Bavingilanga Masia

‘O nkangu wavingilanga, yo balula mbalu muna ntima mia yau awonso, zina za Yoane, kana yandi i Kristu yovo Masia.’—LUKA 3:15.

1. O mbasi nkia nsangu zambote kazayisa kw’avungudi?

KUMA kubwitidi. Avungudi mu lunga-lunga bena mameme mau muna nzanza. Vana vau, mbasi a Yave itelamene vana bena, o nkembo a Nzambi ubatemene. Bamwene wonga, kansi bawidi e nsangu zambote zina mbasi kabavovesa oku vo: “Ke numoni wonga ko; tala, nsangu zambote inutwasidi, ezi zina vo za kiese kingi kikala kwa nkangu awonsono: kadi o unu kun’evata dia Davidi i nuwutukìlu o Mvuluzi, wa Kristu Mfumu,” ona okituka se Masia. O mbasi ovovese avungudi vo balenda solola kimwana-mwana kilekeso muna dikilwa lukufi ye mbanza. Vana vau vezidi mbasi zayingi yo yantika kembelela Yave vo: “Nkembo oku kwa Nzambi muna kayè, ovansi luvuvamu muna wantu akw’edienga.”—Luka 2:8-14.

2. O mvovo “Masia” aweyi usongele? Aweyi o wantu badi zayila Masia?

² Dialudi vo, avungudi Ayuda awaya bazaya e nsas’a mvovo “Masia” yovo Kristu, i sia vo, “Kuswa” kia Nzambi. (Luv. 29:5-7) Kansi, aweyi badi zayila mayingi yo kwikidisa akaka vo mwana kayika o mbasi i wasolwa kwa Yave mu kala Masia? Diantete, diavavanga vo balongoka ungunza wa Nkand’a Nzambi mu kuma kia Masia yo tala una ungunza wau ulunganena muna zingu kia mwan’a ndioyo.

Ekuma Wantu Bavingidilanga Masia?

3, 4. Ungunza wasonama muna Daniele 9:24, 25 aweyi walunganena?

³ Una vavioka mvu miayingi, Yoane wa Mvubi wayantika salu kiandi kia umbangi. Muna kuma kia mana kavovanga yo vanga, akaka bayantika yindula vo yandi i Masia. (Tanga Luka 3:15.) Muna Nkand’a Nzambi, muna ye ungunza uyikanga tumingu 70 yo sadisa wantu mu zaya e ntangwa yadi kwiza Masia. Ungunza uvovanga vo: “Lusambwadi lua tumingu luazengelwa nkangu . . . Tuka mpaik’a nkanikinu a vutulwisa yo tunga Yerusaleme yakuna Masia wa ntu, i tumingu  nsambwadi; yo tumingu makumasambanu ye zole.” (Dan. 9:24, 25) Akwa ngangu ayingi bekwikilanga vo tumingu twatu ke tumingu twa lumbu ko kansi twa mvu. Kasikil’owu, nsekola mosi (Revised Standard Version) ivovanga vo: “Tumingu nsambwadi twa mvu twazengwa.”

⁴ O unu, selo ya Yave bazeye wo vo tumingu 69 yovo mvu 483 miyikwanga muna Daniele 9:25 miayantika muna mvu wa 455 Vitila Tandu Kieto, vava Antakesate wa Ntinu Aparasi kavana nswa kwa Nekemiya mu vutulwisa ye tunga Yerusaleme. (Nek. 2:1-8) Tumingu twatu twafokoka una vavioka mvu 483, i sia vo, muna mvu wa 29 wa Tandu Kieto, vava Yesu wa mwisi Nazarete kavubwa yo kuswa muna mwand’avelela yo kituka se Masia.—Mat. 3:13-17. *

5. Nkia ungunza tufimpa o wau?

⁵ O wau, yambula twafimpa waka ungunza mu kuma kia Masia una walungana muna luwutuku lwa Yesu, zingu kiandi ova ntoto ye salu kiandi. Ediadi dikumika lukwikilu lweto muna Nkand’a Nzambi yo songa e ziku vo Yesu i Masia ona wantu bavingilanga.

Ungunza mu Kuma kia Zingu Kiandi ova Ntoto

6. Ungunza wasonama mun’Etuku 49:10, aweyi walunganena?

⁶ O Masia owutukila mun’ekanda dia Yuda kuna Isaele. Vava kiafinamanga lufwa lwandi, Yakobo wasambula wan’andi yo vova kwa Yuda vo: “E mvwala ke ikatuka muna Yuda ko, ngatu nkawu a kimfumu vana mpwasil’a malu, yavana kikwiza Silo; o lemvo wa nkangu mpe kwa yandi ukala.” (Etu. 49:10) Alongi ayingi Ayuda bakwikilanga vo e mvovo mia Yakobo kwa Yuda, Masia miyikanga. Kansi, ayeyi i nsas’a mvovo mia Yakobo? Tuzeye wo vo ntinu kavovela, kadi e mvwala ye nkawu a kimfumu i lekwa kasadilanga o ntinu mu songa vo una ye wisa kia yala yo vana nkanikinu. Muna kuma kiaki, ungunza wau usonganga vo ntinu, ona ovewa wisa kia yala, mun’ekanda dia Yuda ketuka. O ntinu antete wa mwisi Yuda i Davidi. O ntinu ansuka wa mwisi Yuda i Sedekiya. Kansi, o ungunza wa Yakobo wasonga vo vekala ye ntinu akaka kunima Sedekiya. O ntinu ndioyo oyala yakwele mvu. Oyikilwanga vo “Silo,” i sia vo, “ndiona ovwidi kio.” Nzambi wavovesa Sedekiya vo ntinu ndioyo yandi una ye wisa kia yala. (Yez. 21:26, 27) Una Yesu kawutukidi ko, mbasi Ngambiele wavova kwa Maria vo: “Yave wa Nzambi okumvan’e kunda ki’es’andi Davidi: kayala muna nzo a Yakobo yakwele mvu; e kintinu kiandi ke kina nsilu (yovo nsuka) ko.” (Luka 1:32, 33) Yesu mwisi kanda dia Yuda, muna luvila lwa Davidi. Yesu yandi kaka wa mwisi luvila lwa Davidi ona Yave kasia nsilu wa kumvana kintinu. Muna kuma kiaki, o Silo i Yesu Kristu.—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

7. Aweyi ungunza mu kuma kia luwutuku lwa Masia walunganena?

⁷ Masia muna mbanz’a Beteleme kewutukila. Mika wa ngunza wasoneka vo: “Ngeye Betelemferate, una vo unke muna mazunda ma Yuda, omo ngeye i mukumpaikil’on’okala nyazi muna Isaele: e mpaiku andi yatuka kuna nz’ankulu, e lumbu yankulu-nkumbi.” (Mika 5:2) Ungunza wau usonganga vo Masia muna Beteleme kewutukila. Mbanza yakala muna zunga kia Yuda yayikilwanga entete vo Eferate. Kana una vo Maria wa ngudi a Yesu yo Yosefe wa s’andi ansansi mu mbanza Nazarete bazingilanga, ayadi a Roma basikidisa vo wantu benda kuyisonekesa muna mavata mau. Muna kuma kiaki, Maria yo Yosefe bayenda kuna Beteleme, kuna kawutukila Yesu. (Mat. 2:1, 5, 6) Muna mpila yayi, Yesu wawutukila va fulu kiayikwa muna ungunza.

8, 9. Nkia ungunza uyikanga luwutuku lwa Masia? Adieyi diavangama vava Masia kawutuka?

 ⁸ O Masia owutwa kwa ndumb’amwenze. (Tanga Yesaya 7:14.) O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “mwenze” i bethulah. E sono kiaki kiasadila mpe mvovo almah owu wasekolwa vo “ndumba.” Kansi tuzeye wo vo o mvovo almah una mpe ye nsasa vo “mwenze” kadi Nkand’a Nzambi wayikila Rebeka vo ndumba (almah) una kasompele ko. (Etu. 24:16, 43) Mwand’avelela a Nzambi wafila Matai mu soneka vo ungunza wa Yesaya 7:14 walungana vava Yesu kawutuka. Muna sono kiaki, Matai kasadila mvovo “ndumba” ko muna Kingerekia. Kansi, wasadila mvovo wa Kingerekia parthenos wasekolwa vo “ndumb’amwenze.” E Nsangu Zambote zasoneka Matai yo Luka ziyikanga vo Maria mwenze kakala vava kayimita muna lusadisu lwa Mwand’avelela a Nzambi.—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Vava Masia kewutuka, yingyana-ngyana bevondwa. Vioka mvu miayingi, diambu diadi diavangama mpe una Masia kawutukidi ko. Faro wa ntinu a Engipito wakanikina nkangu vo batuba konso mwan’eyakala owutuka wa mwisi Nyibere muna Nzadi a Nilo. (Luv. 1:22) Ungunza wa Yeremiya 31:15, 16 uyikanga Rakele ona wadilanga wan’andi ana banatwa kuna “nsi a mbeni.” E dilu kiandi kiawakana yakuna Rama, zunga kia Benyamini kuna node ya Yerusaleme. Matai okutuvovesanga vo ungunza wau wa Yeremiya walungana vava Erodi wa Ntinu kavondesa yingyana-ngyana yawonso amakala muna Beteleme. (Tanga Matai 2:16-18.) Yindula e ntantu bamona o nkangu wau!

10. Sasila una ungunza wa Osea 11:1 walunganena muna Yesu?

¹⁰ Masia obokelwa kuna Engipito. (Os. 11:1) Muna tanina Yesu kalembi vondeswa kwa Erodi wa Ntinu, mbasi wavovesa Yosefe ye Maria vo basisa Isaele yo tina yo Yesu kuna Engipito. Bakala kuna Engipito yavana Erodi kafwa. Vava Erodi kafwa, Yosefe wavutuka yo Yesu kuna Isaele. Dina Yave kavova muna Osea wa ngunza dialungana: “Muna Engipito yabokelela mwan’ame.” (Mat. 2:13-15) Kieleka, ke Yesu ko wadi soka mambu mama mawonso mabwa vava kawutuka ye vava kakala nsedia.

Masia Oyantikidi e Salu Kiandi

11. Nani wakubika e nzila mu kuma kia Masia?

¹¹ Muntu ona okubika e nzil’a Masia. Malaki wasakula vo “Eliya wa ngunza” osala e salu kia kubika e ntima mia wantu kimana bakala bakubama muna ngiz’a Masia. (Tanga Malaki 4:5, 6.) Yesu wayikila “Eliya” ndioyo vo Yoane wa Mvubi. (Mat. 11:12-14) Maku wavova vo e salu kiasala Yoane kialungisa ungunza wa Yesaya. (Yes. 40:3; Maku 1:1-4) Ke Yesu ko watuma Yoane kankubikila e nzila. Nzambi wazola vo wantu bazaya nani i Masia. Muna kuma kiaki, Nzambi yandi wasola Yoane mu sala salu nze kina kia Eliya yo kubika wantu mu tambula Masia.

12. Nkia salu kiamfunu Nzambi kavana kwa Masia?

¹² Nzambi wavana Masia salu kiamfunu. Lumbu kimosi, Yesu wakota mun’esambilu kuna Nazarete, mbanza ina kasansukila. Waziula nkanda yo tanga ungunza wa Yesaya uvovanga vo: “O mwand’a Yave wina yame, e kuma kadi, mazi kankusila yateleka nsangu zambote kw’asukami: Kakuntuma yasamun’e ngyambula kwa nkole, e mbweno kwa mpofo, yasindik’ana bafungumunwa, benda kwau, yasamun’o mvu edienga dia Yave.” Wau vo yandi kikilu i Masia, Yesu wafwana vova vo: “O unu e sono kiaki kilunganini muna matu meno.”—Luka 4:16-21.

13. Adieyi Yesaya kavova mu kuma kia salu kia Yesu kuna Ngalili?

¹³ Ungunza wayika e salu kia Masia kuna Ngalili. Yesaya wasakula mu kuma kia “Zebulune,” “Nafetale” ye “Ngalili a zula.” Wasoneka vo: “Ankangu ana badiatidi muna tombe bamwene ntemo ayingi: awana bakedi mu  nsi a kini kia fwa batemenw’o ntemo.” (Yes. 9:1, 2) Yesu wayantikila e salu kiandi kuna Ngalili, muna mbanz’a Kafanau. Walongela mpe muna zunga ya Zebulune yo Nafetale. Yesu wasadisa nkangu wazingilanga muna zunga yayi muna kubalonga e ludi kiakezimanga nze ntemo. (Mat. 4:12-16) Kuna Ngalili Yesu kavangila Elongi vana Mongo, kasolela alongoki andi yo vanga esivi diandi diantete. I kuna Ngalili mpe Yesu kamonekena kwa tezo kia alongoki 500 vava kafuluka. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Maku 3:13, 14; Yoa. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Muna mpila yayi, walungisa ungunza wa Yesaya muna sila umbangi muna “nsi a Zebulune ye nsi a Nafetale.” Yesu wasila mpe umbangi mu kuma kia Kintinu mu fulu yakaka ya Isaele.

Ungunza Wakaka mu Kuma kia Masia

14. Ungunza wasonama muna Nkunga 78:2, aweyi walunganena?

¹⁴ Masia osadila yingana yovo nona muna longa wantu. Asafi wa ntozi a nkunga wayimbila vo: “Mbatuna nua muna ngana: nta yingana ya nz’ankulu.” (Nku. 78:2) Matai okutuvovesanga una ungunza wau walunganena. Vava kayika yingana kasadila Yesu muna tezanesa Kintinu ye disu dia lulungu ye funa, Matai wavova vo: “[Yesu] kasidi kubavovesa diambu diakondwa kingana ko: dialungana dina diavovwa muna ngunza, oku vo, mbatwin’o nua muna yingana; ntengol’oma maswekama tuka kun’esemo dia nza.” (Mat. 13:31-35) E yingana yovo nona ina kasadilanga Yesu yasadisa wantu ayingi mu bakula e ludi mu kuma kia Yave.

15. Ungunza wasonama muna Yesaya 53:4, aweyi walunganena?

¹⁵ Masia owuka e mbevo. Yesaya wasakula vo: “Kieleka kanata mayela meto, kamweseswa mpasi zeto.” (Yes. 53:4) Vava o ko wa Petelo kayela, Yesu wamwuka. I bosi, ulolo wa wantu bayenda kuna nzo a Petelo, Yesu wabawuka mpe. Matai wavova vo ediadi dialungisa dina diavova Yesaya wa ngunza vo: “Yandi kibeni watambula mayela meto, yo nata yimbevo yeto.” (Mat. 8:14-17) Kansi, ke mu lumbu kiaki kaka ko Yesu kawuka wantu. Nkand’a Nzambi uyikanga lumbu yakaka ina Yesu kawuka o wantu.

16. Adieyi Yoane wa ntumwa kasoneka mu songa vo Yesu walungisa ungunza una muna Yesaya 53:1?

¹⁶ Ndonga ke bekwikila ko vo Yesu i Masia, kana una vo wavanga mambu mayingi mambote. (Tanga Yesaya 53:1.) Muna songa vo ungunza wau walungana, Petelo wa ntumwa wasoneka vo: ‘Kufwil’owu kavangidi sinsu yayingi vana bena, ke bakwikila muna yandi ko: e diambu dia Yesaya wa ngunza dialungana, dina kavova vo, e Yave, nani okwikidi o nsamu eto? Kwa nani kusengomokene o koko kwa Yave?’ (Yoa. 12:37, 38) Kana nkutu muna mvu mialanda, vava Paulu wa ntumwa kasamunanga nsangu zambote, akete kaka bakwikila vo Yesu i Masia.—Roma 10:16, 17.

17. Ungunza wasonama muna Nkunga 69:4, aweyi walunganena?

¹⁷ O Masia omengwa kondwa kuma. (Nku. 69:4) Yesu wavova vo: “Kala kivangila mavangu vana bena ko, mana ke mavangwa kwa muntu akaka ko, nga ke banete esumu ko: kansi owau, bamwene yo saula yo mono yo S’ame. Dialungan’ak’e diambu diasonama muna nsiku au, ovo, bekumbengang’e nkatu ankatu.” (Yoa. 15:24, 25) O mvovo “Nsiku” wasadilwa mu sono kiaki, i sono yawonso ya Nkand’a Nzambi yakala muna tandu kiakina. (Yoa. 10:34; 12:34) Mana tutanganga mu kuma kia Yesu muna nkanda Matai, Maku, Luka ye Yoane mesonganga vo wantu ayingi bamenganga Yesu, musungula afidi a nsambila ya Kiyuda. Vana ntandu, Yesu wavova vo: “E nza ke ilendi kunusaula ko; omono insawidi kadi nsila yo umbangi vo salu yandi ibi.”—Yoa. 7:7.

18. Adieyi tulongoka mun’elongi dilanda?

¹⁸ Alongoki a Yesu muna tandu kiantete ziku bakala kiau vo Yesu i Masia. Bazaya  wo vo Yesu walungisa ungunza wawonso wasonama muna Sono ya Kiyibere mu kuma kia Masia. (Mat. 16:16) Mun’elongi diadi tulongokele una ungunza mu kuma kia zingu ye salu kia Yesu walunganena. Mun’elongi dilanda tulongoka ungunza wakaka mu kuma kia Masia. Avo tutoma badika ungunza wau, ke tukala ye lukatikisu ko vo Yesu i Masia wasolwa kwa Yave.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nkia Mvutu Ovana?

• Nkia ungunza walunga mu kuma kia luwutuku lwa Yesu?

• Nani wakubika e nzila mu kuma kia Masia?

• Ungunza wasonama muna Yesaya kapu kia 53 aweyi walunganena?

[Yuvu ya Longoka]