ELEYA wakangalanga kuna ndimba nkoko a Yodani. Wavanga nkangalu andá kuna node a Mongo a Korebe. Owau, wavutukanga kuna Isaele yo mona nsobani zavangama. O mfwilu watwasa ekala wayantika fokoka. E mvula zayantika noka, avati a nsengo bayantika salu kiau kia mpatu. Nanga wayangalala mu mona nsobani zazi zawonso, kansi watokananga kwayingi mu kuma kia kimwanda kia wantu. Wantu bavukumunwanga muna nsambil’a Bale, muna kuma kiaki Eleya salu kiayingi kakala kiau mu vanga. *

Vava kafinama e mbanza Abele–mekola, Eleya wamona mpatu anene yavatwanga. Avati a mpatu yayina, 24 ma ngombe basadilanga muna vata, e ngombe zazi zavambulwa mu buka kia nwole nwole, e buka kia 12 kia ngombe zazi vana ntoto awomba kiavatilanga. Muntu ona wasadilanga e buka kia 12 kia ngombe zazi i yandi Eleya kavavanga. Yave wasola Elesa muna vinga vana fulu kia Eleya. Eleya wayindulanga vo yandi kaka wasonganga kwikizi muna Nzambi, muna kuma kiaki wakala y’etima diawanana yo muntu ndioyo.—1 Ntinu 18:22; 19:14-19.

Nga Eleya wakala yo lukatikisu lwa vana mbebe zandi kwa muntu akaka, kaulwila malau mandi yovo vingwa kwa muntu akaka? Ka vena diambu ko disonganga ziku vo yandi mambu mama katokanenanga. Vana ntandu, Eleya ‘wakala ye ngindu nze yeto.’ (Yakobo 5:17) Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘O Eleya oviokele vana kena, untubidi mvwatu andi.’ (1 Ntinu 19:19) O mvwatu wa Eleya nanga mu nkand’a meme yovo nkombo wavangilwa, wasunzulanga e kiyekwa kiandi kavewa kwa Yave. O tuba mvwatu wauna vana mavembo ma Elesa, sinsu kia mfunu kiakala. Eleya walemvokela luzolo lwa Yave lwavingisa Elesa vana fulu kiandi. Wabunda vuvu yo lemvokela Nzambi.

Elesa wakala y’etima diasadisa Eleya wanunu. Elesa kavinga va fulu kia Eleya vana vau ko. Kansi, muna mvu sambanu Elesa wakangala yo sadisa Eleya wanunu, i bosi kayiza zayakana nze ‘ona wayitilanga maza vana moko ma Eleya.’ (2 Ntinu 3:11) Ekwe kiese Eleya kamona mu vwa nsadisi a unkabu! Yau nzole bakituka se akundi. E kikundi kiau kiabasadisa mu zizidila e mbi yawokelanga muna nsi a Isaele. Kuna diak’e sambu, Akabi wa ntinu wawokesanga mavangu mandi mambi.

Nga wamweswa kala mpasi kondwa kuma? Ayingi muna yeto tusiwanga kitantu mu nza yayi yambi. Okala yo nkundi ona ozolanga Nzambi, dilenda kusadisa mu zizidila e mpasi. Olenda mpe longoka mayingi muna mpila ina Eleya kazizidila mpasi.

Eleya yo Elesa bavanga ngolo mu sadisa nkangu muna mwanda. Ka lukatikisu ko vo bavitang’o  ntu muna longa ngunza zakaka. Kuna kwalanda, Eleya watambula kiyekwa kiakaka kwa Yave: “Telama, kulumuka wakika Akabi wa ntinu a Isaele.” (1 Ntinu 21:18) Akabi adieyi kavanga?

O ntinu ndioyu wakituka se mvengomoki yo sunda ntinu miawonso mia Isaele miamvita o bi. Wakazala yo Izebele yo mwanganesa nsambila ya Bale muna nsi. (1 Ntinu 16:31-33) Wantu basambilanga Bale nze nzambi a mwutisi, batanga zumba muna tempelo yo yoka wan’au se kimenga. Vana ntandu, Akabi wakolamena nsiku a Yave wa vonda Benadadi wa ntinu ambi a Suria. Akabi wakolamena nsiku wau mu kuma kia nzimbu kadi tambula. (1 Ntinu kapu kia 20) Ozevo, eloko, luzolo lwa vwama yo nsoki wa Akabi yo Izebele wawokela!

Akabi watunga lumbu lwampwena kuna Samaria. Watunga mpe lumbu lwakaka kuna Yizerele yakala 37 ma kilometa ye mbanz’a Samaria. Vana ndambu a lumbu lwandi lwazole vakala ye mpatu a vinyo. Akabi walokokela mpatu yayina yakala ya Nabote. Akabi wambokelesa yo kumvana nzimbu kimana kantekela e mpatu andi. Nabote wavova vo: ‘Mun’owu wa ngindu za Yave, sabi sabi diaku kikuvan’evwa dia mase mame ko.’ (1 Ntinu 21:3) Nga Nabote umvwania kasonga? Ayingi balenda yika vo i wau. Kansi, Nabote walemvokela nsiku a Yave wasimanga esi Isaele mu teka emvimba evwa dia mase mau, i sia vo, ntoto. (Fuka 25:23-28) Nabote kazola kulula Nsiku a Nzambi ko. Nabote nkwa lukwikilu yo unkabu kakala, kadi wazaya wo vo dia vonza mu telamena Akabi.

Akabi, kavwanga nsiku a Yave mfunu ko. Wavutuka kuna nzo yo ‘lukendalalu’ mu kuma kia lembi vwa e mpatu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Olavalele vana mfulu, ovilwidi o lose, kazolele dia ko.” (1 Ntinu 21:4) Vava Izebele kamona vo Akabi ozowalele nze mwan’akete, vana vau wabaka nzengo za fwasa nzo a Nabote wa nkwa unsongi kimana kavana nkaz’andi kina kavavanga.

Konso muntu otanganga lusansu lwa mavangu mambi ma nkento ndioyu osivikanga. Izebele wa ntinu ankento wazaya vo nsiku a Nzambi wavovanga vo muntu muna yeleswa muna mfundu, vafwete kala mbangi zole. (Nsiku 19:15) Muna kuma kiaki, wasoneka nkanda muna nkumbu Akabi yo twika mio kwa wantu bakala ye wisa kimana basola wantu wole balenda sila Nabote kimbangi kia luvunu kimana kavondwa. Ekani diandi dialungana. ‘Yimpumbulu yole’ basila Nabote kimbangi kia luvunu, bantuba matadi yo fwa. Wan’a Nabote mpe bavondwa. *  (1 Ntinu 21:5-14; Fuka 24:16; 2 Ntinu 9:26) Akabi wayambula vo nkaz’andi kavanga dina kazolele yo vondesa minkondwa kuma.

Yindula una Eleya kamona vava Yave kanzayisa dina o ntinu yo nkaz’andi bavanga. Diankenda dikalanga vava wantu ambote bemweswanga e mpasi kwa yimpumbulu. (Nkunga 73:3-5, 12, 13) O unu mpe tumonanga wantu ayingi bemweswanga mpasi kwa wantu bena ye wisa ana beyikanga vo Nzambi besunzulanga. Tulenda fiaulwiswa muna lusansu lwalu. Lusansu lwalu lusonganga vo Yave omonanga mawonso mevangamanga. (Ayibere 4:13) Adieyi Nzambi kevanganga mu kuma kia mavangu ma nsoki kemonanga?

Yave watuma Eleya kwa Akabi. Nzambi wavova vo: “[Akabi] una muna mpatu a Nabote.” (1 Ntinu 21:18) Vava Izebele kanzayisa vo mpatu yakituka se yandi, vana vau Akabi wayenda kuna mpatu ye kiese kiawonso! Kansi, kazaya wo ko vo Yave wamonanga. Yindula e kiese kamona ye kani kakala diau dia kitula mpatu yayina se fulu kiambote vana ndambu a lumbu lwandi. Kansi, vana vau Eleya wayiza. E kiese kia Akabi kiafokoka, kuna makasi wavova vo: “Nga unsolwele, e mbeni ame?”—1 Ntinu 21:20.

E mvovo mia Akabi mambu mole ma uzowa misonganga. Diantete, muna vovesa Eleya vo “nga unsolwele,” Akabi kayindulanga ko vo Yave una. Kansi, Yave ‘wansolola.’ Yave wamona Akabi vava kasadila o nswa wandi wa kuyisolela mu mpila yambi yo yangalela nluta mia mavangu mambi ma Izebele. Nzambi wamona vo Akabi wayangalelanga mavwa vana fulu kia songa unsongi ye nkenda. Diazole, muna vovesa Eleya vo “mbeni ame,” Akabi wasonga vo wamenganga Eleya wa nkundi a Yave wa Nzambi ona wadi kunsadisa mu soba e mpila zingu kiandi.

Tulenda longoka mambu mamfunu muna uzowa wa Akabi. Tufwete sungamenanga vo Yave wa Nzambi omonanga mawonso mevangamanga. Wau vo Yave i Se dieto dianzolwa, omonanga vava tuvukumukanga muna nzila zambi ye una y’etima diakutusadisa mu soba mpila zingu kieto. Nkumbu miayingi Nzambi osadilanga selo yandi yakwikizi muna kutusadisa. Diauzowa  avo tubadikidi selo ya Nzambi nga mbeni zeto.—Nkunga 141:5.

Yindula Eleya vava kavutula Akabi vo: “isolwele.” Eleya wazaya nkia mpila muntu Akabi kakala, i sia vo mwivi, mvondi ye nkolami. Unkabu diavavanga muna telamena kimpumbulu ndioyo. Eleya wayenda zayisa tumbu kia Nzambi kwa Akabi. Yave wamona una mavangu mambi mawokelelanga muna nzo ya Akabi ye mpila bavukumuninanga wantu. Muna kuma kiaki, Eleya wazayisa Akabi vo Nzambi ‘okomba’ yo fwasa kanda diandi. Yave wadi tumba mpe Izebele.—1 Ntinu 21:20-26.

Eleya, kayindulanga ko vo wantu badi yambula mavangu mau mambi vana vau. Ke diampasi ko mu kala yo nyindu wau mu kuma kia nza yayi tuzingilanga. Lusansu lwalu lusonganga vo Yave wa Nzambi omonanga e mbi yawonso ivangamanga ye otwasa lufundisu muna ntangw’andi. Nkand’a Nzambi uvovanga vo e lumbu kina Nzambi kesukisa mavangu mawonso mambi kifinamene. (Nkunga 37:10, 11) Nanga olenda kukiyuvula: ‘Nga mfundisa za Nzambi i tumba kaka o wantu? Nga Nzambi osonganga mpe nkenda?’

Nanga Eleya wasivika dina Akabi kavanga vava kawá lufundisu lwa Nzambi. Tutanganga vo: “O Akabi vava kawa mambu mama, otiazwini mvwatu miandi, ovwete ngoto, ofionkonwene, olavalele muna ngoto, yo kwend’o malembe.” (1 Ntinu 21:27) Nga Akabi wasoba mavangu mandi?

Lusansu lusonganga vo Akabi wasoba maka mavangu mandi. Akabi wakisakidika, ediadi diampasi diakala kwa muntu ona wakala vo nkwa lulendo yo umvwania. Kansi, nga waviluka kikilu o ntima? Badika nona kia Manase wa ntinu ona wasakisa umpumbulu vioka Akabi. Vava Yave kantumba, Manase wakisakidika yo vava lusadisu lwandi. Kansi, mayingi kavanga. Wasoba mpila zingu kiandi, wayoka teke yawonso yasambilwanga, wasia ngolo muna sadila Yave yo kasakesa nkangu kimana bavanga diau adimosi. (2 Tusansu 33:1-17) Nga Akabi i mau kavanga? Ve!

Nga Yave wamona una Akabi kayisakidikila? Yave wavovesa Eleya vo: ‘Ng’omwene Akabi e nsakidika kekusakidik’ova ngina, kibwisa mbi muna lumbu yandi ko, kansi muna lumbu ya mwan’andi itwasa e mbi muna nzo andi.’ (1 Ntinu 21:29) Nga Yave waloloka Akabi? Ve, luviluku lwa ntima kaka lwadi fila Nzambi muna kunloloka emvimba. (Yezekele 33:14-16) Mun’owu wa lukendalalu lwandi, Yave wamfwila nkenda. Yave kayambula ko vo Akabi kamona lufwasu lwa kanda diandi.

Kansi, lufundisu lwa Yave ka lwasoba ko. Kuna kwalanda, Yave wayuvula kwa mbasi zandi e mpila ambote yavukikila Akabi mu kwenda muna vita eyi yadi kuntwasila lufwa. Ke kolo ko, tumbu kia Yave muna Akabi kialungana. Akabi vava kakala muna vita, walwekwa yo fwila muna kalu diandi. Lusansu lukudikilanga mpe vo: Vava kalu dia Akabi diasukulwanga, e mbwa bavendanga menga mandi. Muna mpila yayi, mana Yave kayika muna Eleya malungana: ‘Vana mbwa bavendela menga ma Nabote i vana mpe bavendela menga maku.’—1 Ntinu 21:19; 22:19-22, 34-38.

O lufwasu lwa Akabi lwasungamesa Eleya, Elesa ye selo yawonso ya kwikizi ya Nzambi vo Yave kavilakana unkabu yo lukwikilu lwa Nabote ko. Nzambi ansongi ke yambulanga tumba yimpumbulu ko, osonganga mpe nkenda muna lufundisu lwandi vava dikalanga o mfunu. (Ntalu 14:18) Ekw’elongi diamfunu kwa Eleya ona wazizidila e mpasi muna luyalu lwa ntinu ambi! Nga wamweswa kala mpasi kondwa kuma? Nga osutilanga e lumbu kina Yave ke fokola e mbi? Diambote watanginina lukwikilu lwa Eleya. Kumosi yo Elesa wa nkundi andi akwikizi, Eleya wakwamanana samuna nsangu za Nzambi yo zizidila e mpasi.