“Yavana Lufwa Lukutuvambula”

AKAZI ayingi bekalanga ye kiese kia vovolola e mvovo miami muna lumbu kia lukazalu lwau, vava bevovanga mio nanga ke beyindulanga ko e mpasi zilenda kubabwila kuna sentu. Kinunu, mayela, yovo sumbula yakaka ilenda twasa lufwa lwa nzolw’eto yo sisa e yakala yovo nkento mu kinsona ye ntantu.​—⁠Kimpovi 9:11; Roma 5:⁠12.

E nsangu ziwakananga zisonganga vo akento ayingi bena ye kimbuta kia mvu 65 yovo vioka se akento ansona. Kieleka, wau vo akento balutidi sala kinsona ke mu akala ko, wantu ayingi beyindulanga vo “akento kaka bemonanga ntantu za fwilwa yakala.” Kansi ediadi ka disongele ko vo akala ke bemonanga ntantu za fwilwa nkento ko. Elo, ndonga ya wantu bebwilwanga e diambu diadi diampasi. Nga ngeye mpe u mosi muna yau?

Avo i wau, adieyi olenda vanga? Nga Nkand’a Nzambi ulenda kusadisa mu zizidila e ntantu zazi? Akala y’akento bena vo ansona aweyi bezizidilanga e ntantu zazi? Kana una vo ka vena nsiku wasikididi ko ulenda sadilwa, vena ye nkanikinu ye malongi malenda sadilwa.

Zizidila e Ntantu

Kana una vo akaka beyindulanga vo o dila i sinsu kia lutovoko yovo diambu diambi, Joyce Brothers, Dotolo dia nkento ansona ofimpanga ngindu za wantu, wavova vo e dilu i lusadisu lwantete muna vevola e ntantu. O unu, wantu vava bekendalalanga dila bedilanga, ediadi disadisanga mu kulula e mpasi. Kumoni nsoni za dila ko. Nkand’a Nzambi uyikanga nona kiamfunu mu kuma kia diambu diadi. Abarayama wasonga mbandu ambote ya lukwikilu, wayangalela elau dia yikilwa vo nkundi a Nzambi. Kansi, vava nkaz’andi anzolwa kafwa, Abarayama ‘wadila Sara yo bokomoka.’​—⁠Etuku 23:⁠2.

 Kana una vo ke diambi ko diakala va fulu kia ngeye mosi, kukivaudi ko y’akaka. Muna Ngana 18:1 tulukiswanga vo: “On’okuvaula, i diandi’keto kevava.” Ozevo, vava lusadisu lwa yitu y’akundi ana balenda kufiaulwisa. E nkutakani ya Kikristu i nkubika yamfunu tuvwidi, muna ye mpangi zazikuka muna mwanda ana balenda kutuvana lusadisu ye malongi tuvwidi o mfunu.​—⁠Yesaya 32:​1, 2.

Akaka bemonanga vo diambote dia soneka mu vana e mvutu kw’awana batufididi e nkanda mia kutuyikama muna ntangw’a mpasi. Elau diadi dilenda sadilwa mu soneka mambu mambote osungamenanga mu kuma kia nkaz’aku ye mana nuavanganga kumosi. O lunda mafoto ye nkanda dilenda mpe sadisa mu zizidila ntantu.

Ke diambi ko kwa yakala yovo nkento ansona mu tokana ngindu, kansi o sala konso salu una kiau dilenda kusadisa. Kasikil’owu, avo una ye ola yasikididi ya leka, sikama, dia yovo ya sala salu yakaka, kwamanana wo vanga. Teka kubika dina ovanga kuna nsuka lumingu ye sungamena lumbu yamfunu nze kia kembelela lumbu kia lukazalu kele vo e ntantu ziwokele. Diamfunu mu kwamanana sala e salu yaku ya mwanda.​—⁠1 Korinto 15:⁠58.

Avo muntu kendalele kwayingi, diasazu dikalanga mu baka nzengo zambi. Nanga akwa ngindu zambi balenda vava kubakila nzengo. Muna kuma kiaki, kubaki nzengo mu nzaki ko mu vanga mambu oma malende lembi teka yindula: Teka nzo aku, zola vanga kinkita, yaluka yovo vava sompa diaka. Muna Ngana tutanganga vo: “O makani ma nkwa fululu, ulolo matwasa; konso ona wina ye kiangula, kondwa kekondwa.” (Ngana 21:⁠5) Konso nzengo obaka mu kuma kia mambu ma zingu kiaku, fwete vingila yavana ngindu zaku zitoma vuvama.

Diampasi kikilu dikalanga mu mona yovo simba lekwa ya nkaz’aku wafwa, musungula avo mvu miayingi nwazinga, kansi o mona yovo simba e lekwa yayi dilenda kusadisa mu vevola e ntantu. O lembi wo vanga dilenda wokesa e ntantu. (Nkunga 6:⁠6) Akaka bevanganga wo yau kibeni; akaka bemonanga vo diambote mu mokena y’akundi au mu kuma kia diambu bazolele vanga. Nanga olenda mpe vava lusadisu lwa akundi yovo yitu avo zolele tambula nkanda emi: Kimbangi kia lufwa, (certificado de óbito) nkand’a luziku, (boletím de óbito) nkanda mia fwa dia mvumbi, nze nzimbu kasisidi ku banco ye nkanda miatambula e mfutu andi kuna salu ye lekwa yakaka.

Sungamena dio vo mu nza ya usafu tuzingilanga. Wau osidi ngeye mosi kaka, luzolo lwaku lwakala wavelela lulenda tontwa. E mvovo mia Paulu wa ntumwa miamfunu o unu nze una miakala vava kasoneka mio, wavova vo: “Konso muntu vovo nwina, kazay’o baka kiandi muna luvelelo, yo zitu, ke mu vengenene ki’eketo ko, kontwa kwa zula ana ke bazaya Nzambi ko.” (1 Tesalonika 4:​4, 5) Muna kuma kiaki, diangangu mu lembi tala filmes yovo tanga nkanda misonganga mavangu ma zumba yo wá nkunga mia nzola.

Vana ntandu, ofwete zaya vo ntangwa yayingi ivavwanga mu vevola ntantu. Zulunalu mosi kuna América yavova vo lufimpu lwavangwa kuna Universidade do Instituto de Pesquisa Social de Michigan lwasonga vo yakala yovo nkento ansona ngonde 18 keviokesanga muna  vevola ntantu ye vuvika ngindu. Sambanga kwa Nzambi mu lomba luzindalalu luna vo kimosi muna fu ya mbongo a mwanda. (Ngalatia 5:​22, 23) Kana una vo dilenda kala diampasi mu zizidila, ekolo ntangwa iviokanga, e ntantu zilenda kuluka.

Una Akaka Bazizidila e Ntantu

Anna, mvu 40 kakala ye longo lwakiese, owau omonanga e ntantu za fwilwa nkaz’andi. Wavova vo: “O ngudi ame wafwa vava yakala ye kimbuta kia mvu 13, i bosi o s’ame, mbuta zame ye nsanga ame mpe bafwa. Kansi ndenda vova ye ziku kiawonso vo kiateka mona ntantu zayingi ko nze zina yimonanga mu kuma kia lufwa lwa nkaz’ame. Yamona nze mono nzengelo bula kati, e ntantu zawokelanga kaka.” Nki kiansadisa mu zizidila e mpasi zazi? Wavova vo: “Ngina ye nkanda wampwena wazala ye mvovo mia nzola ye ngemba yasonekanga mu songa kiese kiame muna fu yawonso yambote kasonga Darryl. Konso fu kikunsungamesanga diambu mu kuma kiandi. Ngina ye ziku vo Yave mpe okunsungamena ye osinga kumfula.”

Esther una ye kimbuta kia mvu lunana ye nana wavova dina dikunsadisanga: “Wau vo mvu 46 yazinga yo nkaz’ame, e kinsona i diambu ditoma kuntokanesanga. Kansi imonanga vo, okuyivana muna salu ya mwanda ditoma kunsadisanga. Kiayambula ko e fu kiame kia kwenda mu tukutakanu twa Kikristu ye samuna nsangu zambote kw’akaka y’elongi dia Nkand’a Nzambi dia mono kibeni. O lembi kivaula y’akaka dikunsadisanga mpe. Ivavanga akundi ana bekungwilanga. Ke ntangwa zawonso ko bekumpovesanga diambu dilenda kumfiaulwisa, kansi iyangalalanga wau vo bevaulanga ntangw’au mu kala yame vamosi yo kungunikina.”

Robert, mvu 48 mia longo kazinga yo nkaz’andi ona wafwila mu kimbevo kia câncer, wavova vo: “Diampasi kikilu dikalanga mu  zizidila ntantu za fwilwa nkaz’aku ona nwamokenanga ye baka nzengo kumosi, kwenda mu nkangalu yo mokena mambu ma konso lumbu. Ngolo kikilu zivavwanga mu zizidila, kansi kiyambula wo vanga ko muna zingu kiame. Okala wakumama muna nitu ye ngindu ditoma kunsadisanga. E sambu mpe ikumfiaulwisanga.”

Zingu Kiamfunu Kana Una vo Nkaz’aku Wafwa

Kana una vo o fwilwa yakala yovo nkento i diambu disundidi mpasi dilenda bwila muntu, ka disongele ko vo eyayi i mfoko a mambu mawonso. Owau, olenda vaula ntangwa ya sala e salu ina kwasadidinge ko nze, kwenda mu nsaka yovo mu nkangalu. E salu yayi ilenda kusadisa walembi mona kinsona kiayingi. Kuna kw’akaka nanga eyayi i ntangwa balenda wokesa e salu kiau kia umbangi. Bemonanga kiese kia sadisa akaka, kadi Yesu wavova vo: “Edi diviokele e nsambu, dia vana, ke mu tambula ko.”​—⁠Mavangu 20:⁠35.

Kuyindudi ko vo kukala diaka ye zingu kiakiese ko. Zaya dio vo Yave wa Nzambi okulunga-lunga avo okumvava. Davidi wa ntozi a nkunga wavova vo: “[Yave] osikin’ansona.” (Nkunga 146:⁠9) Dia lufiaulwisu dia zaya vo Nkand’a Nzambi ka uyikilanga kaka Yave ko nze “Ese dia nkenda, wa Nzambi a fiauzi wawonso,” kansi uvovanga mpe mu kuma kia Yave vo: “Obundula koko kwaku, yo yukutisa kinzola-nzola kia mioyo miawonso.” (2 Korinto 1:3; Nkunga 145:​16) Kieleka Yave wa Nzambi anzodi wafwana ye ozolele sadisa akwa ntima miansongi ana bevavanga lusadisu lwandi. Yambula wakala ye ngindu nze za Aneyisaele kuna nz’ankulu ana bavova vo: “Se nsengola meso kuna miongo: Akweyi kutuka lusadisu luame? O lusadisu luame kwa Yave lutuka, Ona wavang’ezulu ye nza.”​—⁠Nkunga 121:​1, 2.

[Mvovo mia Sina muna lukay lwa 30]

Ndonga ya wantu bemonanga e ntantu ye kinsona kia fwilwa akazi au. Nga ngeye mpe u mosi muna yau?

[Babu kina muna lukaya lwa 32]

Adieyi Tuvova mu Kuma kia Sompa Diaka?

Nkand’a Nzambi usonganga vo lufwa i mfoko a kangu dia longo, luvananga elau kwa ndiona osidi o moyo mu sompa diaka. (1 Korinto 7:​39) Kansi, e zazi nzengo za muntu yandi kibeni. Kansi, avo wana osidi yau, diamfunu vo bazaya e nzengo za se yovo ngudi au yo kubasadisa avo dilendakana. (Filipi 2:⁠4) Muna bonga e nona, kuna lubantiku Andrés, kayangalela ko e nzengo za se diandi za sompa diaka. Watoma zolanga e ngudi andi, wayindulanga vo ke vakala muntu ko on’ofwete vinga vana fulu kiandi. Wavova vo: “Kansi, ke kolo ko yabakula vo s’ame nzengo zambote kabaka. O sompa kwansadisa mu vutukila diaka kiese kiandi. Wayantika sala e salu yakaka ina kasalanga diaka ko, nze kwenda mu nkangalu. Kieleka, ivutulanga matondo kwa nkaz’andi wampa muna salu yambote kekunsadilanga yo toma kunlunga-lunga muna nitu yo vuvika ngindu.”

[Mafoto zina muna lukaya lwa 31]

Kuyivana muna salu yo sambanga kwa Nzambi mu lomba luzindalalu, dilenda kusadisa mu kulula e ntantu