ETO awonso tumonanga wantu befunganga makasi. Ka lukatikisu ko vo yeto mpe tufwemanga. Kana una vo ofunga makasi fu kiambi, ezak’e ntangwa tufwemanga musungula vava wantu ankaka bekutuvanganga e mbi. Nkanda umosi (Associação Americana de Psicologia) uvovanga vo: “Ofwema ke diambi kwandi ko.”

E ngindu zazi zilenda kala ngwizani yo luludiku kasoneka o Paulu wa ntumwa. Wau vo ezak’e ntangwa wantu befunganga makasi, Paulu wavova vo: ‘Numona makasi, kansi ke nusumuka ko: Ke nuyambula ntangwa kanudimukina y’ekasi dieno ko.’ (Efeso 4:26) Mun’owu wa sono kiaki, nga tufwete funganga makasi yovo tufwete vanga mawonso muna venga e fu kiaki?

Vava Paulu kavana luludiku mu kuma kia funga makasi, wasungamena mvovo mia ntozi a nkunga ona wasoneka vo: ‘Nufunga makasi, kansi ke nusumuka ko.’ (Nkunga 4:4) Adieyi Paulu kazola vova muna luludiku lwandi? Edi kazola vova vo: ‘Nuyambula e ndudi yawonso, makasi, nganzi, ntantani, mvovo mia lutiangu yo bi wawonso.’ (Efeso 4:31) Paulu wawondelela Akristu vo basonganga volo yo lembi funga makasi mu nzaki. O nkanda Associação Americana de Psicologia uavovanga mpe vo: “O lufimpu luvangwanga lusonganga vo ‘ofunga makasi,’ makasi kaka diwokesanga. Difilanga muntu muna mavangu ma nsoki, ke disadisanga ko muna singika e diambu.”

Ozevo, aweyi tulenda “vengela” makasi ye mfwilu miandi? Solomo wa Ntinu a ngangu a Isaele yankulu wasoneka vo: ‘O nlungaladi ke funganga makasi mu nzaki ko. Ololoka e sumu i nkembo andi.’ (Ngana 19:11) Aweyi o ‘lulungalalu’ lusadisilanga muntu mu venga fu kia funga makasi?

Lulungalalu i ngangu zatoma bakula e ­diambu. O nlungaladi ovavanga zaya e kuma  diambu dibwididi. Ediadi aweyi dilenda kutusadisila avo muntu utufungisi makasi?

Tukendalalanga vava tumweswanga e mpasi kondwa kwa kuma. Kansi, avo tulende ngindu zeto yo vanga diambu diambi, tulenda kuyilweka yovo lweka muntu ankaka. Nze una tiya tulenda yokela e nzo, makasi makondwa tezo malenda kulula zitu weto yo fwasa e ngwizani eto yo Nzambi ye ankaka. Vava tumonanga vo nganzi zeto mu wokela zina, i ntangwa yatoma fimpa e diambu. Avo tutomene fimpa e kuma kitufungisi makasi, dikutusadisa mu lembi vanga diambu dilenda lweka akaka.

O toma fimpa e diambu, diasadisa Ntinu Davidi wa se dia Solomo mu lembi bwa mu nkanu wa menga mu kuma kia muntu mosi wayikilwanga vo Nabale. Davidi ye masoladi mandi balunga-lunga mameme ma Nabale kuna makanga ma Yuda. Vava kiafwana e ntangwa ya saka mika mia mameme, Davidi walomba madia kwa Nabale. Kansi, Nabale wavutula vo: “Nga mbonga mbolo zame yo maza ye mbizi zina mpondèle asaki a mika, yavana zo kwa wantu ana kizeye kwame ko kan’akweyi batuka?” Nkia mpila luvezo! Vava kawá mvovo miami, Davidi ye 400 za masoladi mandi babaka e nzengo za vonda Nabale y’esi nzo andi​—1 Samuele 25:4-​13.

Abingaile wa nkento a Nabale vava kawá diambu diadi, wayenda kika Davidi. Vava kawanana yo Davidi ye makesa mandi, Abingaile wafukama vana malu mandi yo vova vo: “Yambul’o ntaudi aku kavova muna matu maku, wa mambu ma ntaudi aku.” I bosi, wazayisa kwa Davidi e mbi kavanga o Nabale yo kunlukisa kimana kalembi landa Nabale e kunda yo bungula menga.—1 Samuele 25:24-​31.

Nkia diambu Davidi kabakula muna lulukisu lwa Abingaile diansadisa mu songa e volo? Entete, wabakula vo Nabale nkwa umvuania kakala. Dianzole, wabakula vo mu nkanu a menga kadi bwa avo olende kunda. Nze Davidi, ngeye mpe olenda fungiswa makasi. Adieyi ofwete vanga avo diambu diadi dibwididi? Nkanda umosi wa Clínica Mayo uvovanga vo: “Tevola mu fikolo, i bosi tanga tuka 1 yakuna 10.” Ozevo, vuvama yo yindula e tuku dia diambu yo mfwilu dilenda kutwasila muna vangila diambu ku makasi. Yambula vo lulungalalu lwakulula yovo sunda makasi maku.—1 Samuele 25:32-​35.

O unu, wantu ayingi besadiswanga mu songa e volo. Sebastian kuna Polônia wasiwa mu pelezo vava kakala ye mvu 23, muna lusadisu lwa longi dia Bibila walongoka songa e volo. Wavova vo: “Entete, iyindulanga e kuma kia diambu. I bosi, isianga ngolo za sadila luludiku lwa Bibila. Yabakula vo luludiku lwa Bibila i lusundidi o mfunu muna fila e zingu kiame.”

O Setsuo mpe wasadila ndekwa zazi. Wavova vo: “Yakazilanga ankaka kuna salu vava bamfungisanga makasi. Wau vo yayantika longoka Bibila, vitila yafwema ikukiyuvulanga: ‘Nani una ye ngielele? Nga ka mono ko e?’ ” E yuvu yayi yansadisa mu kulula makasi yo lembi vanga makani mambi kakala mau mu ntima.

Kana una vo diampasi mu songa e volo, kansi luludiku lwa Diambu dia Nzambi luvuidi nkuma wampwena. Muna sadilanga luludiku lwa Bibila yo lomba lusadisu lwa Nzambi muna sambu, ngeye mpe olenda sunda fu kia funga makasi mu nzaki.