokwi. N’a iyakatwanga banana, mi n’a bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Mu tuhele bana ba banyinyani ba tahe ku na, mi mu si ke mwa ba hanisa.” Mi Jesu a “ba nga mwa mazoho a hae, mi a ba fuyola ka ku beya mazoho a hae fahalimu a bona.” Kana mwa fumananga nako ya ku ba ni banana, kamba mwendi mu patehanga hahulu kuli mane ha mu lemuhangi ni kuli ba teñi?—Mareka 10:13-16; Mateu 19:13-15.

Jesu ha n’a li fa lifasi, Majuda ne ba imezwa ki milao ya bulapeli ye n’e fitelela ze ne u tokwa Mulao. Baeteleli ba bona ba bulapeli ne ba kulekisa batu mitiyo ye bukiti, kono bona ne ba sa lati ku i swala nihaiba ka minwana. (Mateu 23:4; Luka 11:46) Kacwalo, Jesu n’a shutanela kwahule ni bona! N’a ize: “Mu tahe ku na mina kamukana ba ba katezi, ba ba imezwi, mi ni ka mi imulula.”—Mateu 11:28-30.

Batu ne ba imululwanga ha ne ba banga ni Jesu. N’a sa bembangi balutiwa ba hae, kuli mane ba palelwa nihaiba ku bulela maikuto a bona. Kono mane n’a buzanga lipuzo kuli ba bulele ze ba nahana. (Mareka 8:27-29) Baokameli ba Sikreste ba swanela ku ipuza kuli: ‘Kana ni na balumeli ba bañwi ba n’i nga cwalo? Kana maeluda ba bañwi  ba ni bulelelanga maikuto a bona, kamba ba kata-katanga ku eza cwalo?’ Kwa imulula luli maeluda ha ba li ba ba atumeleha, ba ba teeleza, ili ba ba si t’ata! Ku ba t’ata ku palelwisa fela tukuluho ya ku buhisana lika.

Jesu niha n’a li Mwan’a Mulimu, ni kamuta n’a sa sebelisi m’ata hae ka nzila ye maswe. Kono n’a nyakisisanga hande lika ni bateelezi ba hae. Ne ku bile cwalo muta Bafalisi ne ba likile ku mu swasa ka puzo ya mano, ba li: “Kikuli kwa lukela ku zwiseza Sesare mutelo, kamba ha ku lukeli?” Jesu a ba bulelela kuli ba mu bonise denare mi a ba buza a li: “Ki sa mañi siswaniso seo, ni se si ñozwi fateñi?” Ba alaba ba li: “Ki sa Sesare.” Kih’a li ku bona: “Kifohe, mu kutiseze Sesare ze li za Sesare; mi mu kutiseze Mulimu ze li za Mulimu.” (Mateu 22:15-21) Se ne si tokwahala fela ki ku nahanisisa lika ka mo ku swanehela.

Kana Jesu n’a ezanga lishea? Babali ba bañwi ba kana ba bona lisheanyana ha ba bala taba m’o Jesu n’a bulezi kuli ku bunolo kuli kamele i kene mwa liito la ndonga ku fita kuli mutu ya fumile a kene mwa Mubuso wa Mulimu. (Mateu 19:23, 24) Muhupulo fela wa kuli kamele i like ku icocomeza mwa liito la ndonga ya ku lukisa ki ku hulisa taba. Mutala o muñwi wa taba ye hulisizwe ki wa mutu ya bona lutokwa lo lu mwa liito la yo muñwi, kono u palelwa ku bona musumo o’ mwa liito la hae. (Luka 6:41, 42) Luli, Jesu n’a si mukalimeli ya t’ata. N’a li ya silikani. Kwa Bakreste kacenu, lishea li kona ku fukuza kwa manyando mwa linako ze t’ata.

Mufelañeke wa Jesu kwa Basali

Basali ne ba ikutwanga cwañi ha ne ba li ni Jesu? Kaniti, ne ku na ni basali ba bañata ba ba sepahala be ne ba li balateleli ba hae, ku kopanyeleza cwalo ni Maria, m’ahe. (Luka 8:1-3; 23:55, 56; 24:9, 10) Basali ne ba ikutwanga ku lukuluha ha ne ba atumelanga Jesu kuli mane muta o muñwi, musali wa “muezalibi” a tapisa mautu a Jesu ka miyoko ya hae ni ku a toza mafula a sende. (Luka 7:37, 38) Musali yo muñwi ya n’a kulile mweya ka lilimo-limo a shela-shela mwa batu kuli a swale siapalo sa Jesu ilikuli a foliswe. Jesu n’a mu lumbile kabakala tumelo ya hae. (Mateu 9:20-22) Ee, basali ne ba fumani Jesu ku ba ya atumeleha.

Ka nako ye ñwi, Jesu n’a ambozi ni musali wa Musamaria kwa lisima. Musali y’o n’a komokile hahulu kuli mane a li: “U li Mujuda, u ni kupa cwañi mezi na ni li musali wa Musamaria?” Majuda ne ba sa swalisani ni Masamaria. Jesu a mu luta taba ye nde ye ama “mezi a buba, ku isa kwa bupilo bo bu sa feli.” N’a lukuluhile kwa basali. N’a sa ikutwi kuli ne ba keshebisa m’ata a hae.—Joani 4:7-15.

 Jesu u hupulwa ka mikwa ya hae ye miñata ye musa, ye kopanyeleza ni moya wa hae wa buitomboli. N’a li mutala o munde ka ku fitisisa wa lilato la Sikreste. Jesu u tomela mutala bote ba ba bata ku ba balateleli ba hae. Mutala wa hae mu u latelela ku fitisa kai?—1 Makorinte 13:4-8; 1 Pitrosi 2:21.

Bakreste ba mwa Linako za Cwale Ba Hupulwa Cwañi?

Mwa linako za cwale, Bakreste ba bañata-ñata ba ba sepahala se ba shwile, ba bañwi ba se ba supezi, mi ba bañwi bona ba si ka hula hahulu. Kono ba siile libubo le linde. Ba bañwi, sina Crystal, be ne ba timezi inge ba supezi, ba hupulwa ka lilato ni ku ba ni silikani kwa bona. Ba bañwi, sina Dirk, ya n’a timezi inge a na ni lilimo ze bat’o ba ze 43, ba hupulwa ka tabo ye ne ba na ni yona, ni ku lata ku tusa.

Ku tuha f’o, ku na ni José wa kwa Spain. Mwa ma-1960, musebezi wa Lipaki za Jehova wa ku kutaza ha ne u kwalilwe mwa naha yeo, José n’a nyezi, mi a ba ni bana ba basizana ba balalu. N’a na ni musebezi o munde mwa Barcelona. Kono ka nako yeo, kwa mboela wa Spain, ne ku tokwahala maeluda ba Sikreste ba ba na ni yeloseli. José a tuhela musebezi, mi yena ni lubasi lwa hae ba tutela kwa Málaga. Hañata n’a sa fumanangi musebezi, mi ne ba na ni ku pila ba si na mali.

Niteñi, José n’a zibahala ka mutala wa hae o munde, wa busepahali mwa bukombwa. Hape n’a li mutala o munde wa mwa n’a huliselize bana ba hae, ili nto ya n’a petile ka tuso ya Carmela musal’a hae. Ha ne ku tokwahala mutu wa ku lukisa za mikopano ye mituna ya Sikreste mwa sibaka seo, José kamita n’a ifananga ku eza cwalo. Ka bumai, ha n’a na ni lilimo za mwa ma-50, a kenelwa ki butuku bo butuna bo ne bu mu bulaile. Kono n’a siile libubo la ku ba eluda ya sepeha, ya sebeza ka t’ata, ni munna ni ndate ya lilato.

Kacwalo, mina mu ka hupulwa ka lifi? Kambe mu shwile mabani, batu kacenu ne ba ka bulelañi ka za mina? Yeo ki puzo ye kona ku susumeza kaufel’a luna ku lika ku ba ni likezo ze nde.

Lu kona ku ezañi kuli lu be ni libubo le linde? Kamita lwa kona ku lika ka t’ata ku ba ni muselo wa moya, ili lilato, pilu-telele, musa, ku ishuwa, ni buiswalo, ni ye miñwi cwalo. (Magalata 5:22, 23) Kaniti, “libizo le linde li na ni tuso ku fita minunko ya ku tola, ye munati; mi lizazi la ku shwa ki le linde ku la ku pepwa.”—Muekelesia 7:1; Mateu 7:12.

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Abigaili u hupulwa ka butali bwa hae

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Pitrosi u hupulwa ka buipuleleli bwa hae, kono hape ni ka niti ya hae

[Siswaniso se si fa likepe 8]

Jesu n’a isanga pilu kwa banana