“Nulundumuk’e Ndundumuka Nufwete Bakila” Nsendo

“Nulundumuk’e ndundumuka nufwete bakila.”—1 KOR. 9:24.

1, 2. (a) Nkia nona kasadila Paulu mu kasakesa Akristu esi Ayibere? (b) Adieyi kayika o Paulu tufwete vanga?

MUNA nkand’andi kwa esi Ayibere, Paulu wa ntumwa wasadila nona kia nkula mu kasakesa mpangi zandi Akristu. Wabasungamesa vo ke bena yau mosi ko muna nkul’a moyo. Bazungwa kwa ‘etuti dia mbangi,’ ana bamanisa o nkul’au. Akristu esi Ayibere avo basungamene mavangu ma lukwikilu ye ngolo bavanga akwa kwikizi awaya, dikubasadisa mu manisa o nkul’au.

² Mun’elongi diaviokele, twabadikidi e zingu kia selo yakaka bena muna ‘etuti dia mbangi.’ O lukwikilu lwau lwasikila muna Nzambi, lwabasadisa mu sikila ye kwikizi muna yandi yakuna mfoko a zingu kiau. Tulenda longoka diambu muna mpila bamanisina o nkul’au. Nze una tulongoka mun’elongi diadi, Paulu walukisa mpangi zandi kumosi yo yeto, vava kavova vo: “Mbula twavengeka nkankalakani yawonso, y’esumu dikutukoleka-koleka, mbula twalundumukina kuna zizi o nkula tusidilu.”—Ayib. 12:1.

3. Adieyi Akristu balenda longoka mu dina Paulu kavova mu kuma ki’alundumuki muna nsaka za esi Ngerekia?

³ Muna kuma kia nkula, nkanda Backgrounds of Early Christianity uvovanga vo “Mingerekia kimpene bakalanga vava banananga e nitu yo lundumuka muna nkula.” *  Muna kolo yayi, alundumuki bakatulanga mazitu mawonso malenda kubakakidila yo kubayoyesa. Kana una vo ke basonga nkal’ambote ko, ekani balundumukinanga e kimpene i mu baka nsendo. Edi kazola songa Paulu i dia sia vo, muna baka nsendo muna nkul’a moyo, alundumuki bafwete vengeka konso lekwa kilenda kubayoyesa. Elongi diambote diakala kw’Akristu muna tandu kiakina. Diambote mpe kwa yeto o unu. Nkia lekwa ilenda kala nze “nkankalakani” muna zingu kieto yo kitula dio se diampasi mu manisa nkul’eto?

‘Vengeka Nkankalakani Yawonso’

4. Nkia mambu batokanenanga o wantu muna lumbu ya Noa?

⁴ Paulu wavova vo ‘twavengeka nkankalakani yawonso.’ E nkankalakani zazi i konso lekwa kilenda kutusimba mu lembi sia e sungididi muna nkul’eto yo lembi vanga mawonso tulenda mu manisa wo. Nkia lekwa ilenda kala se nkankalakani kwa yeto? Yesu okutusadisanga mu zaya nkankalakani zazi. Wayika dina diabwa muna lumbu ya Noa, una vo mosi mun’akwa kwikizi kayika o Paulu. Yesu wavova vo: “Una wakala muna lumbu ya Noa, i una ukala muna lumbu ya Mwan’a muntu.” (Luka 17:26) Yesu kayika lufwasu ko olu lufinamanga, kansi mpil’a zingu kia wantu kayika. (Tanga Matai 24:37-39.) Wantu ayingi muna lumbu ya Noa ke bazolanga longoka oma ma Nzambi ko, ke bazolanga vanga oma mekunyangidikanga ko. Nki kiabavukumunanga? Dia, nua yo sompa. Mambu mama mfunu mena muna zingu. Edi diakala diambi i dia sia vo, basianga mambu mama va fulu kiantete, ke mu wá nsangu za Nzambi ko. Yesu wavova vo: “Ke bazaya wo ko” yovo ke basianga sungididi ko.

5. Adieyi dilenda kutusadisa mu fokola nkul’eto?

⁵ Nze Noa y’esi nzo andi, salu yayingi tukalanga yau konso lumbu. Divavanga vo twasala kimana twakala ye nzimbu muna lungisa nsatu zeto ye za esi nzo zeto. Ediadi dilenda kutudia ntangwa, ngolo ye mavwa. Tulenda tokana kwayingi mu kuma kia mpasi za zingu, musungula vava tukondwanga nzimbu. Wau vo twakiyekola kwa Yave, tuvwidi mpe mbebe zakaka zamfunu. Tusamunanga nsangu zambote, kubika malongi yo kwenda mu tukutakanu. Tukumikanga mpe kimwanda kieto muna kalanga y’elongi dia yeto kibeni ye dia esi nzo. Kana una vo Noa salu kiayingi kakala kiau muna sadila Nzambi, “i una kavanga.” Wavanga mawonso kankanikina o Yave. (Etu. 6:22) Elo, avo tuzolele fokola nkul’eto wa Kikristu, diambote twakatula konso mazitu malenda kutukakidila.

6, 7. Nkia mvovo mia Yesu tufwete sungamenanga?

⁶ Adieyi kazola vova Paulu vava kavova vo twavengeka “nkankalakani yawonso”? Kazola vova ko vo twayivevola muna konso kiyekwa tuna kiau. Muna diambu diadi, tufwete sungamena e mvovo mia Yesu oku vo: “Ke nutelamw’e mioyo ko, nwavova vo, Nki tudia? ovo, Nki tunua? ovo, Nkia mpwata tuvwata? Kadi e lekwa yiyi itombwanga kwa zula; o S’eno wina kun’ezulu, ozeye wo vo  lekwa yayi yawonsono nuvwidi yo o mfunu.” (Mat. 6:31, 32) E mvovo mia Yesu misonganga vo kana nkutu mambu ma lumbu ke lumbu nze dia yo vwata malenda kituka se mazitu yovo esakuba avo tukitwidi mo se mambu masundidi o mfunu muna zingu kieto.

⁷ Kuvilakani ko dina Yesu kavova: “O S’eno wina kun’ezulu, ozeye wo vo lekwa yayi yawonsono nuvwidi yo o mfunu.” E mvovo miami misonganga vo o Yave wa S’eto ezulu, olungisa e nsatu zeto. Dialudi vo, o kala ye “lekwa yayi yawonsono” ke disongele ko vo tukala ye lekwa yawonso tuzolele muna zingu kieto. Kana una vo i wau, ke tufwete telama moyo ko mu kuma kia ‘lekwa itombwanga kwa zula.’ Ekuma? Yesu wavova vo: “Se nutomi kulunga-lunga kweno, e ntima mieno ke miazemboka yo mvunda yo wuyana yo lunzumbulu lua zingu kiaki, ke nwasalukiswa kwa lumbu kiakina, nz’esokolo.”—Luka 21:34, 35.

8. Ekuma tufwete ‘vengekela nkankalakani yawonso’ owau?

⁸ E mbaninu ifinamene. Muna kuma kiaki, ke tufwete yambula ko vo konso diambu diatusimba mu lembi manisa o nkula. Ekiaki i kuma tufwete ‘vengekela nkankalakani yawonso.’ Tufwete yangalalanga wau tuna ye lekwa tuvwidi o mfunu. Paulu wa ntumwa luludiku lwamfunu kavana vava kavova vo: “O vumina-Nzambi yo luyangalalu i ndandu kikilu.” (1 Tim. 6:6) Avo tulemvokela mvovo mia Paulu, ke dikala diampasi ko mu kwamanana lundumuka yo tambula o nsendo.

“Esumu Dikutukoleka-koleka”

9, 10. E mvovo “esumu dikutukoleka-koleka” nki uyikanga? (b) Adieyi dilenda bwila lukwikilu lwa Nkristu?

⁹ Vana ntandu a “nkankalakani yawonso,” Paulu wayika mpe vo twavengeka “esumu dikutukoleka-koleka.” Nki’esumu diadi? E mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo ‘koleka-koleka’ omu sono kiaki, nkumbu mosi kaka umonekanga muna Nkand’a Nzambi. Nkwa ngangu mosi una ye nkumbu Albert Barnes wavova vo: “O nlundumuki wavenganga vwata mvwatu milenda kunzingama muna malu yo kunkakidila kalembi toma lundumuka. Diau adimosi, Akristu ke bafwete yambula ko vo konso diambu diakitula o nkul’au se wampasi.” O Nkristu aweyi kalenda yoyesela lukwikilu lwandi?

¹⁰ O Nkristu ke vidisanga lukwikilu lwandi vana vau ko. Kansi, malembe-malembe divangamanga. Muna nkand’andi kw’Akristu a esi Ayibere, Paulu wabalukisa mu kuma kia vonza kia “kukumunwa” yo ‘kala yo ntim’ambi a lembi kwikila.’ (Ayib. 2:1; 3:12) Avo e malu ma nlundumuki mazingamene muna mvwatu, olenda bwa. Muna kuma kiaki, o nlundumuki kafwete zaya vo, avo osolele mvwatu mina vo ke miambote ko muna lundumukina, olenda bwa. Adieyi dilenda kumfila mu veza vonza kiaki? Dilenda kala vo fu kia veza lulukisu kena kiau yovo kuyibunda vuvu kiasaka yovo vukumukina mambu makaka. Adieyi tulenda longoka muna lulukisu lwa Paulu?

11. Nki kilenda fwasa lukwikilu lweto?

¹¹ Edi tufwete sungamena, avo lukwikilu lwa Nkristu luyoyele, i mu kuma kia mana kevanganga tuka kolo. Muna kuma kia “esumu dikutukoleka-koleka,” nkwa ngangu wakaka wavova vo “e fulu tuzingilanga, akundi eto ye zolela yeto yambi ilenda vanga diambu muna yeto.” E mambu mama malenda yoyesa lukwikilu lweto yovo fwasa lo emvimba.—Mat. 13:3-9.

12. Nkia tulukisu tufwete lemvokela avo ke tuzolele ko vo lukwikilu lweto lwayoya?

¹² Se vioka mvu miayingi, ntaudi akwikizi yo lulungalalu okutulungisanga kimana twayikeba mu kuma kia mana tutalanga yo wá, i sia vo, mana tukotesanga muna  ngindu ye ntima mieto. Tulukiswanga mpe mu kuma kia vonza kia vava kala ye mavwa mayingi. Avo tuzolanga kwayingi e nsaka za nza yayi yovo kala y’etima dia sumba konso lekwa kiampa kivaikidi, tulenda yantika sia sungididi muna mambu mama yo vilakana oma masundidi o mfunu. Dia vonza kikilu dia veza tulukisu twatu yo yindula vo twampasi mu lemvokela. Ka tufwete mpe yindula ko vo wau vo lukwikilu lwasikila tuna lwau, malongi mama ke matutadidi ko. Satana osadilanga ngindu ye zolela ya nza mu kutufila twaveza malongi mama. Kazolele ko vo twamanisa nkul’eto. Akaka befwasanga lukwikilu lwau mu kuma kia veza tulukisu, kuyibunda vuvu kiasaka yovo vukumukina mambu ma nza yayi. Avo ediadi ditubwididi, tulenda vidisa o nsendo wa vwa moyo a mvu ya mvu.—1 Yoa. 2:15-17.

13. Adieyi tufwete vanga mu venga e ngindu za wantu a nza?

¹³ E lumbu yawonso, tukalanga vamosi ye wantu ana benungununanga makani, fu ye ngindu za nza tuzingilanga. (Tanga Efeso 2:1, 2.) Kansi, tuvwidi nswa wa sola. Tulenda sola vo ngindu za nza zatufila yovo ve. O “mwela” kayika Paulu ulenda kutusia mu vonza. Muna kuma kiaki, tufwete kuyikeba kimana mwela wau walembi kota muna yeto yo kutukakidila mu manisa nkul’eto. Adieyi dilenda kutusadisa mu kwamanana muna nkula? Mbandu a Yesu. Kadi yandi i mbandu isundidi muna wantu ana balundumuka yakuna mfoko. Tulenda kuntanginina. (Ayib. 12:2) Tuna mpe ye mbandu a Paulu, kadi yandi kibeni wayibadikila vo nlundumuki muna nkula wa Akristu yo kasakesa mpangi zandi Akristu mu tanginina mbandu andi.—1 Kor. 11:1; Fili. 3:14.

Aweyi ‘Olenda Bakila’ Nsendo?

14. Paulu aweyi kabadikilanga o nkul’andi?

¹⁴ Paulu aweyi kabadikilanga o nkul’andi? Muna mvovo miandi miansuka kw’akuluntu kuna Efeso, wavova vo: “Kibadikila moyo ame ma kiatà oku ngina ko, mpasi  owu manesa nkul’ame, yo uselo una yatambula kwa Mfumu Yesu.” (Mav. 20:24) Wakubama kakala mu vana konso lekwa, kana nkutu moyo andi, kimana kamanisa o nkula. Kuna kwa Paulu, e ngolo kavanganga muna samun’e nsangu zambote ke zadi kala mfunu ko kele vo kamanisa nkul’andi ko. Kayibundanga vuvu kiasaka ko, muna yindula vo watambula kala nsendo. (Tanga Filipi 3:12, 13.) Kuna mfoko kaka ya zingu kiandi i kavova ye ziku vo: “Mpwidi nwan’e ndwan’ambote, mbene nkul’ame, mpwidi lund’o lukwikilu.”—2 Tim. 4:7.

15. Nkia lukasakeso kavana Paulu kw’awana balundumukanga kumosi?

¹⁵ Paulu wazolanga mpe vo mpangi zandi Akristu bamanisa nkul’au yo lembi yoya muna nzila. Kasikil’owu, wakasakesa Akristu kuna Filipi vo basiamanena lwau luvuluzu. Ediadi diavavanga vo ‘batatidila e diambu dia moyo.’ Wakudikila vo: “Yavwa lusanu muna lumbu kia Kristu, ovo kialundumuka nkatu ko, ngatu funtuka nkatu.” (Fili. 2:16) Wakasakesa mpe Akristu kuna Korinto vo: “Nulundumuk’e ndundumuka nufwete bakila [nsendo].”—1 Kor. 9:24.

16. Ekuma tufwete silanga sungididi muna nsendo?

¹⁶ Muna nkula, o nlundumuki ke vana vau ko kemonanga e fulu kifokokela nkula. Kansi, ekolo kelundumukanga, osianga sungididi kiandi vana fulu kifokokela nkula. Vava kemonanga vo se lukufi kakala, etima diandi dia manisa nkula diwokelanga. Diau adimosi ye nkul’eto wa Kikristu. Tufwete sianga sungididi muna nsendo. Ediadi dikutusadisa twamanisa nkula yo baka nsendo.

17. Lukwikilu aweyi lulenda sadisila muntu mu sia sungididi muna nsendo?

¹⁷ Paulu wasoneka vo: “Vo i lukwikilu, i lusikidisu lua mana mesiwang’e vuvu, e nton’a lekwa ilembele moneka.” (Ayib. 11:1) Abarayama yo Sara batambulwila sisa zingu kiambote bakala kiau yo kwenda zingila nze “nzenza y’anangi” muna nsi. Nki kiabasadisa? ‘Bamonanga [e ndungan’a nsilu mia Nzambi] kuna vala.’ Mose wabembola “wete w’esumu muna kolo kiandwelo” yo “tusalu twa Engipito.” Akweyi kwatuka lukwikilu ye unkabu wa vanga wo? ‘Watadilanga yovo sia sungididi muna nsendo.’ (Ayib. 11:8-13, 24-26) Paulu wavova vo wantu awonso ana kayika ‘lukwikilu’ basonga. Lukwikilu lwabasadisa mu lembi sia sungididi muna mpasi bamonanga yo sungamena dina Nzambi kavanganga muna wete diau ye dina kevanga kuna sentu.

18. Adieyi tufwete vanga muna vengeka “esumu dikutukoleka-koleka”?

¹⁸ Avo tutomene badika akala y’akento akwa kwikizi beyikwanga muna kapu kia 11 kia Ayibere yo tanginina mbandu au, yeto mpe tulenda kala ye lukwikilu yo vengeka “esumu dikutukoleka-koleka.” (Ayib. 12:1) Vana ntandu, muna lungana vamosi y’awana bena ye lukwikilu nze yeto, tulenda ‘badikaziana yo kindaziana muna zola yo mavangu mambote.’—Ayib. 10:24.

19. Ekuma dinina diamfunu mu kwamanana lundumuka muna nkula owau?

¹⁹ Ku mfoko a nkula se twina. Tuyantikidi o mona e fulu kifokokela nkula. Muna lukwikilu ye lusadisu lwa Yave, yeto mpe tulenda ‘vengeka nkankalakani yawonso, y’esumu dikutukoleka-koleka.’ Elo, tulenda lundumuka muna mpila ina tulenda bakila nsendo, i sia vo, vwa nsambu zina Yave wa Nzambi ye S’eto katusila o nsilu.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nga Osungamene?

• Adieyi divavwanga muna vengeka “nkankalakani yawonso”?

• Nki kilenda yoyesa lukwikilu lwa Nkristu?

• Ekuma tufwete sila sungididi muna nsendo?

[Yuvu ya Longoka]

[Foto ina muna lukaya lwa 23]

Nki i ‘sumu dikutukoleka-koleka’? Aweyi dilenda vangamena?