Kana Mwa Swanela ku Lumela Mwa Tuto ya Silaalu?

Batu ba ba fitelela 2 bilioni ba ipapata kuli ki Bakreste. Buñata bwa bona ba mwa likeleke ze luta tuto ya Silaalu, ili tuto ya kuli Ndate, Mwana, ni moya o kenile ki Mulimu a li muñwi. Ne ku tile cwañi kuli tuto ya Silaalu i amuhelwe? Puzo ya butokwa ni ku fita ki ya kuli, kana tuto ye ya lumelelana ni ze i bulela Bibele?

BIBELE ne i felizwe ku ñolwa ka silimo sa 98 C.E. Lituto ze ne tahisize kuli tuto ya Silaalu i kale ku amuhelwa ne li kalile ka silimo sa 325 C.E., ibato ba lilimo ze 200 ku zwa fo ne i felezwi ku ñolwa Bibele, ili kwa mukopano o ne u bezi kwa Nicaea mwa Asia Minor, ili sibaka se si bizwa cwale kuli Iznik mwa naha ya Turkey. Ka ku ya ka buka ye bizwa New Catholic Encyclopedia, litumelo ze ne tahisizwe ki mukopano wa kwa Nicaea ne li talusize lituto za pili ze ne amuhezwi ki keleke, hamohocwalo ni ku talusa Mulimu ni Kreste. Kono cwale, ki kabakalañi ha ne ba boni kuli ki swanelo ku talusa Mulimu ni Kreste lilimo ze ñata-ñata hamulaho wa ku fezwa ku ñolwa kwa Bibele? Kana Bibele ha i talusi hande litaba za butokwa ze?

KANA JESU KI MULIMU?

Constantine ha naa bile mulena wa Mubuso wa Maroma, batu ba ne ba ipapata kuli ki Bakreste ne ba sa lumelelani mwa taba ya Mulimu ni Kreste. Kana Jesu ne li Mulimu? Kamba kana naa bupilwe ki Mulimu? Kuli a tatulule butata bo, Constantine a kopanya baeteleli ba keleke kwa Nicaea, isi ka libaka la kuli naa bata ku ziba niti ka za bulapeli, kono ka libaka la kuli naa sa lati kuli bulapeli bu aluhanye mubuso wa hae.

Constantine naa kupile mabishopu ba ne ba tile kwa mukopano wo, kuli ba lumelelane fa taba yeo, kono kupo ya hae ne i si ka tusa se siñwi. Ku tuha fo, Constantine a akaleza kuli batu ba ne ba li mwa mukopano wo, ba lumele feela taba ye sa utwahali ya kuli Jesu u na ni “mubili u li muñwi” (kamba homoousios ka Sigerike) ni Ndate. Linzwi leo la Sigerike le li sa fumanehi mwa Bibele, la ba mutomo wa tuto ya Silaalu mi hasamulaho tuto yeo ya ba ye ñwi ya lituto ze ne lutiwa mwa keleke. Kaniti, kwa mafelelezo a lilimo za ma 300, tuto ya Silaalu ne se i lutiwa sina feela mo i lutelwa kacenu kuli i kopanyeleza kalulo ye ngiwa kuli ki kalulo ya bulaalu ya toho ya mulimu, yona moya o kenile.

KI KABAKALAÑI HA MU SWANELA KU ISA PILU KWA TABA YE?

Jesu naa bulezi kuli “balapeli ba niti ba ka lapela Ndate ka . . . niti.” (Joani 4:23) Niti yeo i ñozwi  mwa Bibele. (Joani 17:17) Kana Bibele i luta kuli Ndate, Mwana, ni moya o kenile ki likalulo ze taalu za Mulimu a li muñwi?

Taba ye ñwi kikuli linzwi la “Silaalu” ha li yo mwa Bibele. Hape Jesu naa si ka bulela kuli wa likana ni Mulimu. Kono naa lapelanga Mulimu. (Luka 22:41-44) Bupaki bwa bulaalu bu ama swalisano ye ne li mwahalaa Jesu ni balateleli ba hae. Nihaiba hamulaho wa ku zusiwa kwa bafu sina sibupiwa sa moya, Jesu naa bizize balateleli ba hae kuli “banyani ba ka.” (Mateu 28:10) Kana ne li banyani ba Mulimu ya Maata-Ote? Ku tokwa ni hanyinyani! Kono ka tumelo ya bona ku Kreste, yena Mwanaa Mulimu wa mweli, ni bona ne ba bile bana ba Ndate a li muñwi. (Magalata 3:26) Mu bapanye mañolo a mañwi a mwa Bibele ni litaba ze latelela za tumelo ye ne kalisize fa mukopano wa kwa Nicaea.

Ze i bulela Tumelo ya Nicene:

“Lu lumela . . . ku Mulena a li muñwi Jesu Kreste . . . fo kikuli yena ya li mubili u li muñwi ni Ndate, Mulimu wa Mulimu, Liseli la Liseli, Mulimu luli wa Mulimu luli.”

Ze i bulela Bibele:

▪ “Ndate ki yo muhulu ku na [Jesu].”—Joani 14:28.

▪ “Ni [Jesu] kambamela ku Ndate yena Ndataa mina ni ku Mulimu wa ka yena Mulimu wa mina.”—Joani 20:17.

▪ “Ku luna ku na ni feela Mulimu a li muñwi yena Ndate.”—1 Makorinte 8:6.

▪ “Ku lumbekwe Mulimu yena Ndatahe Mulenaa luna Jesu Kreste.”—1 Pitrosi 1:3.

▪ “Ze ki zona za bulela Amen [Jesu], . . . yena makalelo a pupo ye ezizwe ki Mulimu.”—Sinulo 3:14. *

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 12]

“Ku luna ku na ni feela Mulimu a li muñwi yena Ndate.” —1 Makorinte 8:6

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Mukopano wa pili wa kwa Nicaea (ka ku ya ka baswanisi) ne i bile ona makalelo a tuto ya Silaalu

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

© SuperStock

[Mbokisi fa likepe 13]

LITABA KA BUKUSWANI:

▪ Dikishinari ye bizwa The New Westminster Dictionary of Church History i bulela kuli: “Tumelo ya Nicene ne i si ka kaliseza luli fa mukopano wa pili wa kwa Nicea mwa silimo sa 325, kono ne i kalezi fa mukopano wa pili wa Constantinople mwa silimo sa 381.”

▪ “Ze ne bulezwi kwa mukopano wa kwa Nicea wa mwa silimo sa 325 ne li mutomo wa tuto ya Silaalu, ha ne ku izwe Mwana u na ni ‘mubili u li muñwi . . . ni Ndate.’”—Encyclopædia Britannica.

[Mbokisi fa likepe 13]

“Bibele ya Sikreste ku kopanyeleza cwalo ni Testamente ye Nca, ha i na manzwi a yemela tuto ya Silaalu kamba nihaiba feela ku ama kwa taba ya mulimu wa Silaalu.”—Encyclopædia Britannica.

“Tuto ya silaalu . . . ne i siyo mwa miteñi ya Bakreste ba pili, mi kwa mafelelezo a lilimo za 100 ne si tuto ye ne kona ku taluswa hande.”—Library of Early Christianity—Gods and the One God.

Kuli ba kone ku talusa hande tuto ya Silaalu, Keleke ya [Katolika] ne i na ni ku ipangela manzwi a yemela tuto yeo, ka ku itusisa mihupulo ye miñwi ya licaziba ba tuto ya mihupulo ya batu.—Catechism of the Catholic Church.