MARIA afukami, maloba ezangi mpo na kolobela mpasi oyo azali koyoka. Azali kaka kokanisa koganga ya nsuka oyo mwana na ye agangaki ntango akataki motema nsima ya konyokwama bangonga mingi. Mapata eutaki koyinda na midi. Sikoyo mabele ezali koningana makasi. (Matai 27:45, 51) Mbala mosusu makambo yango etindi Maria amona ete Yehova ye moko amonisi na miso ya bato nyonso ete ayoki mpasi makasi koleka moto mosusu nyonso mpo na liwa ya Yesu Kristo.

Wana pole ezali kolongola molili oyo ezipaki Golgota, to esika ya Mokuwa ya Motó, Maria azali kolela mwana na ye. (Yoane 19:17, 25) Basuvenire mingi ezali koyela ye na makanisi. Moko na yango ezali ya likambo oyo esalemaki mbula 33 liboso. Ntango ye ná Yozefe bakendaká na tempelo ya Yerusaleme mpo na kolakisa bebe na bango, na lisalisi ya elimo santu, Simeone, mobali moko ya mobange asakolaká likambo moko. Asakolaki makambo minene mpo na Yesu, kasi abakisaki lisusu ete mokolo mosusu Maria akoyoka lokola batɔbɔli ye mopanga moko molai. (Luka 2:25-35) Kaka sikoyo, na ntango oyo ya mpasi, nde akangi mpenza ntina ya maloba wana.

Balobaka ete kokufela mwana nde ezali likambo oyo eleki mpasi. Liwa ezali monguna moko ya mabe mpenza, mpe epesaka biso nyonso mpasi. (Baroma 5:12; 1 Bakorinti 15:26) Moto akoki koyika mpiko na mpasi ya ndenge wana? Soki totaleli bomoi ya Maria kobanda ebandeli ya mosala ya Yesu tii ntango ya liwa na ye mpe nsima na yango, tokoyekola makambo mingi mpo na kondima oyo esalisaki Maria ayika mpiko na mawa makasi oyo ezalaki lokola mopanga.

Tózonga naino mbula misato na ndambo liboso. Maria amonaki ete mbongwana moko ezali koya. Ata na mwa engumba moke ya Nazarete, bato bazali kolobela Yoane mobatisi mpe nsango na ye ya esengo oyo etali kobongola motema. Mbala mosusu Maria amonaki ete nsango yango elimboli mpo na mwana na ye ya liboso ete ntango ya kobanda mosala na ye ekoki. (Matai 3:1, 13) Mpo na Maria mpe bato ya ndako na ye, kolongwa ya Yesu na ndako ekozala mpasi mingi mpo na bango. Mpo na nini?

Emonani ete Yozefe, mobali ya Maria asilaki kokufa. Soki ezali bongo, koyoka mawa mpo na moto oyo akufi ezalaki likambo ya sika te mpo na Maria. * Bakómaki sikoyo kobenga Yesu kaka te “mwana ya mosali-mabaya” kasi mpe “mosali-mabaya.” Emonani ete Yesu akómaki kosala mosala na esika ya tata na ye mpe ye nde akómaki koleisa libota ya bana soki motoba oyo babotamaki nsima na ye. (Matai 13:55, 56; Marko 6:3) Ata soki Yesu apesaki Yakobo, leki oyo alandi ye formasyo mpo akoba mosala yango, kolongwa na ye na ndako ezalaki pɛtɛɛ te mpo na libota. Maria azalaki na mokumba monene; abangaki nde kolongwa ya Yesu na ndako? Toyebi mpenza te. Kasi motuna ya ntina mingi yango oyo: Akosala nini ntango Yesu Monazarete akokóma Yesu Kristo, Masiya oyo alakamaki banda kala? Lisolo moko ya Biblia emonisi likambo moko mpo na yango.​—Yoane 2:1-12.

Yesu akendaki epai ya Yoane kozwa batisimo,  mpe akómaki moto oyo Nzambe atye mafuta to Masiya. (Luka 3:21, 22) Na nsima abandaki kopona bayekoli na ye. Atako azalaki na ntango mingi te mpo na mosala na ye, azalaki mpe kozwa ntango ya kosepela elongo na libota mpe baninga na ye. Akendaki elongo na mama na ye, bayekoli na ye, mpe bandeko na ye na fɛti moko ya libala na Kana, oyo mbala mosusu ezalaki engumba moko ya ngombangomba oyo ezalaki na kilomɛtrɛ 13 longwa na Nazarete. Na fɛti yango, Maria amonaki likambo moko. Mbala mosusu amonaki ete bato mosusu ya libota ya babalani yango bazalaki kotalana na kobanga mpe koloba na nsense. Vinyo esilaki! Na bonkɔkɔ na bango, likambo yango elingaki koyokisa libota nsɔni mpe kobebisa mpenza fɛti yango. Maria amityaki na esika na bango mpe akendaki epai ya Yesu.

Ayebisaki mwana na ye ete: “Bazali na vinyo te.” Alingaki ete Yesu asala nini? Tokoki kaka kokanisa, kasi ayebaki ete mwana na ye azalaki moto monene oyo akosala makambo minene. Ntango mosusu akanisaki ete akobanda yango sikoyo. Ezalaki nde lokola azalaki koloba na ye, “Mwana, nabondeli yo, salá ata mwa eloko mpo na likambo oyo!” Ntango mosusu eyano ya Yesu ekamwisaki ye. Alobaki na ye: “Mwasi, ngai na yo likambo nini?” Maloba ya Yesu ezangaki limemya te atako bato mosusu bakanisaka bongo. Nzokande, na maloba wana, apamelaki mama na ye na boboto. Yesu amonisaki mama na ye ete azali na likambo ya koloba te mpo na ndenge oyo akotambwisa mosala na ye; ezali nde mokumba ya Tata na ye Yehova.

Maria andimaki mpamela ya mwana na ye, mpo azalaki mwasi moko ya boboto mpe ya komikitisa. Akendaki epai ya baoyo bazalaki kokabola biloko na fɛti yango mpe alobaki na bango: “Oyo nyonso akoyebisa bino, bósala.” Maria amonaki ete ezalaki lisusu mokumba na ye te ya koyebisa mwana na ye likambo oyo asengeli kosala; kutu, Yesu nde asengeli koyebisa Maria ná bato mosusu makambo ya kosala. Ata bongo, Yesu ayokaki mawa oyo mama na ye ayokelaki bato wana oyo babalaki. Asalaki likamwisi na ye ya liboso, abongolaki mai vinyo. Nini esalemaki na nsima? “Bayekoli na ye bandimelaki ye.” Maria mpe andimelaki Yesu. Amonaki Yesu, kaka te lokola mwana na ye, kasi lokola Nkolo mpe Mobikisi na ye.

Lelo oyo baboti bakoki koyekola makambo mingi na kondima ya Maria. Toboyi te, moto moko te abɔkɔlá mwana lokola Yesu. Kasi, mpo na biso bato ya kozanga kokoka, mwana nyonso soki akómi mokóló, mbongwana wana ekoki kobimisa mikakatano. Moboti akoki kokoba kosalela mwana yango makambo lokola nde azali mwana moke atako kosala bongo ebongi lisusu te na mbula na ye. (1 Bakorinti 13:11) Ndenge nini baboti bakoki kosalisa bana na bango oyo bakómi mikóló? Lolenge moko ezali ya kotyela bango motema ete bakokoba kosalela mateya ya Biblia mpe Yehova akopambola bango. Kondima oyo baboti bamonisaka mpe ndenge oyo batyelaka bana na bango oyo bakómi mikóló motema, esalisaka bango mpenza. Na ntembe te, Yesu azalaki kosepela na lisungi oyo Maria azalaki kopesa ye na boumeli ya bambula oyo elandaki.

Baevanzile elobeli Maria mingi te na boumeli ya bambula misato na ndambo ya mosala ya Yesu. Kasi, kobosana te ete azalaki mwasi oyo mobali akufá; azalaki kobɔkɔla bana ye moko, ntango mosusu baoyo ya mike bazalaki naino na ndako. Tokoki kokamwa te soki azalaki kokoka te kolanda Yesu na bisika nyonso oyo azalaki kosakola na mboka na bango. (1 Timote 5:8) Ata bongo, akobaki kokanisa na mozindo makambo ya Nzambe oyo ayekolaki na ntina etali Masiya mpe koyangana na makita oyo ezalaki kosalema na sinagoga na esika oyo azalaki kofanda, ndenge libota na bango emesanaki kosala.​—Luka 2:19, 51; 4:16.

 Ekoki kozala ete azalaki na kati ya bato oyo bazalaki koyoka Yesu ntango azalaki koloba na sinagoga ya Nazarete. Ezalaki mpenza esengo mpo na ye ntango ayokaki mwana na ye azali koloba ete esakweli moko oyo etalaki Masiya, oyo esakolamaki bankama ya bambula ekokisamaki epai na ye! Ayokaki mpe mawa ndenge bato ya mboka na ye Nazarete baboyaki mwana na ye. Balukaki kutu koboma ye!​—Luka 4:17-30.

Makambo oyo bana na ye mosusu bazalaki kosalela Yesu ezalaki mpe kotungisa ye. Yoane 7:5 emonisi ete baleki minei ya Yesu bazalaki na kondima lokola ya mama na bango te. Totángi boye: “Bandeko na ye bazalaki kondimela ye te.” Biblia elobeli te bandeko ya Yesu mibale ya basi. * Ezala ndenge nini, Maria ayokaki mpasi oyo ayoká naino liboso te, ya kofanda na ndako oyo bato bazali na makanisi ndenge moko te na makambo ya Nzambe. Asengelaki kosala makasi mpo na kotikala sembo na mateya ya solo ya Nzambe mpe kokoba kosala makasi mpo na kobenda bato ya libota na ye na solo kozanga kotindika bango na makasi.

Mokolo moko, ebele ya bandeko ya Yesu, ná baleki na ye, bazwaki ekateli ya kokende mpe “kokanga” ye. Bazalaki kutu koloba ete: “Abɛli motó.” (Marko 3:21, 31) Kasi Maria akanisaki bongo te, akendaki na bana na ye, na elikya ete bakoyekola likambo moko oyo ekokómisa kondima na bango makasi. Bakómaki na kondima yango? Atako Yesu akobaki kosala makamwisi mpe koteya makambo kitoko, bana mosusu ya Maria bandimelaki ye kaka te. Azalaki nde komituna, na mwa nkanda, soki akosala nini mpo na kosimba mitema na bango?

Ofandaka na ndako oyo yo ná bandeko na yo bozali lingomba moko te? Okoki kozwa mpenza liteya na kondima ya Maria. Alɛmbaki te bandeko na ye oyo bazangaki kondima. Kutu atikaki bango moko bámona ndenge kondima na ye ezalaki kopesa ye esengo mpe kimya na makanisi. Na ngámbo mosusu, akobaki kopesa mwana na ye ya sembo mabɔkɔ. Azalaki koyoka mawa ndenge Yesu azalaki te? Na bantango mosusu, azalaki kokanisa ete ebongaki kaka Yesu azala na ndako elongo na libota mobimba? Soki bongo, azalaki komipekisa. Amonaki ete kopesa Yesu mabɔkɔ mpe kolendisa ye ezali libaku malamu. Yo mpe okoki kosalisa bana na yo bátyaka Nzambe na esika ya liboso na bomoi na bango?

Maria azwaki mapamboli mpo na kondima na ye epai ya Yesu? Yehova azangaka te kopambola bato oyo bamonisaka kondima, mpe na ntembe te apambolaki mpe Maria. (Baebre 11:6) Kanisá naino ndenge Maria azalaki koyoka ntango mwana na ye azali koloba to ntango azalaki koyoka balapolo ya masolo na ye epai ya bato mosusu oyo bayokaki yango.

Na bandakisa oyo Yesu azalaki kopesa, Maria amonaki nde ete Yesu alobelaki makambo mosusu ya bomwana na ye ntango azalaki kokola na Nazarete? Ntango Yesu apesaki ndakisa ya mwasi moko oyo azalaki kokɔmba ndako na ye mpo na koluka drakimɛ oyo ebungaki, ya mwasi oyo azalaki kosala pɔtɔpɔtɔ ya farini mpo na kotumba mampa, to oyo apelisaki mwinda mpe atyaki yango likoló, Maria akanisaki nde elenge mobali ya moke oyo azalaki pembeni na ye ntango azalaki kosala misala wana ya mokolo na mokolo? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Ntango Yesu alobaki ete ekanganeli na ye ezali pɛtɛpɛtɛ mpe mokumba na ye ezali pɛpɛlɛ, Maria akanisaki ndenge azalaki kotala Yozefe mokolo moko na mpokwa ntango azalaki kolakisa elenge Yesu ndenge ya kosala mpe kobongisa malamu ekanganeli mpo nyama emema yango kozanga mpasi? (Matai 11:30) Na ntembe te, Maria asepelaki mpenza na libaku malamu oyo Yehova apesaki ye ya kosalisa mpe kopesa formasyo epai ya mwana oyo alingaki kokóma Masiya. Koyoka Yesu, moteyi monene oyo alekaki bato nyonso, oyo azalaki kosalela biloko mpe makambo  oyo bato bazalaki kosalela mokolo na mokolo mpo na kobimisa mateya ya ntina mingi, epesaki ye esengo mingi mpenza!

Ata bongo, Maria azalaki kaka na komikitisa. Mwana na ye atyaki ye te na esika moko ya lokumu mpo bato básambelaka ye. Ntango azalaki kosala mosala na ye, mwasi moko agangaki na kati ya ebele ya bato ete mama ya Yesu asengelaki kozala mpenza na esengo mpo abotaki Yesu. Kasi Yesu azongiselaki ye boye: “Te, esengo nde na baoyo bazali koyoka liloba ya Nzambe mpe kotosa yango!” (Luka 11:27, 28) Mpe ntango bato mosusu oyo bazalaki na kati ya ebele ya bato bayebisaki Yesu ete mama ná bandeko na ye bayaki, alobaki ete baoyo bazalaki kondimela ye nde bazali mpenza bamama mpe bandeko na ye. Na esika Maria asilika, akangaki ntina ya maloba ya Yesu​—bondeko na kati ya bandimi ezali na ntina mingi koleka bondeko ya libota.​—Marko 3:32-35.

Kasi, maloba nini ekoki mpenza komonisa mpasi oyo Maria ayokaki ntango amonaki mwana na ye azali konyokwama na nzete ya mpasi tii na liwa? Na nsima, ntoma Yoane, moko ya bato oyo bamonaki liwa yango na miso abakisaki makambo oyo na lisolo na ye: Na ntango wana nyonso ya mpasi, Maria atɛlɛmaki “pene ya nzete ya mpasi ya Yesu.” Eloko moko te epekisaki Mama wana ya sembo mpe ya bolingo atɛlɛma pene ya mwana na ye tii na nsuka. Yesu amonaki ye, atako pema nyonso oyo azalaki kobenda mpe liloba nyonso oyo azalaki kobimisa ezalaki mpasi mingi mpo na ye, akangaki monɔkɔ te. Apesaki Yoane, ntoma oyo azalaki kolinga mingi mokumba ya kobatela mama na ye. Lokola baleki ya Yesu bakómaki naino bandimi te, apesaki bango te mokumba ya kobatela Maria, apesaki yango nde na moyekoli na ye mpenza. Na ndenge yango, Yesu amonisaki ete ezali na ntina mondimi akipaka bato ya libota na ye, mingimingi na makambo ya Nzambe.​—Yoane 19:25-27.

Nsukansuka ntango Yesu akufaki, Maria ayokaki mpasi oyo esakolamaki banda kala, mawa makasi oyo ezali lokola mopanga ya molai etɔbɔlaki ye. Soki ezali mpasi kolobela mpasi oyo ayokaki na motema na liwa ya mwana na ye, ezali lisusu mpasi mingi koleka kolobela esengo oyo ayokaki mikolo misato na nsima! Maria azwaki liteya na likamwisi oyo eleki makamwisi nyonso​—Yesu asekwisamaki! Mpe esengo na ye ebakisamaki lisusu na nsima, ntango Yesu abimelaki leki na ye Yakobo, ekoki kozala na esika ya bango mibale. (1 Bakorinti 15:7) Likambo yango esimbaki motema ya Yakobo mpe baleki mosusu ya Yesu. Lisolo yango emonisi ete na nsima, bakómaki kondima ete Yesu azali Kristo. Eumelaki te, bayanganaki na bakristo mosusu elongo na mama na bango mpe “batingamaki na mabondeli.” (Misala 1:14) Na nsima, mibale kati na bango, Yakobo mpe Yuda bakomaki mikanda mosusu ya Biblia.

Biblia esukisi kotánga nkombo ya Maria kaka ntango bayanganaki ná bana na ye elongo na bakristo mosusu mpo na kobondela. Lisolo ya Maria esuki na ndenge moko ya malamu mpenza, mpe atiká ndakisa moko ya malamu mingi! Mpo na kondima na ye, ayikaki mpiko na mawa oyo ezalaki lokola mopanga mpe nsukansuka azwaki mbano ya malamu mpenza. Soki tomekoli kondima na ye, biso mpe tokoyika mpiko na likambo nyonso ya mpasi oyo mokili oyo ekoki kobimisela biso, mpe tokozwa mbano monene na ndenge oyo tokoki kokanisa te.