1, 2. (a) Ki kabakalañi haluswanela kuba kwa lineku la Jehova? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

LUSWANELA kukumalela ku Jehova. Hakuna yomuñwi yanani maata amatuna, yanani butali, ni yalubonisa hahulu lilato kufita Mulimu waluna! Kacwalo, kaufelaa luna lutabela kuba kwa lineku lahae. (Samu 96:4-6) Nihakulicwalo, babañwi kwa balapeli ba Mulimu nebapalezwi kuzwelapili kuba kwa lineku la Jehova hane bakopani ni miliko.

² Mwa taba ye, lukanyakisisa mitala ya batu bane baipapata kuba kwa lineku la Jehova, kono ka nako yeswana inze baeza lika zesa mutabisi. Ka kunyakisisa mitala yeo, lukaituta lituto za butokwa zeka lutusa kuzwelapili kusepahala ku Jehova.

3. Ki kabakalañi Jehova hanaabata kutusa Kaine, mi naamubuleleziñi?

³ Halunyakisiseñi mutala wa Kaine. Naaikutwa kuli naalapela feela Jehova. Kono Mulimu naasika tabela misebezi yahae. Naakalile kuba ni mihupulo yemaswe mwa pilu yahae. (1 Joa. 3:12) Bakeñisa kuli Jehova naabata kutusa Kaine, amubulelela kuli:  “Haiba ukalisa kueza zende, kana hauna kushemubiwa hape? Kono hausa ezi zende, sibi sikubandamezi fa munyako, mi silakaza kukubusa; kono kana uka sikoma?” (Gen. 4:6, 7) Kuswana feela inge kuli Jehova naabulelela Kaine kuli: “Haiba ubaka ni kuzwelapili kuba kwa lineku laka, ni na, nikaba kwa lineku lahao.”

4. Ki sika mañi sanaaezize Kaine niha naafilwe kolo ya kuba kwa lineku la Jehova?

⁴ Kaine hanaaka cinca munahano wahae, Jehova naaka mushemuba hape. Kono Kaine naasika utwa kelezo yanaa mufile Mulimu. Munahano wahae ni takazo yahae yemaswe nelitahisize kuli aeze sibi. (Jak. 1:14, 15) Mwendi Kaine hanaasali mwanana, naasika nahana kuli nako yeñwi naakafulalela Jehova. Kono hamulaho wa nako, aeza cwalo luli—akwenuhela Mulimu mi abulaya munyanaa hae!

5. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli Jehova asike alushemuba?

⁵ Ka kuswana ni Kaine, Mukreste kacenu ukona kunahana kuli ulapela Jehova kono inze aeza lika zemaswe. (Juda 11) Ka mutala, mutu ukona kukalisa kuba ni litakazo za buhule, kuba ni mukwañuli, kamba kuba ni sitoyo ku Mukreste yomuñwi. (1 Joa. 2:15-17; 3:15) Kunahana lika zecwalo kukona kutahisa kuli mutu yo aeze sibi. Kono ka nako yeswana, mutu yo ukona kuba wa kamita mwa bukombwa ni kwa mikopano ya puteho. Ki niti kuli babañwi habakoni kuziba zelunahana ni zeluezanga, kono Jehova yena ubona lika kaufela mi waziba haiba luli lu kwa lineku lahae.—Mubale Jeremia 17:9, 10.

6. Jehova ulutusa cwañi ‘kukoma’ litakazo za sibi haiba luzwelapili kuba kwa lineku lahae?

⁶ Nihakulicwalo, Jehova ubonisanga pilu-telele ka kuzwelapili kulutusa. Haiba lueza nto yelukauhanya ku Mulimu, Jehova ulususueza kuli: “Hamukutele ku na, mi ni na nikakutela ku mina.” (Mala. 3:7) Jehova ubata kuli luzwelepili kuikataza kuli lusike lwaeza zemaswe, sihulu haiba lufumana taata kufelisa bufokoli bwaluna. (Isa. 55:7) Haiba lutoya bumaswe, Mulimu ni yena ukabonisa kuli u kwa lineku laluna ka kulufa maata elutokwa kuli ‘lukome’ litakazo zaluna za sibi.—Gen. 4:7.

7. Salumoni naapalezwi cwañi kuzwelapili kuba ni silikani sesinde ni Jehova?

⁷ Lukona kuituta lituto zeñata kwa mutala wa Mulena Salumoni. Salumoni hanaasali mwanana, naaitingile ku Jehova kuli amuetelele. Mulimu amufa butali bobutuna ni musebezi wa kuyaha tempele yende hahulu mwa Jerusalema. Kono hasamulaho, Salumoni apalelwa kuzwelapili kuba ni silikani sesinde ni Jehova. (1 Mal. 3:12; 11:1, 2) Mulao wa Mulimu neuhanisa mulena wa Muheberu kunyala “basali babañata, ilikuli pilu yahae isike yayembululwa.” (Deut. 17:17) Salumoni naasika utwa taelo yeo, mi hamulaho anyala basali ba 700. Hape atisa liendi ze 300 mwa ndu yahae. (1 Mal. 11:3) Buñata bwa basali bahae nesi Maisilaele mi nebalapela milimu ya buhata. Kacwalo, Salumoni hape naalobile mulao wa Mulimu one uhanisa kunyala basali ba macaba asili.—Deut. 7:3, 4.

8. Salumoni naafoselize cwañi Jehova?

⁸ Bakeñisa kuli Salumoni naatuhezi kumamela milao ya Jehova hanyinyani-hanyinyani, hamulaho wa nako, aeza libi zetuna. Salumoni naayahezi Ashitaroti mulimu wamusali aletare, mi hape naayahile aletare yeñwi ya mulimu wa buhata yabizwa Kemoshi. Kwateñi, akala kuswalisana ni basali bahae kulapela milimu ya buhata. Naayahile lialetare zeo fa lilundu lene lili fapilaa muleneñi wa  Jerusalema, mona mwanaayahezi Jehova tempele. (1 Mal. 11:5-8; 2 Mal. 23:13) Mwendi Salumoni naaipumile ka kunahana kuli Jehova naasike aisa pilu kwa likezo zahae za kusa muutwa, haubona naazwelapili kufa matabelo kwa tempele.

9. Ki lika mañi zeneezahezi bakeñisa kuli Salumoni naasika mamela litemuso zanaa mufile Mulimu?

⁹ Kono Jehova haatuhelelangi bufosi. Bibele ili: “Jehova ahalifela Salumoni, kakuli pilu yahae nese ikeluhile ku Jehova . . . yanaaiponahalize ku yena habeli, ni yanaa mulemusize ka za taba ye, ya kuli asike asebeleza milimu isili. Kono Salumoni naasika mamela taelo yanaa mulaezi Jehova.” Kabakaleo, Mulimu atuhela kumushemuba ni kumutusa. Malena bane babusize hamulaho wa Salumoni nebasikaba ni tohonolo ya kubusa naha kaufela ya Isilaele, mi nebakopani ni miinelo yetaata ka nako yetelele.—1 Mal. 11:9-13.

10. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lusinyehelwe ki silikani saluna ni Jehova?

¹⁰ Sina mone kuezahalezi ku Salumoni, kueza bulikani ni batu babasa utwisisi ni kukuteka likuka za Jehova kwakona kulupaleliswa kuba ni silikani sesinde ni yena. Babañwi ku bona bakona kuba babaswalisana ni puteho, kono mwendi habasika tiya kwa moya. Babañwi bakona kuba bahabo luna, boluyahile ni bona, bolubeleka ni bona, kamba bolukena ni bona sikolo, ili babasa lapeli Jehova. Ibe kuli batu bao bafumaneha mwa puteho kamba kutokwa, haiba batu boluswalisana hahulu ni bona habamameli likuka za Jehova, hamulaho wa nako, bakona kutahisa kuli silikani saluna ni Mulimu sisinyehe.

11. Lukona kuziba cwañi haiba luswanela kutuhela kuswalisana ni mutu yomuñwi?

¹¹ Mubale 1 Makorinte 15:33. Buñata bwa batu banani mikwa yeminde, mi babañata babasa swalisani ni puteho mwendi habaikenyangi mwa muzamao oswabisa. Haiba mwazibana ni batu babacwalo, kana muswanela kunahana kuli batu bao ki balikani babande? Munahane mosikona kuamelwa silikani samina ni Jehova haiba mueza bulikani ni bona. Kana baka mitusa kutiisa silikani samina ni Mulimu? Ki lika mañi zebaanga kuba za butokwa? Ka mutala, kana makande abona abonisa kuli batabela hahulu za mitinelo yeminca, masheleñi, likompyuta, mafoni, matabuleti, lika za kuitabisa ka zona, kamba sifumu? Kana habaambolanga ni mina, basebanga babañwi kamba kueza lisheha la zeswabisa? Jesu naalemusize kuli: “Mulomo ubulela zetezi mwa pilu.” (Mat. 12:34) Haiba mulemuha kuli batu bomuswalisana ni bona bakona kutahisa kuli musinyehelwe ki silikani samina ni Jehova, musike mwatanda nako yeñata hahulu ni bona, mi haiba  kukonahala, mutuhele kuswalisana ni bona.—Liprov. 13:20.

12. (a) Jehova naazibisizeñi Maisilaele basazwa feela mwa Egepita? (b) Maisilaele nebaalabile cwañi hane bautwile kuli Mulimu naatokwa kulapelwa feela anosi?

¹² Kunani lituto zeñwi zelukona kuituta ku zeneezahezi kwa Maisilaele hamulaho feela wa kuzwa mwa Egepita mone bali batanga. Sicaba nesikubukani hamoho fapilaa Lilundu la Sinai. Kwateñi, Jehova naabonahalile ku bona ka nzila yekomokisa. Kwabonahala lilu lelinsu fahalimwaa lilundu. Jehova atahisa mishika, mamonyi, ni musi, mi kwautwahala mulumo omutuna oswana ni mulumo wa lunaka. (Exo. 19:16-19) Jehova naaizibahalize kwa Maisilaele ka nzila yecwalo kuli ki “Mulimu yatokwa kulapelwa feela anosi.” Abasepisa kuli naakasepahala ku baba mulata ni babazwelapili kumamela milao yahae. (Mubale Exoda 20:1-6.) Kuswana feela inge kuli Jehova naabulelela batu bahae kuli: “Haiba muba kwa lineku laka, ni na, nikaba kwa lineku lamina.” Nemuka eza cwañi Jehova Mulimu hanaaka misepisa cwalo kuli ukasepahala ku mina? Kaniti, nemuka eza sina mone baezelize Maisilaele. “Kaufela baalaba ka linzwi lililiñwi, bali: ‘Luitukiselize kueza kaufela zabulezi Jehova.’” (Exo. 24:3) Kono hamulahonyana wa fo, kwaezahala nto yeñwi yenesika libelelwa, ili yenelikile busepahali bwa Maisilaele.

13. Ki muinelo mañi one ulikile busepahali bwa Maisilaele?

¹³ Maisilaele nebasabile hahulu hane baboni lilu lelinsu, mamonyi, ni limakazo zeñwi zanaaezize Mulimu. Bakupa Mushe kuli yena ababulelele litaba kaufela zanaaka mubulelela Jehova fa Lilundu la Sinai, mi Mushe alumela. (Exo. 20:18-21) Kono Mushe naaizo ina nako yetelele fa lilundu. Kubonahala kuli Maisilaele ka nako yeo nebaikutwile kuziyeleha kuli habasana mueteleli. Kubonahala kuli nebaitingile hahulu ku Mushe kuli mane tumelo yabona neitiiswa haba mubona. Kacwalo, baikalelwa mi bali ku Aruni: “Uluezeze mulimu yaka luetelela, kakuli haluzibi sesiezahezi ku muuna yo, Mushe, yanaa luetelezi kuluzwisa mwa naha ya Egepita.”—Exo. 32:1, 2.

14. Maisilaele nebaipumile cwañi, mi Jehova naaezizeñi kabakala likezo zabona?

¹⁴ Batu nebaziba kuli kulapela milimu ya maswaniso neli kufoseza hahulu Jehova. (Exo. 20:3-5) Kono hamulahonyana, bakala kulapela namani ya gauda! Kusina taba ni kezo yeo yene baezize ya kusautwa Mulimu, Maisilaele nebaipumile ka kunahana kuli nebasali kwa lineku la Jehova. Kakuli mane Aruni naabulezi kuli kezo yeo ya kulapela namani ki “mukiti wa Jehova”! Jehova naaikutwile cwañi? Naaikutwile kuli bamukwenuhezi. Jehova naataluselize Mushe kuli sicaba “siisilafalize” ni kuli ‘nebakeluhile mwa nzila yanaa balaezi kuzamaya ku yona.’ Mane Jehova naalela kuyundisa sicaba kaufela sa Isilaele ka ‘buhali bwahae bobutuka.’—Exo. 32:5-10.

15, 16. Mushe ni Aruni nebabonisize cwañi kuli nebali kwa lineku la Jehova? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 17.)

¹⁵ Jehova naasika yundisa Maisilaele. Bakeñisa kuli unani makeke, naafile balapeli bahae babasepahala kolo ya kubonisa kuli nebali kwa lineku lahae. (Exo. 32:14) Mushe hasaaboni kuli batu bazwelapili kuhuwaka, kuopela ni kubina fapilaa mulimu wa siswaniso, atubaka namani yabona ya gauda kuieza bupi. Kihona ali: “Ki mañi ya kwa lineku la Jehova? Atahe ku na!” Mi “Malivi kaufela bato kubukanela” ku Mushe.—Exo. 32:17-20, 26.

¹⁶ Nihaike kuli Aruni naatusize kwa kueza mulimu wa siswaniso, naabakile mi  aswalisana ni Malivi babañwi bane bali kwa lineku la Jehova. Batu babasepahala bao nebasika ikutwa feela kuli kulikani kuba kwa lineku la Jehova, kono nebaikauhanyize kwa lifosi. Yeo neli katulo yende luli, kakuli fa lizazi leo, batu babañata-ñata nebabulailwe kabakala kulapela mulimu wa siswaniso. Kono bane bali kwa lineku la Jehova nebasepisizwe kuli Mulimu naaka bafuyaula.—Exo. 32:27-29.

17. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Paulusi ka za namani ya gauda?

¹⁷ Muapositola Paulusi hanaabulela za taba yeneezahezi ya kulapela namani ya gauda, naalemusize Bakreste kuli: “Litaba zeo lifetuhile litemuso ku luna, kuli lusike . . . lwalapela milimu ya maswaniso, mone baezelize babañwi ku bona. [Litaba zeo] neliñolezwi kulemusa luna babatahezwi ki linako za maungulo. Ka mukwa ocwalo, yanahana kuli uyemi atokomele kuli asike awa.” (1 Makor. 10:6, 7, 11, 12) Sina mwanaaboniselize Paulusi, nihaiba balapeli ba niti bakona kukala kueza lika zemaswe. Babasa tiyeli miliko bakona kunahana kuli basanani silikani sesinde ni Jehova. Kono kubata feela kuba mulikanaa Jehova kamba kuipapata kuli lwasepahala ku yena hakutalusi kuli lwamutabisa.—1 Makor. 10:1-5.

18. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lufulalele Jehova, mi ki lika mañi zekona kuzwa mwateñi?

¹⁸ Sina Maisilaele hane baikutwile kuli Mushe naaliyeha kuzwa fa Lilundu la Sinai, Bakreste kacenu ni bona bakona kuikutwa kuli lizazi la Jehova la katulo ni lifasi lelinca zaliyeha kutaha. Bakona kunahana kuli kukaanga nako yetelele kuli lisepiso zeo litalelezwe kamba kuli mane halina kuezahala. Haiba lusatokomeli, mubonelo ocwalo ukona kutahisa kuli luise hahulu pilu kwa lika za nama kufita kueza tato ya Jehova. Hamulaho wa nako, lwakona kukalisa kufulalela Jehova ni kueza lika zene lunahana kuli halukoni kulieza hane lusatiile kwa moya.

19. Ki taba mañi ya butokwa yelusa swaneli kulibala?

¹⁹ Haluswaneli kulibala kuli Jehova ubata kuli lumuutwe ka pilu yaluna kaufela ni kuli luswanela kulapela feela yena anosi. (Exo. 20:5) Haiba lueza nto ifi kamba ifi yesalumelelani ni bulapeli bwaluna ku Jehova, fo kutalusa kuli lueza tato ya Satani, mi kueza cwalo kutahisa kozi. Ki lona libaka Paulusi haluhupulisa kuli: “Hamukoni kunwa mwa komoki ya Jehova ni mwa komoki ya madimona; hamukoni kuca kwa ‘tafule ya Jehova’ ni kwa tafule ya madimona.”—1 Makor. 10:21.

20. Jehova ukona kulutusa cwañi hase lufosize?

²⁰ Litaba zebulezwi mwa Bibele ka za Kaine, Salumoni, ni Maisilaele hane bali kwa Lilundu la Sinai zaswana ka nzila yeñwi. Batu bao kaufela nebafilwe kolo ya ‘kubaka ni kusikuluha.’ (Lik. 3:19) Taba yeo ibonisa kuli Jehova ubonisanga pilu-telele kwa batu babafosize. Muhupule kuli Jehova naaswalezi Aruni. Kacenu, Jehova ulufa litemuso ka kuitusisa litaba zefumaneha mwa Bibele, lihatiso zetomile fa Bibele, kamba likelezo zelukona kufiwa ki Bakreste babañwi ka lilato. Haiba luutwa litemuso zeo, Jehova uka lushemuba.

21. Luswanela kuikatulela kuezañi haiba lutalimana ni miinelo yelika busepahali bwaluna ku Jehova?

²¹ Kunani libaka Jehova haalubonisa sishemo sahae sesituna. (2 Makor. 6:1) Sishemo sahae silufa kolo ya “kuhana muzamao omaswe ni litakazo za lifasi.” (Mubale Tite 2:11-14.) Bakeñisa kuli lupila “mwa lifasi la cwale,” lwaziba kuli kamita lukatalimana ni miinelo yekalika busepahali bwaluna ku Jehova. Haike kamita luikatulele kuba kwa lineku lahae, mi luhupule kuli ‘luswanela kusaba Jehova Mulimu waluna, kumusebeleza, ni kumukumalela’!—Deut. 10:20.