Okuba n’Essuubi Kireetawo Enjawulo?

DANIEL yalina emyaka kkumi gyokka, era yalina obulwadde bwa kookolo nga bwakamulumira omwaka mulamba. Abasawo abaali bamujjanjaba awamu n’abalala abaamuli ku lusegere baali baweddemu essuubi nti asobola okuwona. Naye Daniel ye yalina essuubi. Yali asuubira nti yandikuze n’afuuka omusawo, n’ayambako mu kunoonyereza ku ddagala erivumula kookolo. Okusingira ddala yali agumidde ku ky’okuba nti waaliwo omusawo eyali agenda okujja okumulaba eyalina obumanyirivu mu kujjanjaba ekika kya kookolo gwe yalina. Kyokka olunaku omusawo lwe yali ow’okujjirako bwe lwatuuka, teyasobola kujja olw’embeera y’obudde embi. Daniel yaggwaamu amaanyi. Essuubi lye yalina lyamuggwaamu, era waayita ennaku ntono n’afa.

Ebyo ebikwata ku Daniel byayogerwa omusawo omu eyeekenneenya engeri okuba n’essuubi n’obutaba na ssuubi gye kikwata ku bulamu bw’omuntu. Oyinza okuba nga naawe wali owuliddeko ku kintu ekifaananako n’ekyo ekyaliwo ku Daniel. Ng’ekyokulabirako, omuntu omu omukadde ayinza okuba ku ndiri naye ng’alina ekintu kye yeesunga okutuukako, oba omuntu gwe yeesunga okulaba. Ekyo ky’abadde yeesunga bw’amala okukifuna, wayita ekiseera kitono n’afa. Kiki ekiba kiyambye omuntu oyo okubeerawo okumala akaseera? Kyandiba nti okuba n’essuubi kirimu amaanyi agatali ga bulijjo ng’abamu bwe balowooza?

Abasawo bangi bagamba nti okulowooza ku bintu ebizzaamu amaanyi n’okuba n’essuubi, kirina kinene kye kikola ku bulamu bw’omuntu. Naye abasawo abamu ekyo tebakkiriziganya nakyo. Abamu bagamba nti tekikwatagana na ssaayansi. Bagamba nti endowooza n’enneewulira, tezirina kakwate na ndwadde eziruma abantu.

Si kipya okuba nti abamu bagamba nti okuba n’essuubi si kikulu. Ebyasa bingi emabega, omufirosoofo Omuyonaani eyali ayitibwa Aristotle bwe yasabibwa okunnyonnyola amakulu g’ekigambo “essuubi” yagamba nti: “Essuubi kwe kuloota ng’otunula.” Ate ne mu kiseera kyaffe, munnabyabufuzi Omumerika eyali ayitibwa Benjamin Franklin yagamba nti: “Omuntu abeera mu kusuubira afa enjala.”

Kati olwo ekituufu ekikwata ku kuba n’essuubi kye kiruwa? Okuba n’essuubi kitegeeza kubeera awo ng’olowooza ku bintu ebitasoboka, oba okubeera obubeezi mu birooto? Oba kyandiba nti waliwo ensonga kwe tusinziira okugamba nti okuba n’essuubi kintu kikulu nnyo, era nti ffenna tulyetaaga okusobola okuba abalamu obulungi, era abasanyufu?