Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

MASWANISO A ZA KWAMULAHO

Desiderius Erasmus

Desiderius Erasmus

MWA miteñi yahae, Desiderius Erasmus (ibato ba ka 1469-1536) sapili naangiwa kuba yabutali hahulu mwahalaa licaziba kaufela ba mwa Yurope, kono hasamulaho naatilo sheununwa ka kuungiwa sina lipyeha kamba mukwenuheli. Kabakala kusalumelelana mwa litaba za bulapeli kone kuliteñi, Erasmus naabile ni bundume bwa kupatulula bufosi ni lika zemaswe zeneezwa mwa Keleke ya Katolika hamohocwalo ni zeneezwa mwahalaa batu bane babata kutahisa licinceho mwa bulapeli bwa Katolika. Kacenu, Erasmus uzibahala sina mutu yanaapetile musebezi omutuna hahulu one utahisize licinceho zetahisize bulapeli bobufumaneha mwa Yurope. Ka mukwa ufi?

LITUTO NI ZANAALUMELA ERASMUS

Bakeñisa kuli Erasmus naaziba hande Sigerike ni Silatini, naakonile kubapanya Libibele zenetolokilwe mwa Silatini, zecwale ka Vulgate ya Silatini ni miputo ya Sigerike ya kwa makalelo ya Mañolo A Sigerike A Sikreste, azibahala hahulu sina Testamente Yenca. Naabile ni buikolwiso bwa kuli zibo yefumaneha mwa Bibele ki ya butokwa hahulu. Ka libaka leo, naapihile kuli Mañolo Akenile naaswanela kutolokiwa mwa lipuo zeñwi zenee liteñi mwa miteñi yahae.

Erasmus naabata kuli kueziwe licinceho mwa Keleke ya Katolika, bakeñisa kuli naalumela kuli mutu yali Mukreste uswanela kupila ka kubonisa kuli ki Mukreste luli, isiñi feela ka kumamela lizo zesina taluso. Ka libaka leo, batu bane babata kutahisa licinceho mwa keleke yeo ya kwa Roma hane bakalile kutundamena kuli licinceho zeo liezwe, Makatolika nebakalile kuunga Erasmus kuli naabakwenuhela.

Erasmus naabile ni bundume bwa kupatulula bufosi ni lika zemaswe zeneezwa mwa Keleke ya Katolika ni mwahalaa batu bane batahisize licinceho mwa keleke

Mwa litaba zanaañozi, Erasmus naasheunuzi baeteleli ba keleke ka kupatulula lika zemaswe zene baeza, ili mupilelo wabona wa kuitundumuna, ni milelo ya bo papa bane basusueza lindwa. Naasika lumelelana ni baeteleli ba keleke bane baeza maswe balumeli ka kuitusisa lizo za keleke zecwale ka za kuli mutu naatokwa kuipulela libi, kulapela bahalalehi, kuitima lico, ni kutamanga misipili ya kuya kwa sibaka sa kulapelela. Hape naasika lumelelana ni likezo zeñwi zeneezwa mwa keleke zecwale ka kulifa masheleñi kuli mutu aswalelwe libi ni kuhanisa batu kunyala.

LITABA ZA TESTAMENTE YENCA ZANAATOLOKILE ERASMUS MWA SIGERIKE

Ka silimo sa 1516, Erasmus naahatisize Bibele yahae yapili ya litaba za Testamente Yenca zanaatolokile mwa Sigerike, ili yona hatiso ya Mañolo A Sigerike A Sikreste yapili kuzwisiwa. Musebezi wa Erasmus neukopanyeleza litaba zeñwi zanaañozi hamohocwalo ni Bibele yahae ya Mañolo A Sigerike A Sikreste yanaatolokile mwa Silatini, ili yeneishutana ni Bibele ya Vulgate. Mwahalaa lilimo zeneelatelezi, Erasmus naazwezipili kubolosola Bibele yahae yeo, ili nto yenetahisize kuli kwa mafelelezo ayoba ni Bibele yeneishutanela kwahule ni litaba zeneli mwa Bibele ya mwa Silatini ya Vulgate.

Bibele ya Testamente Yenca Mwa Sigerike yanaatolokile Erasmus

Shutano yeñwi yeneili mwahalaa Libibele zeo neifumaneha kwa 1 Joani 5:7. Ka kuyemela tuto ya Silalu yesiyo mwa Mañolo, mwa Bibele ya Vulgate nekuekelizwe manzwi amañwi aasi a niti abizwa kuli comma Johanneum. Manzwi ao abala kuli: “Mwa lihalimu, Ndate, Linzwi, ni Moya Okenile: mi babalaalu bao ki alimuñwi.” Kono Erasmus naazwisize manzwi ao mwa Libibele zapili zepeli za Testamente Yenca zanaatolokile bakeñisa kuli manzwi ao naasiyo mwa miputo ya Sigerike mwanaaezize lipatisiso. Hasamulaho, ba keleke neba muhapelelize kuli aekeze manzwi ao mwa Bibele yahae yabulaalu yanaatolokile.

Libibele za Erasmus zenebolosozwi hande za Testamente Yenca Mwa Sigerike neliitusisizwe kwa kutoloka Bibele hande mwa lipuo za kwa Yurope. Bo Martin Luther, William Tyndale, Antonio Brucioli, ni Francisco de Enzinas nebaitusisize Libibele zeo kwa kutoloka Mañolo A Sigerike mwa lipuo za Sijelemani, Sikuwa, Siitalia, ni puo ya Sipanishi.

Erasmus naapilile ka nako yene kunani hahulu kusalumelelana mwa litaba za bulapeli, mi batu bane babata kukwenuha mwa keleke nebaanga Bibele yahae ya Testamente Yenca Mwa Sigerike kuli ki siitusiso sa butokwa hahulu. Erasmus kasibili naangiwa ki batu babañwi kuli ki mutu yanaatahisa licinceho mwa keleke kufitela licinceho zeo likala kuezahala luli. Mi naahanile kuikenya mwa likananisano zetuna za litaba za bulapeli zene bile teñi hasamulaho. Mane, lilimo zefitelela 100 kwamulaho, caziba yabizwa David Schaff naañozi kuli Erasmus “naashwile inze aikambusize, asina kopano yanaaswalisana ni yona. Makatolika nebasa muungi kuli ki wabona; ba likeleke za Protesitanti ni bona nebasa muungi kuli ki wabona.”