Mwa tolopo ya Los Angeles, kwa California, malaiti a fa mukwakwa a bato ba 4,500 a lukisizwe ka mukwa wa kuli a kone ku swalisana ka mwa belekela, mi sibaka mwa tomilwe malaiti ao si eza likilomita ze 1,215 mwa butelele ni mwa bupala. Ka ku ya ka mutende wa The New York Times, tolopo ya Los Angeles ki “yona tolopo ya pili ku eza cwalo kwa litolopo ze tuna hahulu mwa lifasi.”

Mwa patisiso ye ne ezizwe mwa lifasi ka za buiketo bwa batu, ne ku fumanwi kuli mwahalaa silimo sa 1990 ni sa 2010, ne ku bile ni kekezeho ya 82 pesenti ya batu ba ba na ni butata bwa ku nuna hahulu. Palo ya batu ba ba bulaiwa ki butata bwa ku nuna hahulu i minahana halaalu palo ya batu ba ba shwa kwa tala, nihaike kuli mwa linaha ze ñata ku sa na ni butata bwa tala. Muuna ya bizwa Majid Ezzati, ya li yo muñwi wa batu ba ba etelela mwa lipatisiso naa bulezi kuli, niteñi niti kikuli, “lilimo ze 20 kwamulaho batu ne ba sa fumanangi hande za ku ca, kono ka nako ya cwale, lico se li ze ñata hahulu, mane ni mwa linaha ze shebile mi ki lico ze si ze nde kwa mubili, ili ze lu tahisezanga matuku.”

Nyunywani ye bizwa Laysan albatross ye taluswa kuli ki yona “nyunywani ye zibahala ye se pilile nako ye telele kwa linyunywani mwa lifasi,” i ndondozi kazwinyani ka kañwi, ka ku ekeza kwa bana ba bañata be se i bile ni yona. Nyunywani yeo, i na ni lilimo ze kai? Ne i beilwe sizibelo lwapili ka silimo sa 1956, ha ne i na ni lilimo ze bato ba ze ketalizoho ili ku talusa kuli ka nako ya cwale se i na ni lilimo ze fitelela 60. Ka nako ye se i pilile nyunywani ye, mwendi se i fufile likilomita ze mwahalaa 3 milioni ku isa 4 milioni, ili butelele bo bu likana ni misipili ye mi ne kamba ye silezi ya ku zwa fa lifasi ku ya kwa kweli ni ku yo kuta.

Mwa patisiso ye ñwi ku akalezwa kuli buñata bwa basali ba kwa South Africa ba itusisanga milola ni mafula a pilukisa litalo ilikuli litalo la bona li be le li fubelu hahulu. Lika ze cwalo ze pilukisa litalo li lubeta mi linaha ze ñata ha li lumelezi batu ku itusisa zona. Matata a mañwi e li kona ku tahisa ki matuku a kansa a shutana-shutana, ku sinyeha kwa lipiyo, ku lembwala, lipilaelo, tuluma-luma fa mubili ni bikelela fa litalo.