Mwa Kona ku Pima Butuku bwa Pilu bwa kwa Moya

Mumati ya n’a bubana mwa lifasi kaufela, ya n’a ziba hande za bumati mi ili ya n’a bonahala ku ikangula hande-nde, n’a wile ka ku sa libelela mwa nako ya ku itwaelisa mi a shwa. Mumati yo ne li Sergei Grinkov, ya n’a winile mendulu ya gauda habeli mwa papali ya ku bapalela fa litwa kwa Olympic, ili yo musebezi wa hae w’o ne u pumezwi isali kwa makalelo—inze a li wa lilimo za buhulu ze 28 fela. Ki bumai luli! N’a bulailwe kiñi? Ki butuku bwa pilu. Ne ku izwe kuli ha ku na ya n’a libelezi kuli n’a ka shwa kakuli ne ku si na lisupo lifi kamba lifi ze n’e bonisa kuli n’a na ni butuku bwa pilu. Kono batatubi ne ba fumani kuli pilu ya hae ne i luluhile mi misinga ya pilu ne i kwalehile maswe.

NIHA ku kana kwa bonahala kuli buñata bwa matuku a pilu a tahanga ku si na lisupo, baalafi ba li ki ka siwela ku ba cwalo. Buniti kikuli hañata lisupo ze lemusa ni ze ekeza kwa butuku ze cwale ka ku fipelwa, ku nuna hahulu, ni ku utwa butuku mwa sifuba za keshebiswanga. Kabakaleo, ba bañata niha ba sa shwangi ka nako ye ba kula pilu, ba banga lihole hahulu mwa bupilo bwa bona kaufela.

Kacenu, tumelelano ya baalafi ki ya kuli ku tibela butuku bwa pilu ku tokwa ku iseza mamelelo ye tuna kwa lico ni mupilelo ni ku tatubiwa kamita ki baalafi. * Mihato ye cwalo, ye zamaelela ni ku tabela luli ku eza licinceho, i ka tusa hahulu kwa ku sileleza mutu kwa lika ze tahiswa ki butuku bwa pilu.

Kono, ku na ni muinelo o muñwi wa pilu ya luna o tokwa mamelelo ye tuna ni ku fita. Bibele i lu lemusa kuli: “Babalela pilu ya hao ku fita lika kaufela, kakuli ku yona ki fo ku zwa liwelu-welu la bupilo.” (Liproverbia 4:23) Liñolo l’e li ama sihulu kwa pilu ya swanisezo. Lu tokwa mamelelo ye tuna kuli lu babalela pilu ya luna tenyene, kono ku butokwa ni ku fita kuli lu zwelepili ku itibelela haiba lu bata ku sileleza pilu ya luna ya swanisezo kwa matuku a kona ku tahisa lifu la kwa moya.

 Ku Nyakisisa Butuku bwa Pilu ya Swanisezo

Sina butuku bwa pilu tenyene, nzila ya niti ya ku tibela ka yona butuku bwa pilu ka mubulelelo wa kwa moya ki ku ziba lika ze tahisa butuku b’o ni k’u nga mihato ya ku eza se siñwi ka za teñi. Kacwalo ha lu nyakisiseñi lika za pili ze ekeza kwa butuku bwa pilu tenyene ni ya swanisezo.

Lico. Hañata ku lumelwa kuli lico ze sa fepi, niha li tabusa, li tusanga hanyinyani kwa buikangulo bwa mutu kamba mane ha li tusangi. Ka ku swana, lico ze sa fepi za mwa munahano li atile mi li lakazeha hahulu, kono li lubeta kwa buikangulo bwa mutu bwa kwa moya. Ku na ni lika ze ñata ze fundotiswa ka butali mwa mitai ya makande ili ze bonisa buhule ni ku itusisa maswe milyani, mifilifili, ni za mioya. Ku fepa munahano wa mutu ka lico ze cwalo kwa bulaisa pilu ya swanisezo. Linzwi la Mulimu li lemusa kuli: “Ze mwa lifasi kaufela, takazo ya nama, ni takazo ya meto, ni buikuhumuso bwa bupilo, ha li zwi ku Ndate, kono li zwa mwa lifasi. Mi lifasi la fela, ni takazo ya lona; kono ya eza tato ya Mulimu u ina ku ya ku ile.”—1 Joani 2:16, 17.

Lico ze tahisa buikangulo bo bunde, ze cwale ka miselo ni miloho, ha li lakazehi ku mutu ya twaezi lico ze sa fepi. Ka ku swana, lico ze nde ili ze tiile za kwa moya li kona ku sa tabisa mutu ya twaezi ku fepa munahano ni pilu ya hae ka lico za silifasi. Ka nakonyana, a kana a ifepa ka “mabisi” a Linzwi la Mulimu. (Maheberu 5:13) Nako ha i nze i ya, u palelwa ku hula kwa moya ko ku tokwahala kuli a lwale buikalabelo bwa hae bwa kwa moya mwa puteho ya Sikreste ni mwa bukombwa. (Mateu 24:14; 28:19; Maheberu 10:24, 25) Ba bañwi ba ba mwa muinelo o cwalo ba tuhelezi m’ata a bona a kwa moya ku fukuzeha kuli mane ba fita fa ku ba Lipaki ba ba sa sebezi!

Lubeta lo luñwi kikuli ponahalo ya kwande i kona ku ba ye puma. Ku eza misebezi ya Sikreste fahalimu fela ku kana kwa pata bufokoli bo bu sweli ku hula mwa pilu ya swanisezo ili ye fokoliswa ki ku ikenya ka ku ipata-pata mwa mikwa ya ku lata za sifumu kamba za ku itabisa ka zona ze bonisa buhule, mifilifili, kamba za mioya. Lico za kwa moya ze fosahezi cwalo li kana za bonahala ku sa ama hahulu muinelo wa kwa moya wa mutu, kono li kana za sitanisa pilu ya swanisezo inge lico ze maswe mo li kona ku tatafaleza misinga ni ku sinya pilu tenyene. Jesu n’a file temuso ya ku sa lumeleza litakazo ze maswe ku kena mwa pilu ya mutu. N’a ize: “Mutu nihaikaba ufi kamba ufi ya talima musali ka ku mu lakaza, u s’a mu bukile mwa pilu.” (Mateu 5:28) Ee, lico ze maswe za kwa moya li kona ku tahisa butuku bwa pilu bwa kwa moya. Kono ku sa na ni ze ñwi ze tokwa ku nyakisiswa.

Ku twaelisa mubili. Ku zibwa hahulu kuli bupilo bwa sikalalambo bu kona ku ekeza kwa matuku a pilu. Ka nzila ye swana, bupilo  bwa kwa moya bwa sikalalambo bu kona ku tahisa butata bo butuna. Ka mutala, mutu a kana a yanga mwa bukombwa bwa Sikreste kono u kona ku sa tabela ku bu eza ka ku ikataza hahulu, ili ku ikataza hanyinyani fela kamba mane ku sa eza buikatazo bwa kuli mutu a be “mubeleki ya sa nyazwi, ya aba Linzwi la niti ka mukwa o lukile.” (2 Timotea 2:15) Kamba, mutu a kana a fumaneha kwa mikopano ya Sikreste kono a kana a sa itukisezi ni ku abana ku yona. Ku kana kwa sa bi ni likonkwani kamba takazo kamba cisehelo kwa lika za kwa moya. Kwa mafelelezo, ku sa itwaelisa kwa moya ku fita fa ku fokolisa, niheba ku bulaya tumelo kaufela ya n’a na ni yona mutu. (Jakobo 2:26) Muapositola Paulusi n’a lemuhile lubeta l’o ha n’a ñolezi Bakreste ba Maheberu, ili bao ba bañwi ku bona ne ba ikenyize mwa bupilo bwa kwa moya bwa sikalalambo. Mu lemuhe mwa n’a ba lemuselize ka za mo lika zeo ne li ka ba tatafaleza kwa moya. “Banabahesu mu tokomele, mwendi yo muñwi ku mina a ka ba ni pilu ye na ni bumaswe, ye sa lumeli, mane a kauhane ni Mulimu-Ya-Pila. Kono mu kutazane ka zazi ni zazi, ha ku nze ku na ni sibaka sa kuli: Kacenu! Kuli ku tokwahale ku mina ya ka itatafaza pilu ka ku shongwa ki sibi.”—Maheberu 3:12, 13.

Ku ikalelwa. Nto ye ñwi hape ye tahisa butuku bwa pilu ki ku ikalelwa ko ku fitelezi. Ka ku swana, ku ikalelwa, kamba “ku bilaela za bupilo” ku kona ku ba ko ku lubeta kwa pilu ya swanisezo, mane ni ku paleliswa mutu ku sebeleza Mulimu. Kelezo ya Jesu mwa taba ye ki ye swanela, ye li: “Mu tokomele kuli lipilu za mina li si ke za sinyiwa ki ku ca maswe, ni ku kolwa bucwala, ni ku bilaela za bupilo; mane lizazi leo li t’o mi tulukela mu si ka itukisa; . . . sina sikwela.” (Luka 21:34, 35) Ku ikalelwa hape ku kona ku ama ka butuna pilu ya luna ya swanisezo haiba lu bilaezwa ka nako ye telele ki sibi se lu ezelize kwa mukunda. Mulena Davida n’a itutile ku ze n’e ezahezi ku yena ka za butuku bo bu tahiswa ki ku ikalelwa ko ku lubeta k’o ha n’a ize: “Buiketo ha bu yo mwa masapo a ka, kabakala sibi sa ka. Kakuli milatu ya ka ki ye mituna, ya ni fita, ya ni imela, sina mulwalo o bukiti.”—Samu 38:3, 4.

Buikolwiso bo bu fitelezi. Batu ba bañata ba ba kula butuku bwa pilu ne ba ikolwisanga  hahulu ka za buikangulo bwa bona pili ba si ka kula kale butuku bwa pilu. Hañata, ne ba tokomolohanga kamba ku sheununa za ku tatubiwa ki baalafi kuli ha li tusi ni hanyinyani. Ka ku swana, ba bañwi ba kana ba ikutwa kuli bakeñisa kuli se ba bile Bakreste ka nako ye telele, ha ku na se si kona ku ezahala ku bona. Ba kana ba keshebisa ku tatubiwa kwa moya ku fitela ba tahelwa ki butata. Ku butokwa ku beya mwa munahano kelezo ye nde ya ku sa ba ni buikolwiso bo bu fitelezi ye n’e filwe ki muapositola Paulusi ye li: “Ya hupula kuli u yemi, a itibelele, kuli a si ke a wa.” Nzila ye butali ki ku lemuha kuli ha lu si ka petahala ni ku itatuba kamita kwa moya.—1 Makorinte 10:12; Liproverbia 28:14.

Mu Si Keshebisi Lisupo Ze Lemusa

Ka mabaka a utwahala, Mañolo a beya mwa sibaka sa pili muinelo wa pilu ya swanisezo. Kwa Jeremia 17:9, 10, lu bala kuli: “Pilu ya puma ku fita linto kaufela, i sinyehile ku feleleza; ki mañi ya ka i ziba? Ki Na [Muñ’a] Bupilo ya tatuba lipilu, ya lika ni liteka, kuli ni kutiseze mutu ni mutu ka mizamao ya hae, ni ka misebezi ya mikwa ya hae.” Kono kwand’a ku tatuba fela lipilu za luna, Jehova hape u lu fa litukiso ze nde ze lu tokwa kuli lu itatube.

Lu fiwa likupuliso ze swanela ka “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” (Mateu 24:45) Ka mutala, nzila ye tuna yeo pilu ya luna ya swanisezo i kona ku lu puma ka yona ki ka ku lu tahiseza ku ikenya mwa mihupulo ya silifasi. Yeo ki mihupulo ye sa swalehi, ku nahana ka za lika ze sa konwi ku petwa, ku kubyanisa munahano. Lika zeo li kona ku ba ze lubeta hahulu, sihulu haiba li zusulusa mihupulo ye maswe. Kacwalo, lu swanela ku i hana ka ku tala. Haiba lu toya bumaswe inge mwa n’a bu toyezi Jesu, lu ka sileleza lipilu za luna kwa ku ikenya mwa mihupulo ya silifasi.—Maheberu 1:8, 9.

Ku tuha f’o, lu tusiwa ki maeluda ba ba lilato mwa puteho ya Sikreste. Hailif’o ku beya ba bañwi mwa munahano kwa itebuhiwa, buikalabelo bwa ku babalela pilu ya luna ya swanisezo bu ku luna beñi. Ku itingile ku luna ka butu kuli lu “like linto kaufela,” ni kuli lu ‘itekule ili luna ku bona kana lu teñi mwa tumelo.’—1 Matesalonika 5:21; 2 Makorinte 13:5.

Mu Babalele Pilu

Sikuka sa mwa Bibele sa kuli “s’a cala mutu, ki sona s’a ka kutula,” sa sebeza ni kwa buikangulo bwa pilu ya luna ya swanisezo. (Magalata 6:7) Hañata, lubeta lo lu bonahalanga ku ba lwa ka sipundumukela lu fumanehanga kuli lu tahisizwe ki ku ikenya mwa lika ze sinya kwa moya, ze cwale ka ku buha za mapunu, ku lata hahulu sifumu, kamba ku tundamena ku bata libubo kamba m’ata, ko ne ku sweli ku ezezwa kwa mukunda mwa nako ya kwamulaho.

Kacwalo, kuli lu bukeleze pilu, ku butokwa hahulu ku tokomela mo lu cela kwa moya. Mu fepe munahano ni pilu ya mina ka Linzwi la Mulimu. Mu siye lico ze sa fepi kwa moya ze fumaneha ka bunolo ili ze tabisa nama kono ili ze tatafaza fela pilu ya swanisezo. Walisamu u lemusa ka nzila ya swanisezo—ili ye lumelwa ki baalafi—ya kuli: “Lipilu za bona li nunile, ki mafula fela.”—Samu 119:70.

Haiba ku na ni mafosisa e mu ezelize kwa mukunda ka nako ye telele, mu like ka t’ata ku a zwisa, kwand’a cwalo a ka tiba misinga ya mina ya swanisezo. Haiba lifasi li kala ku bonahala ku ba le li kateleha ni ku bonahala kuli li fa ze ñata ka za minyaka ni za ku ikola, mu  nahanisise kelezo ye butali ye filwe ki muapositola Paulusi. N’a ñozi kuli: “Banabahesu, se ni bulela ki se, nako ki ye kuswani; ku zwa cwale . . . ba ba itusisa ka za lifasi le, ba be inge ha ba itusisi ka zona; kakuli mukwa wa lifasi le wa fela.” (1 Makorinte 7:29-31) Mi haiba mu hohiwa ki ku bata ku fuma, mu utwe manzwi a Jobo a’ li: “Haiba ne ni itingile fa gauda, mi kwa gauda ye kenile ni kile na li: Ki wena nto ye ni sepile; ni mo, ki bumaswe bo bu swanelwa ki ku bewa mulatu ki baatuli, kakuli fo, ne ni ka be ni latuzi Mulimu ya kwahalimu.”—Jobo 31:24, 28; Samu 62:10; 1 Timotea 6:9, 10.

Ka ku ama kwa mafosisatuna a ku keshebisa kelezo ye tomile fa Bibele, Bibele i eleza kuli: “Mutu ya nyazwa hañata mi a ikomeleza mulala, u ka lobeha kapili-pili, ku si na se si ka tusa.” (Liproverbia 29:1) Kono ka ku babalela hande pilu ya luna ya swanisezo, lwa kona ku ba ni tabo ni kozo ya mwa munahano ye tahiswa ki ku pila bupilo bo bu bunolo, bo bu swanela. Kamita yeo ki yona nzila ye ba elelizwe Bakreste ba niti ku pila ka yona. Muapositola Paulusi n’a buyelezwi ku ñola kuli: “Ki niti kuli bulapeli ni ku kolwa kwa pilu, ki bufumu bo butuna. Kakuli ha lu si ka tisa se siñwi mwa lifasi, mi ha lu koni ku ya ni se siñwi ha lu li siya. Cwale ha lu na ni lico ni liapalo, lu kolwe ki zona.”—1 Timotea 6:6-8.

Ee, ku ituta ni ku itwaelisa ka nzila ya ku ipeya ku Mulimu ku ka lu konisa ku bona teñi kuli lu ba ni pilu ya swanisezo ye ikanguzi ili ye tiile. Ka ku mamela hahulu lico za luna za kwa moya, ha lu na ku lumeleza minahano ni linzila ze sinya za lifasi le kuli li lu sinye kwa moya. Fahalimw’a zeo, haike kamita lu tatube pilu ya luna ya swanisezo ka ku amuhela litukiso za Jehova ze taha ka kopano ya hae. Ku eza cwalo ka cisehelo ku ka lu tusa hahulu kwa ku pima ze maswe ze zwa kwa butuku bwa pilu ya kwa moya.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 10]

LICO ZE MASWE ZA KWA MOYA LI KONA KU SITANISA PILU YA LUNA YA SWANISEZO INGE LICO ZE MASWE MO LI KONA KU TATAFALEZA MISINGA NI KU SINYA PILU TENYENE

[Manzwi a fa likepe 10]

BUPILO BWA KWA MOYA BWA SIKALALAMBO BU KONA KU TAHISA BUTATA BO BUTUNA

[Manzwi a fa likepe 11]

“KU BILAELA ZA BUPILO” KU KONA KU BA KO KU LUBETA HAHULU KWA PILU YA SWANISEZO

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Ku keshebisa buikangulo bwa luna bwa kwa moya ku kona ku tahisa matuku a matuna

[Maswaniso a fa likepe 13]

Ku hulisa mikwa ye minde ya kwa moya kwa babalela pilu ya swanisezo

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 9]

AP Photo/David Longstreath