Bulutu bu Tiswa Kiñi?

MUTU ha itulezi a nosi ha ku talusi kuli u shwile bulutu. Kono ka ku ya ka dikishinari ye ñwi, mutu ya shwile bulutu “hañata ki mutu ya inzi a nosi kono inze a lakaza ku ba ni ba bañwi.” Dikishinari ye swana i talusa kuli mutu ya itulezi a nosi ki “mutu ya ketile . . . ku ikambusa ku ba bañwi.”

Kacwalo, fokuñwi batu ba tabelanga ku ina ba nosi. Hañata batu ba bañata ba batanga ku ba ba nosi kuli ba lapele kamba ku yeya, sina mwa naa ezezanga Jesu Kreste. (Mateu 14:13; Luka 4:42; 5:16; 6:12) Kono bulutu bona bu tahisezanga mutu ku ikutwa bumaswe. Ki lika mañi ze kona ku tahiseza batu bulutu?

● Batu ba Ikambusa ku ba Bañwi Niha ba Pila Mwa Litolopo ze Tezi Batu

Mwa litolopo ze tuna, batu ba bañata-ñata ba pila hamoho mwa libaka ze swana. Kono se si komokisa kikuli ku pila hamoho cwalo ku tahiseza batu ba bañata bulutu. Mipateho ya mwa bukuwa i kona ku palelwisa batu ba bañata ku zibana hande ni batu be ba pila ni bona bukaufi. Kacwalo, batu ba ba pila mwa litolopo ze tuna ba ipumananga kuli ba pila mwahalaa batu be ba sa zibi. Mukwa o ba na ni wona batu ba bañata wa ku sa sepa batu be ba sa zibi ni ku sa lata ku sinaniswa ki ba bañwi u kana wa ekeza hahulu kwa bulutu mwa litolopo ze tuna.

● Mibelekisezo ye Maswe

Mo li zamaisezwa lipisinisi ze tuna ni likampani ze panga lika ku tahisize kuli babeleki ba ba shutana-shutana ba mwa likampani zeo ba ikutwe bulutu ni ku ikutwa kuli ha ba koni hande musebezi. Babeleki hañata ba ikutwanga ku pateha hahulu ni ku imelwa ka nako kaufela.

Ku zwa fo, mwa likampani ze tuna, babeleki hañata ba tutiswanga-tutiswanga hahulu, ili nto ye ba tahiseza kuli ba ikutwe ku sa ina sikalalambo,  ku ikutwa buinosi, ni bulutu. Mutende wa kwa France o bizwa International Herald Tribune ha u bulela ka za ku ekezeha kwa palo ya babeleki ba likampani za mwa France ba ba ipulayanga u li, babeleki ba bañata mwa France ba ikutwa kuli “ha ba sa kona ku talimana ni licinceho za kwa misebezi.”

● Ku Ambola ka ku Itusisa Lipangaliko

Mwa Japan, Caziba yo muñwi ya bizwa Tetsuro Saito naa bulezi kuli: “Ku itusisa hahulu mawaile a ku fumbata ni lipangaliko ze ñwi ku ka tahisa kuli batu ba tuhele ku ambolanga hande ka ku bonisa maikuto.” Mwa Australia, mutende o bizwa The Sunday Telegraph ne u bihile kuli: “Bumapanga-panga bu . . . tahiseza batu ku tokwa silikani. Batu . . . ba itumelanga mashango fa Intaneti kamba fa mawaile a ku fumbata ku fita ku ikambota.”

Ha ba talusa libaka le liñwi ha ba ikutwanga bulutu, bo Rachel ba ba na ni lilimo za buhulu ze 21, ili ba ba pila kwa France, ne ba bilaezi kuli: “Ni fumana kuli batu ha ba ezangi buikatazo bwa ku potela ba bañwi, kakuli ba lumela kuli ku lumela mutu lushango lwa fa luwaile, fa Intaneti, kamba ku ambola ni yena fa Intaneti ku likani. Kono ku na, ku ekezanga feela kwa bulutu.”

● Ku Tuta

Ku totobela kwa sifumu sa linaha ku tahiselize batu ku tuta-tuta ilikuli ba zwelepili ni misebezi ya bona kamba kuli ba fumane musebezi. Ku tuta ku tahisezanga batu ku siya batu be ne ba yahile ni bona, balikani ba bona, likolo za bona, mi fokuñwi ni ku siya mabasi a bona. Kacwalo, batu ba ba tutile mwa libaka za bona ba ikutwa sina sicalo se si shimbuluzwi ni ku caliwa ku sili kono mibisi ya sona inze i siyezi.

Bo Francis ha ba hupula lizazi le ba fita mwa France ku zwa kwa Ghana, ba talusa kuli: “Ku sa ziba puo, ku tokwa balikani, ni ku bata hahulu kwa sibaka ne ku ni tahiselize ku ikutwa hahulu bulutu.”

Bo Behjat be ne ba zwile kwa naha ya bona ku tutela kwa England, ha ba hupula fo ba fitela mwa England ba bulela kuli: “Ne ni fumani taata ku twaelela sizo sa kwateñi. Ne ni na ni batu be ne ni zibana ni bona kono ne ni si na balikani luli kamba ba lubasi lwa ka be ne ni kona ku ikambota litaba ni bona ni ku ba taluseza hande maikuto a ka.”

● Ku Shwelwa ki Mulatiwa

Yo muñwi wa batu ba ba nyalani ha timela, ya siyamezwi u siyalanga mwa bulutu bo butuna. Mi u kona ku ikutwa cwalo sihulu haiba naa kulisize muuna kamba musalaa hae ka nako ye telele. Hañata u felelwanga ki mwangalwa.

Bo Fernande ba ba pila kwa Paris, ili ba ba li limbelwa ba talusa kuli: “Butata bo butuna bo ni talimana ni bona ki bwa kuli ha ni sa kona ku talusa maikuto a ka ku mulikanaa ka yo mutuna, bona bo muunaa ka.” Bo Anny ba bulela kuli ba tondanga bo muunaa bona sihulu ha ba tokwa “ku eza likatulo ze tuna ze ama matata a makulano kamba litaba ze ñwi feela.”

● Telekano, Kauhano, ku Tokwa Mutu wa ku Nyalana ni Yena

Telekano kamba kauhano hañata i tahisezanga mutu ku ikutwa bulutu ni ku ikutwa ku palelwa mwa bupilo. Hañata bana ki bona ba ba nyandanga hahulu ku fita ni mo ne li nahanela licaziba sapili. Licaziba ba bañwi ba lumela kuli bana ba bañata ba ba na ni bashemi ba ba kauhani ba kona ku katazwa ki bulutu ha se ba hulile.

Batu ba bañata ba ba li makwasha ka libaka la kuli ba palelwa ku fumana mutu wa ku nyalana ni yena ya swanela ba shwanga bulutu ka linako ze ñwi. Ba kona ku ikutwa hahulu bulutu ba bañwi ha ba ba buza lipuzo ze cwale ka za kuli, “Kana ne mu si ke mwa ba ba ba tabile hahulu ha ne mu ka ba mwa linyalo?”

 Bashemi ba makwasha ni bona ba ikutwanga bulutu. Ku ba mushemi ki ko kunde kono hape ku taha ni matata a mañwi, mi bashemi ba makwasha ba na ni ku talimana ni matata ao ba linosi ku si na tuso ya mushemi yo muñwi.

● Busupali ni ku Tokwa Yeloseli Kwa Mikulwani

Hañata basupali ba kona ku shwa bulutu ni ha ba babalelwa hande ki mabasi a bona. Bahabo bona kamba balikani ba bona ba kona ku ba potelanga fokuñwi, kono ku cwañi ka linako ze ñwi, inge cwalo fa mazazi kamba mwa lisunda ze ba sa potelwi?

Mikulwani ba bañata ni bona ba shwanga bulutu. Buñata bwa bona ba lata hahulu ku itabisa ba nosi, inge cwalo ka ku buha TV, ku bapala lipapali za fa kompyuta, ni ku sinya nako ye ñata inze ba itusisa kompyuta ba nosi.

Kana butata bo, bo se bu ata hahulu bwa kona ku tatululwa? Mutu u kona ku tiyela cwañi bulutu?

[Manzwi a fa likepe 21]

“Ku sa ziba puo, ku tokwa balikani, ni ku bata hahulu kwa sibaka ne ku ni tahiselize ku ikutwa hahulu bulutu”