Mu Sabe Jehova mi Mu Mamele Milao ya Hae

“Saba Mulimu, mi u mamele milao ya hae. Kakuli ki yona swanelo kaufela ya mutu.”—Muekelesia 12:13.

1, 2. (a) Sabo i kona ku lu sileleza cwañi kwa mubili? (b) Ki kabakalañi bashemi ba bande ha ba lika ku suña sabo ye nde kwa bana ba bona?

LEONARDO Da Vinci n’a ize: “Sina bundume ha bu beya bupilo mwa lubeta, sabo ya bu bukeleza.” Bundume bwa ku sa nahanisisa bu palelwisa mutu ku lemuha kozi, kono sabo yona i mu hupuza ku tokomela. Ka mutala, ha ne lu ka ba bukaufi ni liñope ni ku bona butungi bwa lona, buñata bwa luna ka taho ne lu ka kutela mwamulaho. Ka ku swana, sabo ye nde i tahisa swalisano ye nde ni Mulimu, ka mo ne lu itutezi mwa taba ye felile, mi hape ya lu sileleza kwa kolofalo.

² Kono sabo ya ku saba likozi za kacenu i tokwa ku itutiwa. Ka ku ba kuli banana ha ba zibi likozi za malaiti kamba za fa mikwakwa, ba kona ku ba ni kozi ye tuna ka bunolo. * Bashemi ba bande ba lika ku suña sabo ye nde kwa bana ba bona, ku ba lemusa ka ku kuta-kutela ka za likozi ze ba potolohile. Bashemi ba ziba kuli sabo yeo i ka sileleza bupilo bwa banana.

3. Ki kabakalañi Jehova h’a lu lemusa ka za likozi za kwa moya, mi u eza cwañi cwalo?

³ Jehova ni yena wa iyakatwa ka za buiketo bwa luna. Ka ku ba Ndate ya lilato, u lu luta se si lu swanela ka Linzwi ni ka kopano ya hae. (Isaya 48:17) Kalulo ye ñwi ya z’a lu luta Mulimu ki ya ku lu lemusa “ka ku kuta-kutela” ka za malaba a kwa moya ilikuli lu be ni sabo ye nde kwa kozi ye cwalo. (2 Makolonika 36:15, NW; 2 Pitrosi 3:1) Mwa litaba ze ezahezi kaufela, likozi ze ñata za kwa moya ni manyando a matuna n’a kabe a pimilwe ‘kabe batu ne ba na ni pilu ya ku saba Mulimu ni ku utwa litaelo za hae kaufela.’ (Deuteronoma 5:29) Mwa “linako ze tata” ze, lu kona ku ba cwañi ni pilu ye saba Mulimu ni ku isileleza kwa kozi ya kwa moya?—2 Timotea 3:1.

Mu Ambuke Bumaswe

4. (a) Bakreste ba lukela ku ba ni sitoyo mañi? (b) Jehova u ikutwa cwañi ka za muzamao o maswe? (Mu bone litaluso za kwatasi.)

⁴ Bibele i talusa kuli “ku saba [Muñ’a] Bupilo  ki ku toya bumaswe.” (Liproverbia 8:13) Dikishinari ye ñwi ya manzwi a mwa Bibele i talusa kuli sitoyo se si cwalo ki “maikuto a’ na ni ona mutu kwa batu ni lika ze sa swaneli, ze nyenyiwa, ze toilwe mi kabakaleo h’a itakalezi ku ba ni swalisano ni zona.” Kacwalo, ku saba Mulimu ku kopanyeleza ku toya kamba ku nyenya zote z’a toile Jehova. * (Samu 97:10) Ku lu susueza ku ambuka bumaswe, mane sina ka sabo ha ne lu ka kutela mwamulaho ka taho ha ne lu ka ba bukaufi ni liñope. Bibele i li: “Mwa ku saba [Muñ’a] Bupilo batu ba pima koto.”—Liproverbia 16:6.

5. (a) Lu kona ku tiisa cwañi sabo ya ku saba Mulimu ni ku toya bumaswe? (b) Litaba za sicaba sa Isilaele li lu lutañi mwa taba yeo?

⁵ Lu kona ku tiisa sabo ye nde yeo ni ku toya ze maswe ka ku nyakisisa lubeta lo lu tahiswa ki sibi. Bibele i lu kolwisa kuli lu ka kutula se lu cala—ibe kuli lu calela nama kamba moya. (Magalata 6:7, 8) Kabakaleo, Jehova u bonisa hande ze tamehile ku wela batu ba ba keshebisa milao ya hae ni ku fulalela bulapeli bwa niti. Mulimu ha n’a tuhezi ku sileleza sicaba se sinyinyani sa Isilaele, ne si sa koni ku isileleza kwa macaba a’ situhu ili a’ m’ata a n’a si potolohile. (Deuteronoma 28:15, 45-48) Ze maswe ze n’e wezi Isilaele kabakala ku ipangula kwa hae ne li ñozwi ka ku tala mwa Bibele kuli “lu elezwe” ilikuli lu itute teñi tuto ni ku saba Mulimu.—1 Makorinte 10:11.

6. Ki mitala mañi ya ka Mañolo ye lu kona ku nyakisisa ha lu ituta ku saba Mulimu? (Mu bone litaluso za kwatasi.)

⁶ Kwand’a ze n’e ezahezi kwa sicaba mutumbi sa Isilaele, Bibele i na ni litaba za niti za batu be ne ba cilwe ki muna, buhule, mukwañuli, kamba buikuhumuso. * Ba bañwi kwa batu bao ne ba sebelelize Jehova ka lilimo-limo, kono ka nakonyana fela mwa bupilo bwa bona, ne ba felezwi ki sabo ye tiile ya ku saba Mulimu, mi ba kutula ze maswe. Ku yeya mitala ya ka Mañolo ye cwalo ku kona ku tiisa tundamo ya luna ya ku sa bata ku kutela ku eza nto ye swana. Ne ku ka swabisa luli ha ne lu ka bata ku tokomela kelezo ya Mulimu ha se lu wezwi ki kozi! Ka ku fapahana ni ze lumelwa ki ba bañata, yeloseli—sihulu ya bulyangelino—haki tuto ye nde ka ku fitisisa.—Samu 19:7.

7. Jehova u amuhela mutu ya cwañi mwa tente ya hae ya swanisezo?

⁷ Libaka le liñwi le lituna ha lu lukela ku  saba Mulimu kikuli lu lakaza ku bukeleza swalisano ya luna ni yena. Lu saba ku filikanya Jehova kakuli lu katelwa hahulu silikani sa luna ni yena. Mulimu u nga mutu ya cwañi ku ba mulatiwa, ya n’a ka amuhelwa mwa tente ya hae ya swanisezo? Ki mutu fela “ya na ni mizamao ye lukile, mi a eza ka ku sepahala.” (Samu 15:1, 2) Haiba lu katelwa swalisano yeo ye tuna ni Mubupi wa luna, lu ka tokomela ku eza ka ku sepahala ku yena.

8. Maisilaele ba bañwi ba mwa miteñi ya Malaki ne ba keshebisize cwañi silikani sa bona ni Mulimu?

⁸ Ka bumai, Maisilaele ba bañwi mwa miteñi ya Malaki ne ba keshebisize silikani sa bona ni Mulimu. Ku fita ku saba Jehova ni ku mu kuteka, ne ba cisanga fa aletare ya hae matabelo a lifolofolo ze kula ni ze toza. Hape ne ba bonisize kuli ne ba sa sabi Mulimu mwa litaba za manyalo. Kuli ba nyale likalibe, ba leleka basali ba mwa bunca bwa bona ka mabaka a sa utwahali. Malaki n’a ba bulelezi kuli Jehova n’a toile “telekano” ni kuli moya wa bona o maswe n’o ba kauhanyize ni Mulimu. Mulimu n’a ka amuhela cwañi matabelo a bona hailif’o aletare ka swanisezo ne i tezi miyoko—ili miyoko ya butuku bwa basali ba bona be ne ba silokile? Kutokwa likute kwa lipimo za Jehova ko ku cwalo ne ku mu ezisize ku buza kuli: “I kai sabo ye mu ni saba ka yona?”—Malaki 1:6-8; 2:13-16.

9, 10. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lwa itebuha silikani sa luna ni Jehova?

⁹ Kacenu, Jehova hape wa bona ku lobeha pilu kwa bosinyalana ni bana ba bañata ba ba si na mulatu ba ba eshuzwi ki mizamao ye maswe ya banna ni bondate ba baitati ba kamba mane ni basali ba ba cwalo. Kaniti luli w’a utwiswa butuku kwa pilu. Mulikan’a Mulimu u ka nga lika mw’a li ngela Mulimu mi u ka eza ka t’ata ku tiisa linyalo la hae, ku hana mihupulo ya lifasi ye nyinyafaza butokwa bwa swalisano ya linyalo, ni ku ‘saba buhule.’—1 Makorinte 6:18.

¹⁰ Mwa manyalo ni mwa likalulo ze ñwi za bupilo bwa luna, Jehova u ka lu fuyola ni ku lu shemuba ha lu toya zote z’a toile, ni ku itebuha hahulu silikani sa luna ni yena. Muapositola Pitrosi n’a bulezi ka ku koñomeka kuli: “Luli ni lemuha kuli Mulimu h’a yi ka ku keta batu; kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.” (Likezo 10:34, 35) Lu na ni mitala ye miñata mwa Bibele ye bonisa m’o ku saba Mulimu ne ku tuselize batu ku eza se si lukile mwa miliko ye fitana-fitana.

Ba Balalu Be Ne Ba Sabile Mulimu

11. Abrahama n’a bulezwi kuli n’a “saba Mulimu” mwa miinelo mañi?

¹¹ Ku na ni mutu yo muñwi mwa Bibele y’o Jehova ka sibili n’a mu talusize kuli ki mulatiwa wa hae. Munna y’o n’e li Abrahama, ndat’ahe sicaba. (Isaya 41:8) Sabo ya Abrahama ku Mulimu ne i likilwe Mulimu ha n’a mu kupile ku eza sitabelo sa mwan’a hae wa libanda, yena Isaka, y’o ka yena Mulimu n’a ka taleleza sepiso ya hae ya kuli lusika lwa Abrahama ne lu ka ba sicaba se situna. (Genese 12:2, 3; 17:19) Kana “mulatiwa wa Mulimu” n’a ka kona ku tula tiko ye butuku yeo? (Jakobo 2:23) Ka yona nako yeo Abrahama ha n’a ngile tipa kuli a bulaye Isaka, lingeloi la Jehova ne li bulezi kuli: “Si isi lizoho la hao ku mushimani, u si ke wa mu eza se siñwi; kakuli cwale, ni ziba kuli u saba Mulimu; ha u si ka ni hanisa mwan’a hao wa libanda.”—Genese 22:10-12.

12. Abrahama n’a susuelizwe ki nto mañi ku ba ni sabo ku Mulimu, mi lu kona ku bonisa cwañi moya o swana?

¹² Abrahama niha n’a bonisize kwamulaho kuli n’a saba Jehova, ka nako yeo, n’a bonisize sabo ya hae ku Mulimu ka nzila ye ipitezi. Ku tabela ku eza Isaka sitabelo ne ku si fela ku bonisa ku ipeya ku utwa kwa ka likute. Abrahama n’a susuelizwe ki sepo ye tuna ya kuli Ndat’ahe wa kwa lihalimu n’a ka taleleza sepiso ya Hae ka ku zusa Isaka kwa bafu ha ne ku ka tokwahala ku eza cwalo. Ka mwa n’a ñolezi Paulusi, Abrahama a “kolwa kuli s’a sepisize Mulimu, u na ni mata a ku si eza.” (Maroma 4:16-21) Kana lwa kona ku eza tato ya Mulimu niha ne lu ka tokwiwa ku eza buitomboli bo butuna?  Kana lwa lumela ka ku tala kuli ku ipeya ku utwa ko ku cwalo ku ka lu tahiseza lituso ze inelela, ka ku ziba kuli Jehova u “fa ba ba mu bata mupuzo”? (Maheberu 11:6) Kona seo ku saba Mulimu ku talusa luli.—Samu 115:11.

13. Ki kabakalañi Josefa ka swanelo ha n’a kona ku ipulela kuli n’a li mutu “ya saba Mulimu”?

¹³ Ha lu nyakisiseñi mutala o muñwi wa mutu ya n’a saba Mulimu—ona wa Josefa. Ka ku ba mutanga mwa ndu ya Potifaro, Josefa ka zazi n’a ipumani mwa sineneketo ya ku eza bubuki. Ku bonahala kuli ne ku si na mwa n’a kona ku pimela musal’a mulen’a hae, ya n’a tundamezi ku mu coeza kuli a eze buhule. Kwa mafelelezo, ha n’a ‘mu sweli,’ Josefa “a mata, a zwela kwande.” N’a susuelizwe ki nto mañi kuli a fulalele bumaswe kapili-pili? Ku si na kuliñi, libaka le lituna ne li la kuli n’a saba Mulimu. N’a lakaza ku pima ku eza ‘bumaswe bo butuna cwalo ni ku foseza Mulimu.’ (Genese 39:7-12) Ka swanelo, Josefa n’a kona ku ipulela kuli n’a li mutu “ya saba Mulimu.”—Genese 42:18.

14. Sishemo sa Josefa ne si bonisize cwañi kuli n’a saba luli Mulimu?

¹⁴ Lilimo-limo hasamulaho, Josefa a t’o kopana ni bahulwani ba hae, be ne ba mu lekisize h’a situhu mwa buzike. N’a ka be a yolisize misuha kabakala bumaswe bo ne ba ezize ku yena ka nako fo ne ba tokwela lico. Kono ku eza batu ka situhu ha ku bonisi kuli mutu wa saba Mulimu. (Livitike 25:43) Kacwalo, Josefa ha n’a iponezi ka ku tala kuli bahulwani ba hae ne ba cincize, n’a ba swalezi ka sishemo. Sina Josefa, ku saba Mulimu kwa luna ku ka lu susueza ku tula bumaswe ka bunde, mane ni ku lu sileleza ku tulwa ki miliko.—Genese 45:1-11; Samu 130:3, 4; Maroma 12:17-21.

15. Ki kabakalañi muzamao wa Jobo ha n’o tabisize pilu ya Jehova?

¹⁵ Jobo ki mutala o muñwi o ipitezi wa mutu ya n’a saba Mulimu. Jehova n’a ize ku Diabulosi: “Kikuli u lemuhile mutang’a ka Jobo? Mwa lifasi ha ku na ya likana ni yena; ki munna ya lukile hahulu, ya sepahala, mutu ya saba Mulimu, ya ipabalezi kwa bumaswe kaufela.” (Jobo 1:8) Ka lilimo ze ñata-ñata, muzamao wa Jobo o munde n’o tabisize pilu ya Ndat’ahe wa kwa lihalimu. Jobo n’a saba Mulimu kakuli n’a ziba kuli ku eza cwalo ne ku lukile mi ne li mupilelo o munde. Jobo n’a ize: “Ku saba [Muñ’a] Bupilo ki bona butali; mi ku kauhana ni bumaswe ki yona ngana.” (Jobo 28:28) Ka ku ba munna ya n’a nyezi, Jobo n’a sa isangi mamelelo ye sa swaneli kwa likalibe, mi n’a sa nahanangi mwa pilu ya hae ka za ku eza bubuki. Niha n’a li munna ya fumile, n’a hanile ku sepa sifumu, mi n’a hanile ku eza bulapeli kaufela bwa maswaniso.—Jobo 31:1, 9-11, 24-28.

16. (a) Jobo n’a bonisize ba bañwi lilato ka linzila lifi? (b) Jobo n’a bonisize cwañi kuli n’a swalela?

¹⁶ Kono ku saba Mulimu ku talusa ku eza se si lukile ni ku fulalela bumaswe. Kacwalo, Jobo n’a iyakatwite ha musa libofu, liyanga, ni babotana. (Livitike 19:14; Jobo 29:15, 16) Jobo n’a ziba kuli “ya inzi mwa manyando, mulikan’a hae kab’a mu bonisa lilato, nih’a bonahala ike u tuhezi ku saba Ya-Mata-Kaufela.” (Jobo 6:14) Ku sa bonisa ba bañwi lilato ku kona ku kopanyeleza ku sa ba swalela kamba ku ba ni kaiñole ku bona. Ka taelo ya Mulimu, Jobo n’a lapelezi balikani ba hae ba balalu, be ne ba mu utwisize hahulu butuku. (Jobo 42:7-10) Kana ni luna lwa kona ku bonisa moya o swana wa ku swalela balumeli ba bañwi ba ba kana ba lu holofalize ka nzila ye ñwi? Ku lapelela ka buniti  mutu y’a lu foselize ku kona ku lu tusa hahulu ku tula kaiñole. Lika ze nde za n’a na ni zona Jobo kabakala ku saba Mulimu li bonisa ‘sishemo se situna seo Mulimu a bulukezi ba ba mu saba.’—Samu 31:19; Jakobo 5:11.

Ku Saba Mulimu Kamba ku Saba Mutu

17. Ku saba batu ku kona ku ezañi ku luna, kono ki kabakalañi sabo ye cwalo ha i li ya makutelakaufi?

¹⁷ Ku saba Mulimu niha ku kona ku lu susueza ku eza ze lukile, ku saba mutu ku kona ku fokolisa tumelo ya luna. Kabakaleo, Jesu ha n’a susueza baapositola kuli ba be bakutazi ba taba ye nde ba ba na ni cisehelo, n’a ba bulelezi kuli: “Mu si ke mwa saba ba ba bulaya mubili, ba ba tokwa mata a ku bulaya moya; kono mu sabe ya na ni mata a ku bulaelela moya ni mubili mwa [Gehena, NW].” (Mateu 10:28) Jesu n’a talusa kuli ku saba batu ki kwa makutelakaufi kakuli batu ha ba koni ku felisa litibelelo za luna za bupilo bwa kwapili. Hape, lu saba Mulimu kakuli lu lemuha m’atatuna a hae, a fitela kwahule-hule m’ata a macaba kaufela. (Isaya 40:15) Sina Abrahama, lu kolwa ka ku tala kuli Jehova u na ni m’ata a ku zusa batanga ba Hae ba ba sepahala. (Sinulo 2:10) Kacwalo, lwa kona ku bulela ka buikolwiso kuli: “Mulimu h’a lu yemela, ki mañi ya ka lu lwanisa?”—Maroma 8:31.

18. Jehova u fa mupuzo ba ba mu saba ka nzila ifi?

¹⁸ Ibe kuli ya lu lwanisa ki wa mwa lubasi kamba ki mutolisi wa kwa sikolo, lu ka ziba kuli “mwa ku saba [Muñ’a] Bupilo ku na ni sepo ye tiile.” (Liproverbia 14:26) Lwa kona ku kupa m’ata ku Mulimu, ka ku ziba kuli u ka lu utwa. (Samu 145:19) Jehova ni kamuta h’a libali ba ba mu saba. Ka Malaki mupolofita wa hae, u lu kolwisa kuli: “Cwale ba ba saba [Muñ’a] Bupilo ba bulelisana hamoho, mutu ni mutu ni wahabo; mi [Muñ’a] Bupilo a teeleza ka zebe, mi a utwa. Mi buka ya kupuzo ya ñolwa fapil’a hae, ya ñolelwa ba ba saba [Muñ’a] Bupilo, ni ba ba tokomela Libizo la hae.”—Malaki 3:16.

19. Ki mifuta ifi ya sabo ye ka feliswa, kono ki mufuta ufi o ka siyala ku ya ku ile?

¹⁹ Nako i fakaufi f’o bote fa lifasi ba ka lapela Jehova mi ku saba batu ku ka fela. (Isaya 11:9) Ku saba lukupwe, makulanu, bukebenga, ni ndwa ni kona ku ka fela. Kono ku saba Mulimu ku ka zwelapili ku ya ku ile kakuli batanga ba hae ba ba sepahala ba kwa lihalimu ni ba fa lifasi ba ka zwelapili ka swanelo ku mu kuteka, ku mu utwa, ni ku mu lumbeka. (Sinulo 15:4) Ka nako ya cwale, haike kaufela luna lu tokomele kelezo ye buyelezwi ya Salumoni y’e li: “Pilu ya hao i si ke ya shwela ba bañwi muna, kono u n’o saba [Muñ’a] Bupilo ka mazazi kaufela. Kakuli mupuzo u teñi. Mi s’o isepisize ka sona ha si na ku fosahala.”—Liproverbia 23:17, 18.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Lu ituta cwañi ku toya se si maswe?

• Maisilaele ba bañwi ba mwa miteñi ya Malaki ne ba keshebisize cwañi silikani sa bona ni Jehova?

• Lu kona ku itutañi ku Abrahama, Josefa, ni Jobo ka za ku saba Mulimu?

• Ki sabo ya mufuta ufi ye si ke ya feliswa, mi ki kabakalañi?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Bashemi ba bande ba suña sabo ye nde kwa bana ba bona

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Sina sabo ha i lu sileleza kwa kozi, ku saba Mulimu ku lu sileleza kwa bumaswe

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Jobo n’a zwezipili ku saba Mulimu mane niha n’a hanyelizwe ki balikani ba balalu ba buhata

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Si zwa mwa toloko ya Bibele ya Vulgata Latina, 1795