Mwendi Jesu u mwa Kapernauma hanyaza Bafalisi. Hamulaho, isali ka zazi ona leo, uzwa mwa ndu ni kuya kwa Liwate la Galilea leli fakaufi, kokukubukani buñata. Jesu ukena mwa sisepe, usifuula hanyinyani kuzwa fa likamba, mi ukalisa kuluta batu ka za Mubuso wa mahalimu. Ubaluta ka liswanisezo kamba linguli zeñata. Bateelezi ba Jesu baziba lika zeñata zabulela mwa liswanisezo zahae, ili nto yetahisa kuli bautwisise litaba zeshutana-shutana ka za Mubuso.

Sapili, Jesu ubulela ka za mucali yacala peu. Peu yeñwi iwela kwatuko ni nzila mi iciwa ki linyunywani. Peu yeñwi iwela fa macwe fokusina mubu omuñata. Mibisi ya limela haikeni hahulu mwa mubu, mi limela liciswa ki lizazi mi zaletuka. Lipeu zeñwi zona liwela mwahalaa miutwa, mi miutwa ipalelwisa limela kuhula hande. Mi lipeu zeñwi zona liwela fa mubu omunde. Lipeu zeo libeya miselo, peu “yeñwi yabeya miselo ye 100, yeñwi yabeya miselo ye 60, mi yeñwi yabeya miselo ye 30.”—Mateu 13:8.

Mwa swanisezo yeñwi, Jesu ubapanya Mubuso ku muuna yacala lipeu. Muuna yo niha lobala niha tona, lipeu lizwelapili kuhula. Muuna yo ‘hazibi mokutezi’ kuli lipeu lihule. (Mareka 4:27) Lipeu zeo limela linosi mi libeya bubeke bwakutula mucali.

Jesu cwale ubulela swanisezo yabulaalu ka za kucala peu. Muuna yomuñwi ucala peu yende, kono ‘batu habasa lobezi,’ sila sicala mufuka mwahalaa buloto. Batanga ba muuna yo bamubuza haiba baswanela kukumula mufuka. Ualaba kuli: “Batili, kakuli hamunze mukumula  mufuka, mukasuhana mwakumula ni buloto. Mulituhele lihulelele hamoho mwabubeli bwazona kufitela nako ya kutulo, mi ka nako yeo, nikabulelela bakutuli kuli: Pili mukumule mufuka ni kuutama mañata kuli uciswe; kihona mukakubukanya buloto mwa sibulukelo saka.”—Mateu 13:24-30.

Babañata babateeleza ku Jesu baziba za njimo. Hape Jesu ubulela nto yeñwi yezibahala hahulu, ili peu ya masitete. Yahula mi iba kota yetuna kuli mane linyunywani lito kundama mwa mitai yayona. Ubulela ka za peu ye, uli: “Mubuso wa mahalimu uswana sina peu ya masitete, yanaangile mutu ni kuyo cala mwa simu yahae.” (Mateu 13:31) Kono Jesu habaluti za molihulela limela. Ufa mutala wa moikona kuhulela nto yeñwi yenyinyani hahulu kuba nto yetuna hahulu.

Cwale Jesu ubulela za muezezo omuñwi obaziba babañata kwa bateelezi bahae. Ubapanya Mubuso wa mahalimu kwa “mumela, wanaangile musali ni kuuluba mwa bupi bobulikana lihemele zetuna zetaalu.” (Mateu 13:33) Mumela wo niha usabonahali, ukena mwa liñende kaufela kufitela lihuhumuha. Mi uhulisa ni kucinca liñende ka nzila yesabonahali.

Jesu hasafile liswanisezo zeo, ufundula buñata ni kukutela kwa ndu kwaina. Kutuha fo, balutiwa bahae bataha ku yena kuli bato utwisisa zelitalusa liswanisezo zabulezi.

Balutiwa bautwile Jesu hafa liswanisezo, kono isiñi zeñata cwalo ka nako iliñwi. Bamubuza kuli: “Ki kabakalañi haubulela ni bona ka liswanisezo?”—Mateu 13:10.

Libaka leliñwi haeza cwalo ki kutaleleza bupolofita bwa mwa Bibele. Likande la Mateu lili: “Naasabuleli ni bona kusina liswanisezo, kuli kutalelezwe manzwi anaabulezwi ka mupolofita yanaaize: ‘Nikaatumulusa mulomo waka ka liswanisezo; nikazibahaza lika zepatilwe kuzwa kwa simuluho.’”—Mateu 13:34, 35; Samu 78:2.

Kono kunani mabaka amañwi Jesu haitusisa liswanisezo. Liswanisezo lipatulula mubonelo wa batu. Nto feela yebatabela babañata ku Jesu kikuli ki mukandeki yomunde ni muezi wa limakazo. Haba muungi kuli ki mutu yaswanela kukutekiwa sina Mulena ni kumulatelela ka pilu kaufela. (Luka 6:46, 47) Habalati kucinca mihupulo ni likezo zabona. Kaniti, habalati kuli litaba zabaluta Jesu libafite kwa lipilu.

Ka kualaba puzo yeba mubuzize balutiwa, Jesu uli: “Ki lona libaka hanibulela ni bona ka liswanisezo; kakuli niha batalima, kutalima kwabona hakutusi sesiñwi, niha bautwa, kuutwa kwabona hakutusi sesiñwi, mi habautwisisi. Mi bupolofita bwa Isaya butalelezwa ku bona. Buli: ‘. . . Lipilu za batu ba litatafezi.’”—Mateu 13:13-15; Isaya 6:9, 10.

Kono taba ye haiami batu kaufela babateeleza ku Jesu. Jesu uli: “Munani tabo kakuli meeto amina abona, ni mazebe amina autwa. Kakuli nimibulelela niti, nili, bapolofita babañata ni babalukile babañata nebanyolezwi kubona lika zemubona, kono nebasika libona, ni kuutwa lika zemuutwa, kono nebasika liutwa.”—Mateu 13:16, 17.

Kaniti, baapositola ba 12 ni balutiwa babañwi babasepahala banani lipilu zende. Ka mukwa ocwalo, Jesu uli: “Mina mufilwe kuutwisisa likunutu zekenile za Mubuso wa mahalimu,  kono bona habasika fiwa cwalo.” (Mateu 13:11) Bakeñisa kuli balutiwa bahae bao batabela kuutwisisa, Jesu ubabulelela zeitalusa swanisezo ya mucali.

Jesu ubulela kuli: “Peu ki linzwi la Mulimu.” (Luka 8:11) Mi mubu ki pilu. Yeo ki yona nto yetusa kuutwisisa swanisezo ya Jesu.

Jesu ubulela za peu yecezwi fa mubu ongangatezi o kwakuto ni nzila, uli: “Diabulosi uto zwisa linzwi mwa lipilu zabona kuli basike balumela ni kupiliswa.” (Luka 8:12) Jesu habulela za peu yecezwi fa mubu wa macwe, utalusa lipilu za batu babaamuhela linzwi ka tabo kono linzwi halitomi mibisi mwa lipilu zabona. Batu bao basitatala “hamulaho wa ñalelwa kamba kunyandiswa kabakala linzwi.” Kaniti, “ka nako ya muliko,” mwendi habalwaniswa ki ba lubasi kamba batu babañwi, bawa.—Mateu 13:21; Luka 8:13.

Peu yewela mwahalaa miutwa italusañi? Jesu ubulelela balutiwa bahae kuli peu yeo italusa batu babautwile linzwi. Kono bao bona bakomiwa ki “lipilaelo za lifasi le ni maata apuma a sifumu.” (Mateu 13:22) Baamuhezi linzwi mwa lipilu zabona, kono linzwi lipalelwa kuhula ni kubeya muselo.

Mufuta wa mafelelezo wa mubu wabulela Jesu ki mubu omunde. Mubu wo utalusa batu babautwa linzwi ni kulimamela, ili kuutwisisa zelitalusa. Ki lifi zezwa mwateñi? Bona ‘babeya miselo.’ Bakeñisa miinelo yabona, yecwale ka lilimo zabona kamba buiketo bwa mubili, habakoni kueza lika ka kulikanelela; babañwi babeya miselo ye 100, babañwi ye 60, babañwi ye 30. Kaniti, babafuyaulwa mwa sebelezo yabona ku Mulimu “ki batu babaeza kuli hase bautwile linzwi ka pilu yende hahulu, balibuluka ni kubeya muselo ka buitiiso.”—Luka 8:15.

 Manzwi a, alukela kuba atusize hahulu balutiwa babatile ku Jesu kuli bato utwisisa lituto zahae! Cwale sebautwisisa hande zelitalusa liswanisezo za Jesu. Jesu ubata kuli bautwisise taluso ya liswanisezo zeo, ilikuli ni bona balute niti kwa batu babañwi. Ubuza kuli: “Kana lambi itiswanga kuli ikwahelwe mwa sizuma kamba kubeiwa mwatasaa mumbeta? Kana haitiswangi fa matomelo a lilambi?” Ka mukwa ocwalo, Jesu ulemusa kuli: “Mutu kaufela yanani mazebe a kuteelezisa, ateeleze.”—Mareka 4:21-23.

Balutiwa babata kuituta zeñata Jesu hasaba bulelezi zeitalusa swanisezo ya mucali. Bamukupa kuli: “Haku lubulelele taluso ya swanisezo ya mufuka wa mwa simu.”—Mateu 13:36.

Ka kukupa cwalo, babonisa moya oshutanela kwahule ni one bubonisize buñata fa likamba. Kaniti, batu bao niha bautwa, habana takazo ya kuituta zelitalusa liswanisezo zeo ni molikona kubatuseza. Batabela feela litaba zebulelwa mwa liswanisezo. Jesu ubonisa shutano ye mwahalaa buñata bo ni balutiwa bahae babatile ku yena kuli bato ituta zeñata, uli:

“Muise mamelelo kwa lika zemuutwa. Mukalikanyezwa ka tikanyo yemulikanyeza babañwi, ki cwalo, mukaekelezwa zeñata.” (Mareka 4:24) Balutiwa baisa mamelelo kwa litaba zebautwa ku Jesu. Baisa hahulu mamelelo ku Jesu, mi ni yena ubaluta litaba zeñata, mi baekelezwa kwa zibo yabona. Ka mukwa ocwalo, ka kualaba balutiwa bababata kuziba zeitalusa swanisezo ya mufuka, Jesu uli:

“Mucali wa peu yende ki Mwanaa mutu; simu ki lifasi. Haili peu yende yona, ki bana ba Mubuso, kono mufuka ki bana ba yamaswe, mi sila sene siucezi ki Diabulosi. Kutulo ki nako ya kufela kwa lifasi, mi bakutuli ki mangeloi.”—Mateu 13:37-39.

Hasatalusize nto ni nto yabulezi mwa swanisezo, Jesu cwale ubonisa zekaezahala kwapili. Ubulela kuli ka nako ya kufela kwa lifasi, bakutuli, kamba mangeloi, bakakauhanya Bakreste ba buhata babaswana sina mufuka kwa “bana ba Mubuso” ba niti. “Babalukile” bakakubukanywa mi bakabenya “mwa Mubuso wa Ndataa bona.” Kono ki nto mañi yekaezahala kwa “bana ba yamaswe”? Bakasinyiwa, ili nto yekatisa kuli “[balile] ni kukweca meeno.”—Mateu 13:41-43.

Jesu hape ubulelela balutiwa bahae liswanisezo zeñwi zetaalu. Sapili, uli: “Mubuso wa mahalimu uswana sina bufumu, bobupatilwe mwa simu, bwanaafumani mutu mi abupata; mi kabakala tabo yanani yona, waya mi uyo  lekisa zaluwile kaufela ni kuitekela simu yeo.”—Mateu 13:44.

Jesu uzwelapili kubulela kuli: “Mubuso wa mahalimu uswana sina mulekisi yazamaya abata lipelela zende. Hafumani pelela iliñwi ya teko yetuna hahulu, aya, mi ayo lekisa kapili zanaaluwile kaufela mi aileka.”—Mateu 13:45, 46.

Mwa liswanisezo zepeli zeo, Jesu ubonisa mutu yalata kuitombola kuli afumane nto ya butokwa hahulu. Mulekisi kapili-pili ulekisa “zanaaluwile kaufela” kuli aleke pelela iliñwi ya teko yetuna hahulu. Balutiwa ba Jesu bautwisisa mutala wa pelela ya butokwa. Mi muuna yafumani bufumu bobupatilwe mwa simu “uyo lekisa zaluwile kaufela” kuli aleke simu yeo. Mwa liswanisezo zepeli zeo, kubulezwi nto ya butokwa, ili nto yetokwa kufumanwa ni kubulukiwa. Nto yeo ikona kubapanywa kwa buitomboli bwaeza mutu kuli asutelele ku Mulimu. (Mateu 5:3) Babañwi ku babateeleza kwa liswanisezo za Jesu babonisize kale kuli batabela kueza buikatazo bwa kusutelela ku Mulimu ni kuli babe balateleli ba niti ba Jesu.—Mateu 4:19, 20; 19:27.

Sa mafelelezo, Jesu ubapanya Mubuso wa mahalimu kwa lituwa leliswasa litapi za mifuta kaufela. (Mateu 13:47) Hase baketile litapi zeo, babuluka zende mwa sikotolo mi bayumba zemaswe. Jesu ubulela kuli kona zekaezahala ka nako ya kufela kwa lifasi, mangeloi akaketa babamaswe mwahalaa babalukile.

Jesu yena kasibili naaezize musebezi wo wa kuyamba hanaabizize balutiwa bahae bapili kuli babe “bayambi ba batu.” (Mareka 1:17) Nihakulicwalo, ubulela kuli swanisezo ya lituwa ikatalelezwa kwapili, “ka nako ya kufela kwa lifasi.” (Mateu 13:49) Ka mukwa ocwalo, baapositola ni balutiwa babateeleza ku Jesu, balemuha kuli lika za butokwa hahulu lituha liezahala.

Batu babautwile liswanisezo zanaafa Jesu inzaali mwa sisepe, balutiwa lituto zeñwi hape. Jesu ubonisa takazo yahae ya kutalusa “lika kaufela kwa balutiwa bahae.” (Mareka 4:34) Jesu “uswana sina mutu, yali muñaa ndu, yazwisa lika zenca ni zakale mwa sibulukelo sahae sa bufumu.” (Mateu 13:52) Jesu hafa liswanisezo ze, habonisi feela kuli unani buikoneli bwa kuluta. Kono utaluseza balutiwa bahae niti yeswana sina liluwo la butokwa. Kaniti, Jesu ki “muluti” yomutuna luli.