Fiaulwisa Mbevo Ofinamene fwa

“Vava yazaya vo Ngudi ame se kefwa, kiakwikila dio ko. Yakendalala kikilu, kia yindula dio ko vo ngudi ame anzolwa osinga fwa.”​—⁠Grace, Canadá.

AVO muntu solokele ye kimbevo kina vo kakilenda sasuka ko, kansi fwa kaka kefwa, e yitu y’akundi andi bekendalalanga kikilu. Ezak’e ntangwa ke bezayanga ko dina balenda vanga. Akaka balenda yuvula kana vo bafwete dio zayisa kwa mbevo. Akaka bekatikisanga kana vo balenda zizidila mona yitu kiau muna mpasi, nanga lenda vidisa o zitu wandi mu kuma kia mayela. Ndonga betokananga yo lembi zaya dina balenda vova yovo vanga vava mbevo kefinamanga ku lufwa.

Nga zolele zaya dina fwete vanga muna ntangwa yayi yampasi? Aweyi lenda kadila se ‘nkundi ambote’ mu sadisa yo fiaulwisa mbevo muna ntangwa yayi yampasi?​—⁠Ngana 17:17.

Ke Diambi ko dia Tokana

Ke diambi ko mu kendalala vava nzolw’eto keyelanga kimbevo kiamfwa. Kana nkutu madotolo ana bemonanga mvumbi ntangwa zawonso, nkumbu miayingi beyoyanga yo kendalala vava besadisanga mbevo ofinamene fwa.

Nanga ngeye mpe kulendanga zizidila ko vava monanga nzolw’aku ye mpasi za mayela. Hosa, nkento ozingilanga ku Brazil, wavova mu kuma kia nsang’andi wafinam’o fwa: “Diampasi dikalanga mu mona muntu otoma zolanga muna mpasi za mayela.” Vava Mose wa nkwa kwikizi kamona vo nsang’andi obakamene kimbevo kia wazi, wakaza oku vo: “E Nzambi unsasula, do.”​—⁠Ntalu 12:​12, 13.

 Wau vo mu mpw’a Yave wa Nzambi a nkenda twasemenwa, tukendalalanga vava nzolw’eto keyelanga. (Etuku 1:27; Yesaya 63:⁠9) O Yave aweyi kemwenanga e mpasi za wantu? Yindula una kamona o Yesu. Wasonga kiwuntu ki’eS’andi. (Yoane 14:⁠9) Vava Yesu kamona wantu mu mpasi za mayela, ‘wabafwila nkenda.’ (Matai 20:​29-34; Maku 1:​40, 41) Nze una tumona mun’elongi dilanda, vava Lazaro wa nkundi andi kafwa yo mona e mfwilu a lufwa kwa yitu ye akundi, Yesu wakendalala kikilu, “odididi e kinsanga.” (Yoane 11:​32-​35) Kieleka, Nkand’a Nzambi uyikilanga lufwa vo mbeni yo sia nsilu vo ke kolo ko mayela ye lufwa ke lukala diaka ko.​—⁠1 Korinto 15:26; Lusengomono 21:​3, 4. 

Ezak’e ntangwa, lenda tumba muntu uzayisi e nsangu zankenda vo e kimbevo kia nzolw’aku, kiamfwa, kadi ke kisasuka ko. Kansi, e dotolo Marta Ortiz, wasonga elongi kw’awana besadisanga mbevo zifinamene fwa yo vova vo: “Kuvani tumbu ko kw’akaka, nze madotolo yovo asadi akaka muna nzo ziwukilwanga yimbevo yovo kitumba ngeye kibeni mu kuma kia tezo kia mpasi za mbevo. Ediadi dilenda fwasa kikundi yo vilakana e diambu disundidi o mfunu: Lusadisu luna e mbevo kavwidi o mfunu.” Adieyi fwete vanga mu sadisa nzolw’aku mu zizidila mpasi za kimbevo kiandi yavana kefwa?

Sia Sungididi Muna Mbevo, ka mu Kimbevo Ko

E diambu diantete fwete vanga mu sadisa mbevo, i sia sungididi muna kiwuntu kiandi, kutadi tandu diandi ko yovo una kakitukidi mu kuma kia kimbevo. Aweyi lenda wo vangila? Sarah osadisanga mbevo wavova vo: “Foto za mbevo yitalanga vava kakala yo vimpi wambote. Itoma tambanga matu vava kekumpovesanga mambu mana kesungamenanga. Ediadi dikunsadisanga mu sungamena  lusansu lwa zingu kiandi, yo lembi sia e sungididi muna kimbevo kiandi.”

Anne-Catherine wa nwuki wasonga edi dikunsadisanga mu lembi sia sungididi muna mpasi za mbevo. Wavova vo: “Italanga e mbevo muna meso, yo sia e sungididi muna dina ndenda vanga mu wuka kimbevo kiandi.” O nkanda The Needs of the Dying uvovanga vo: “Ke diambi kwandi ko dia kendalala yo dila vana vena nzolw’eto watanda yovo vanguka mu kuma kia kimbevo yovo sumbula. Sia sungididi muna mbevo ke mu kimbevo kiandi ko, i diambu diamfunu difwete vangwa muna kolo kiaki.”

Kansi, volo divavanga mu vanga wo. Georges, nkengi a Nkristu ona okingulanga mbevo zifinamene fwa wavova vo: “O zola muna mpangi eto kufwete sunda ngolo ke mu ntantu za kimbevo ko zilenda kutukakidila mu kunsadisa.” Avo sidi e sungididi muna mbevo ke mu kimbevo kiandi ko, yeno wole nluta nubaka. Yvonne olunga-lunganga wana bena ye kimbevo kia cancer wavova vo: “O zaya vo lenda sadisa mbevo batatidila zitu wau dilenda kusadisa mu lembi tokana kwayingi mu kuma kia mpasi zau ziwokelanga.”

Kubama Watoma Wunikina

Ezak’e ntangwa, wantu bekalanga yo lukatikisu mu kwenda tala mbevo finamene fwa, kana nkutu vo betoma kunzolanga. Ekuma? Betokananga kadi ke bazeye ko dina bevova. Kansi, Anne-Catherine wasadisa nkundi andi wakala ye kimbevo kilembi sasuka, wasonga mfunu walembi vova diambu. Wavova vo: “Ke mvovo mieto kaka ko milenda fiaulwisa mbevo, kansi nkal’eto mpe. O bonga e kunda yo vwanda vana ndambu andi, kunsimba muna koko yo lembi kakidila mansanga meto vava mbevo kesonganga ngindu zandi​—⁠mawonso mesonganga vo mfunu tukumvwanga.”

Diamfunu mu mokena ye ziku kiawonso, kadi o nzolw’aku nanga ozolele songa ngindu zandi. Ntangwa zayingi, mbevo lenda bakula vo yitu yandi ke bena ye kiese ko, bevenganga mokena mpasi za kimbevo kiandi. Akundi ye yitu mpe balenda venga mokena mambu malenda tokanesa mbevo yo lembi kunzayisa e ziku kia vimpi wandi. Nkia mfwilu milenda twasa e fu kiaki? Dotolo mosi osadisanga mbevo zifinamene fwa wavova vo “o lembi zaisa e ludi kwa mbevo mu kuma kia mavimpi mandi, difilanga wantu mu vilakana e salu kisundidi o mfunu kia fiaulwisa akaka yo sadisa mbevo mu zizidila mpasi zandi.” Muna kuma kiaki, avo mbevo zolele mokena oma ma kimbevo yovo lufwa lwandi, kafwete simwa ko.

Vava bakala muna mpasi za lufwa, selo ya Nzambi kuna nz’ankulu, ke bakatikisanga ko mu songa lukendalalu lwau kwa Yave wa Nzambi. Kasikil’owu, Kizekeya wa Ntinu vava kakala ye kimbuta kia mvu 39, wabakula vo osinga fwa muna kimbevo kiandi, wasonga lukendalalu lwandi. (Yesaya 38:​9-12, 18-​20) Diau adimosi mpe, o muntu finamene fwa mu kuma kia kimbevo, kafwete simwa ko mu songa lukendalalu lwandi. Nanga balenda tokana muna lembi vanga dina beyangalelanga muna zingu, nze kangala mu fulu yayingi, wuta wana yo mona atekelo vava bekola yovo sadila Nzambi una ufwene. Nanga balenda kala ye wonga vo yitu ye akundi au balenda kubatina wau ke bazeye ko dina balenda vanga. (Yobi 19:​16-​18) E mpasi ye kondwa ngolo muna nitu ye wonga wa fwila va fulu kia yau kaka, dilenda kubatokanesa mpe.

Anne-Catherine wavova vo: “ Diamfunu mu yambula vo nkw’aku kavova dina keyindulanga, lembi kunzenga mvovo yovo  kumfundisa yovo lembi veza ngindu zandi. Yayi i mpila yambote ya zayila yo bakula ngindu zandi, ye zolela ye makani mandi.”

Zaya e Nsatu Zau

Avo mpasi za nkw’aku ziwokele mu kuma kia nlongo kebakanga, diadi dilenda kutokanesa yo kufila mu vilakana e nsatu za mbevo. Yandi mosi ofwete sola nlongo kebaka.

Muna nsi zakaka, yitu balenda vava tanina mbevo muna lembi kunzayisa eludi mu kuma kia kimbevo kiandi yo lembi kunyambula kabaka e nzengo za yandi kibeni za mpila za nguka ketonda. E fu kiaki kia kisi nsi kilenda swaswana ye nsi zakaka. Kasikil’owu, Jerry osadisanga mbevo zifinamene fwa wavova vo: “Ezak’e ntangwa awana bekingulanga mbevo bekalanga ye fu kia mokena mu  kuma kia mbevo ekolo bena vana ndambu a mfulu andi, vika sia vo mbevo kena vo ko.” Kuna diak’esambu, e fu kiaki zitu wa mbevo kikululanga.

Vuvu i diambu diakaka diamfunu. Muna nsi zina vo madotolo bewukanga yimbevo mu mpila yambote, nkumbu miayingi okala ye vuvu kusadisanga mu lenda solola nguka yambote. Michelle osadisanga ngudi andi ona obwidi kala nkumbu ntatu ye kimbevo kia cancer wavova vo: “Avo ngudi ame zolele nua nlongo miakaka yovo vava dotolo diakaka, ikunsadisanga muna lufimpu lwandi. Nzeye wo vo ntantu zayingi imonanga muna ntima, kansi ikalanga ye kiese muna mvovo miame.”

Adieyi tuvova kele vo ka tulendele solola nguka yambote ko? Sungamena vo e muntu una ye kimbevo kilembi sasuka, kafwete kala ye lukatikisu ko lwa mokena mu kuma kia lufwa lwandi. Georges wa nkengi a Nkristu ona tuyikidi kuna lubantiku wavova vo: “Diamfunu mu lembi sweka kwa mbevo vo lufwa lwandi lufinamene. E diadi dilenda kunsadisa mu toma kubama.” O kubama mu mpila yayi kulenda sadisa mbevo mu mona ndungana ya salu kiandi yo vevola maka mambu malenda kala nze zitu kw’akaka.

Kieleka, ke diasazu ko mu mokena mambu mama. Kansi, o mokena diambu diadi dilenda kuvan’elau mu toma songa ngindu zaku. E mbevo finamene fwa lenda kibanza mu diambu kavanga, vutulwisa ngwizani y’awana kabakana yau mambu yo lomba ndoloki. E mbokena zazi zilenda kufila mu vutulwisa ngwizani yambote ye muntu finamene fwa.

Lufiaulwisu Muna Lumbu ya Nsuka

Aweyi lenda fiaulwisila muntu finamene fwa? Dotolo Ortiz tuyikidi kuna lubantiku, wavova vo: “Yambula mbevo kavanga ndomba zandi za nsuka. Toma wunikina. Avo dilendakana vanga dina kazolele mbevo. Avo kedilendakana ko mu vanga dina kazolele, lunzayisa wo.”

Vana ntandu, e mbevo finamene fwa nanga lenda vava kala y’awana kezolanga muna zingu kiandi. Georges wavova vo: “Sadisa mbevo muna mokena yau kana nkutu mu mvovo miakete wau vo mbevo kena ye nkuma ko.” E moko kiaki kia lukasakeso kilenda kala mu telefone yo samba kumosi. Christina wa mwisi Canadá wafwilwa azolwa andi atatu mu ndandani wavova vo: “Ekolo kia finamanga lufwa lwau, batoma vwanga sambu ya mpangi zau z’Akristu o mfunu.”

Nga fwete kala ye wonga wadila vana vena nzolw’aku? Ve. Avo odididi, ovana elau kwa muntu finamene fwa mu kala nze mfiaulwisi. E nkanda The Needs of the Dying uvovanga vo: “Dia lukasakeso mu fiaulwiswa kwa muntu finamene fwa, ediadi dilenda kala diamfunu kwa yandi.” Muna fiaulwisa akaka, e mbevo otoma sadiswanga, lenda bakula vo nkundi, ese yovo ngudi ambote kena.

Elo, valenda bwa diambu dilenda kukakidila mu kala vamosi ye nzolw’aku muna ola za nsuka za zingu kiandi. Kansi, avo una y’elau dia kala ye nkundi aku ofinamene fwa muna nzo za wukila mbevo yovo muna nzo, vava simba koko kwandi kwa lunene yavana kefwa. E ntangwa kefwanga o muntu ilenda kuvana elau dia vova diambu dina vo mu ntangwa yayi kaka ofwete dio vova. Kana una vo kalenda diaka vova ko, kuyambula ko vo diadi diasimba mu kumvovesa vo toma vunda, yitoma kuzolanga, ngina ye vuvu vo tusinga monana diaka muna lufuluku.​—⁠Yobi 14:​14, 15; Mavangu 24:15.

Avo tomene sadila ntangwa yansuka yo muntu ofinamene fwa, dilenda kusadisa mu venga fu kia kuyibanza vo kuvangidi diambu ko muna wete diandi. Kieleka, e ntangwa yayi ya ntantu ilenda kituka se nto ya lufiaulwisu kulendi vilakana ko kuna sentu. Osonga ziku vo u nkundi akieleka “muna mpasi.”​—⁠Ngana 17:17.

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 24]

Sungamena lusansu lwa zingu kiambevo, kusie kaka e ngindu muna kimbevo kiandi ko

[Babu/​Foto muna lukaya lwa 26]

Mpila ya Zitisila e Mbevo Muna nsi zayingi, ngolo zivangwanga mu zitisa awana bena ye yimbevo kayilendi sasuka diaka ko, kimana bafwa ye luvuvamu. Teka soneka nkand’a kimbangi kia dina kazolele vova yovo kina kesisa dilenda sadisa muntu mu fwa ye luvuvamu kana mu nzo yovo ku nzo za wukilwa.

Nkanda kimbangi ulenda sadilwa mu mambu oma malende:

• Usadisanga madotolo mu mokena ye yitu ya mbevo

• Uvevolanga yitu muna mbebe yabaka nzengo za nlongo kafwete tonda yovo tina

• Ulenda sadisa mu venga e vonza kia sadila e nlongo mia kondwa mfunu, mia ngolo ye miantalu

Mambu mamfunu malenda sonekwa muna nkanda kimbangi:

• Nkumbu ya muntu osalanga se nkambami muna diambu dia mavimpi maku

• Nlongo ye nguka zina lenda tonda yovo lembi tonda kele vo kusasuka diaka ko

• Avo dilendakana, soneka nkumbu a dotolo ona zeye luzolo lwaku

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 25]

Avo osidi sungididi muna mbevo ke mu kimbevo kiandi ko, yeno wole nluta nubaka