KANA LIFASI LIKABA HANDE KWAPILI?
Mezi Amande
FA LIFASI nekusike kwaba ni bupilo kambe hakuna mezi, sihulu mezi amande. Mane nto yetuna hahulu yefumaneha mwa lika zepila ki mezi. Masa, linuka, mahwatata, ni masima a kwatasi litusa batu ni lifolofolo kuba ni mezi mi hape lilutusa kuli lukone kuselaela licalo zaluna kuli lihule.
Zetahisa Kuli Lusike Lwaba ni Mezi Amande
Libaka zeñata mwa lifasi linani mezi. Nihakulicwalo, ka kuya ka katengo kakatalima za mayemo a lihalimu ka World Meteorological Organization, “ki 0.5% feela ya mezi fa Lifasi akona kuitusiswa ili aangiwa kuli akenile.” Nihaike kuli mezi amanyinyani akenile ao, akona kutusa lika zepila fa lifasi, buñata bwaona asweli asilafazwa kamba mane kukona kuba taata kuli batu baafumane kabakala kuli ki amanyinyani ni kabakala kucinca kwa mayemo a lihalimu. Licaziba zeñwi baakaleza kuli mwahalaa lilimo ze 30, batu babaeza 5 bilioni habana kukona kufumana mezi amande.
Lifasi—Nelibupilwe ka Nzila Yelitusa Kuli Lisike Lasinyeha
Lifasi nelibupilwe ka nzila yeneka likonisa kuba ni mezi alikani nako kaufela. Hape mubu, libupiwa za mwa mezi, mane ni liseli la lizazi litusa kuli mezi aluna abe akenile. Halunyakisiseñi bupaki bobubonisa kuli lifasi nelibupilwe ka nzila yelitusa kuli lisike lasinyeha.
-
Mubu wakona kutusa kuzwisa lika zeñata zesilafaza mezi. Mwa mahwatata, kunani limela zeñwi zezibahala kuli zakona kuzwisa moya wa nitrogen, ni likemiko za phosphorus, ni ma-pesticides.
-
Ba sayansi baitutile lika zeñwi zetusanga mezi kuli azwelepili kuba akenile ni kuli asike asilafazwa. Lika zesilafaza likopananga ni mezi abuba hahulu mi hasamulaho maikolokuwawa ashengununanga lika zeo.
-
Mwa mazazi asikai feela, libupiwa zeñwi za mwa mezi licanga lika zeñwi zekona kutahisa kozi, mi muezezo wo ufita lika zebaitusisanga batu kwa kukenisa mezi.
-
Lifasi libulukanga mezi ka kuitusisa mupotoloho wa mezi. Mupotoloho wo utibelanga mezi kuli asike akala kamba mane kufela.
Zebasweli Kueza Batu Kuli Bafelise Butata Bo
Haluuncafaza likalulo mokufita mafula, ni kuyumbela lika zemaswe kokuswanela, lutusa kuli mwa libaka mokuzwa mezi amande libe zekenile
Licaziba balueleza kuli luswanela kutokomela kusa sinya-sinya mezi ka nako kaufela. Kuli lukusufaze kwa kusilafaza mezi, balususueza kuuncafazanga likalulo mokufita mafula ni kusayumbelanga milyani yesika itusiswa mwa kalimba-limba kamba kusululela mulyani obulaya fafasi.
Bo manjinela bafumani linzila zende za kukauhanya ka zona lizwai kwa mezi a mwa liwate. Mulelo wabona ki wa kuli kube ni mezi amande amañata.
Kono kunani lika zeñwi zesatokwa kuezwa. Kuzwisa lizwai kwa mezi haki nzila yende hahulu kakuli kutokwa masheleñi amañata, mi batu batokwa kusebeza ka taata. Mwa piho yeñwi ya silimo sa 2021, yebonisa ka za mwa kubabalelela mezi, ba katengo ka UN, nebabulezi kuli: “Mwa lifasi kaufela batu batokwa kusebeza ka taata kuli mezi akone kubabalelwa hande.”
Mabaka Halukona Kuba ni Sepo —Zeibulela Bibele
“Mulimu . . . uhohela malotoli a mezi kwahalimu; abupeha kuba pula kuzwa fa mbundu yahae; cwale malu kihona anelisa pula; ashulumukiseza batu mezi.”—Jobo 36:26-28.
Mulimu naabupile mipotoloho ya mezi kuli asileleze mezi a lifasi.—Muekelesia 1:7.
Bakeñisa kuli Mubupi naapangile lifasi ka nzila yelikonisa kuli likone kupanga mezi amande, taba ye ibonisa kuli unani takazo ni maata akufelisa miinelo yemaswe yetahisizwe ki batu. Mubone taba yeli, “Mulimu Usepisa Kuli Lifasi Likaba Hande Kwapili,” ye fa likepe 15.
