LONGI DIA 30
NKUNGA WA 36 Tulunga-lunga Ntima Mieto
Nkia Mambu Mamfunu Tulenda Longoka Muna Atinu a Isaele?
“Numona diaka e nswaswani vana vena nsongi ye kimpumbulu, vana vena ndiona osadilanga Nzambi yo ndiona olembi kunsadilanga.”—MAL. 3:18.
DIAMBU DIASINA TULONGOKA
Tulongoka una Yave kamwenanga atinu a Isaele ye mana Yave kevingilanga kwa asambidi andi o unu.
1-2. Adieyi Bibila kivovanga mu kuma kia atinu akaka a Isaele?
BIBILA kiyikanga nkumbu za wantu 40 ana bakala atinu muna Isaele. a Bibila kia ziku kikilu vava kivovelanga wantu awaya ye kisengomonanga maka mambu mamfunu mu kuma kia wantu awaya. Kasikil’owu, kana nkutu atinu ana bakala vo ambote, bavanga maka mambu mambi. Badika e nona kia Davidi ona wakala se Ntinu ambote. Yave wavova vo: ‘Davidi wa selo kiame . . . wandanda ye ntim’andi wawonso.’ (1 Nti. 14:8) Kansi, sungamena wo vo Davidi wata zumba yo nkento wasompwa ye wavanga mawonso kimana yakala diandi kavondwa kuna vita.—2 Sam. 11:4, 14, 15.
2 Kuna diak’e sambu, atinu ayingi ana ke bakala ye kwikizi ko bavanga maka mambu mambote. Tala e nona kia Rekabame. Muna mbweno za Yave, “wavanga oma mambi.” (2 Tus. 12:14) Kana una vo i wau, Rekabame walemvokela nkanikinu a Yave walembi nuanisa kintinu kia Isaele kia makanda kumi ye wayambula vo basola ntinu wankaka. Watanina mpe mbanza zayingi, wasadisa nkangu a Nzambi kimana bayitanina muna mbeni zau.—1 Nti. 12:21-24; 2 Tus. 11:5-12.
3. Nkia kiuvu tulenda kukiyuvula? Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?
3 Vava tutanganga oma ma atinu a Isaele, tulenda kukiyuvula: Wau vo atinu bavanga mambu mambote ye mambu mambi, aweyi Yave kabakilanga nzengo vo ntinu nengandi wasikila ye kwikizi yovo ve vana meso mandi? E mvutu za kiuvu kiaki zikutusadisa mu bakula dina kafwete vanga konso muntu mu yeto muna yangidika Yave. Mu longi diadi, tumona mambu tatu mana Yave kasungamenanga vava kafimpanga atinu a Isaele: Mana makala muna ntima miau, luviluku lwau lwa ntima ye kana vo basambilanga Yave mu mpila yambote.
ZOLA YAVE YO NTIMA WAWONSO
4. Nkia diambu diaswaswana muna atinu ana basikila ye kwikizi ye ana ke basikila ye kwikizi ko?
4 Atinu ana bayangidika Yave bansambilanga yo ntim’asikila, i sia vo, yo ntima wawonso. b Yosafate wa Ntinu ona wakala se ntinu ambote, “watomba Yave ye ntim’andi wawonso.” (2 Tus. 22:9) Mu kuma kia Yosiya, Bibila kivovanga vo: “Ke vakala ntinu ko ona wafwanana yandi muna awana bamvita yovo muna ana banlandila, ona wavutuka kwa Yave ye ntim’andi wawonso.” (2 Nti. 23:25) Mu kuma kia Solomo ona wavanga mambu mambi kuna mfoko a zingu kiandi, Bibila kivovanga vo: “Ntim’andi ke wasikila ko.” (1 Nti. 11:4) Mu kuma kia Abiyami, ntinu ankaka ona walembi sikila ye kwikizi, Bibila kivovanga vo: “Ntim’andi ke wasikila ko muna Yave.”—1 Nti. 15:3.
5. Osambila Yave yo ntim’asikila, aweyi disongele?
5 Ozevo, osambila Yave yo ntim’asikila, aweyi disongele? Ndiona osambilanga Yave yo ntima wawonso ke vanganga wo ko muna lungisa kaka e mbebe andi nze yandi okomekenuanga. Kansi, o zola yo vumi wandi muna Yave ukumfilanga muna kunsadila. Okwamanananga songa e fu yayi kwa Yave muna zingu kiandi kiawonso.
6. Aweyi tulenda kadila yo ntim’asikila? (Ngana 4:23; Matai 5:29, 30)
6 Aweyi tulenda tanginina atinu akwikizi a Isaele yo sadila Yave yo ntim’asikila? Tufwete venga umpukumuni wawonso, i sia vo, konso diambu dilenda yoyesa o zola kweto muna Yave. Kasikil’owu, tufwete keba muna mambu tutalanga yovo mambu tuvanganga muna ntangwa ke tukalanga ye salu ko. Tufwete lungalala mpe muna sola akundi yo venga e ngindu za sia vo, e nzimbu yovo kimvuama i lekwa kisundidi o mfunu muna zingu. Avo tubakwidi vo vena ye diambu diyantikidi yoyesa o zola kweto muna Yave, tufwete vanga diambu vana vau muna katula vonza kiokio.—Tanga Ngana 4:23; Matai 5:29, 30.
7. Ekuma dinina diamfunu mu venga umpukumuni wawonso?
7 Ke tufwete yambula ko vo ntim’eto wakala wavambana. Avo katuyikebele ko tulenda kuyivuna yo yantika yindula vo ekolo tusalanga salu yayingi ya kimwanda, kavena diambu ko dilenda kutuvukumuna. Badika e nona eki: Yindula vo va mbazi wina muna nsungi a kiozi. I bosi, okotele muna nzo yo kwika e tiya. Nga obenze vo e kiozi kikuluka kele vo oyambwidi zika e kielo? E kiozi kikwamanana kota muna nzo. Adieyi tulongokele muna nona kiaki? Muna tatidila e kikundi kieto yo Yave, mayingi tufwete vanga muna kimwanda, ke kuyidikila kaka ko muna kimwanda. Ediadi disongele vo tufwete kanga e mielo mia nzo zeto kimana umpukumuni walembi kota. Muna mpila yayi e “kiozi” kia nza yayi ye fu ina Yave kemenganga ke ikota muna ntima mieto ko yo vambanesa wo.—Efe. 2:2.
LUVILUKU LWAKIELEKA LWA NTIMA MUNA MASUMU
8-9. O Davidi wa Ntinu yo Kizekeya wa Ntinu, adieyi bavanga vava babakula vo Yave kayangalela ko mana bavanga? (Tala fwaniswa .)
8 Nze una tumwene kuna lubantiku, Davidi wa Ntinu wavanga vilwa wampwena. Kansi, vava Natani wa ngunza kamvovesa una Yave kamona mu kuma kia vilwa wandi, Davidi kuna lulembamu lwawonso waviluka o ntima. (2 Sam. 12:13) E mvovo mia Davidi muna Nkunga 51, misonganga vo nkwa ziku kakala ye waviluka kieleka o ntima muna bi wandi. Davidi kasonga fu kia disu ku nsi a lukaya ko muna vuna Natani vo waviluka ntima yo venga e tumbu.—Nku. 51:3, 4, 17, mvovo mia lubantiku.
9 Kizekeya wa Ntinu, wasumukina mpe Yave. Bibila kivovanga vo: “Okitukidi se nkwa lulendo, o makasi ma Nzambi mezidi muna yandi ye muna Yuda ye Yerusaleme.” (2 Tus. 32:25) Kansi, ekuma Kizekeya kakitukila se nkwa lulendo? Nanga wayantika kuyimwena vo wasunda o mfunu mu kuma kia kimvuama kiandi, e nsunda ina kasunda Asuria muna vita yovo mu kuma kia mpila yasivi ina kawukilwa. Nanga o lulendo lwalu i lwau lwamfila mu songa kimvuama kiandi kwa esi Babele. Muna kuma kiaki, Yesaya wa ngunza wamvovesa vo Yave wamfungila makasi. (2 Nti. 20:12-18) Kansi nze Davidi, kuna lulembamu lwawonso Kizekeya waviluka o ntima. (2 Tus. 32:26) Muna kuma kiaki, vana meso ma Yave, Kizekeya wa Ntinu nkwa kwikizi kakala ye “wavanga mambu mambote.”—2 Nti. 18:3.
Davidi wa Ntinu yo Kizekeya wa Ntinu, kuna lulembamu lwawonso baviluka ntima vava babakula una Yave kamona mu kuma kia masumu mau (Tala e tini kia 8-9)
10. Amaziya wa Ntinu adieyi kavanga vava kavewa e longi?
10 Nswaswani yo yau, Amaziya wa Ntinu a Yuda wavanga mambu mambote, kansi “ke mu ntim’asikila ko.” (2 Tus. 25:2) Nkia diambu diambi kavanga? Vava Yave kansadisa mu nuana ye Anedome, Amaziya wavumbamena e nzambi za nkangu a Edome. c Vava ngunz’a Yave kamvana e longi mu kuma kia mana kavanga, o ntinu kazola kumwila ko ye wanyinga vana kakala.—2 Tus. 25:14-16.
11. Landila 2 Korinto 7:9, 11, adieyi tufwete vanga muna lolokwa masumu? (Tala mpe mafoto.)
11 Nkia mambu tulenda longoka muna nona yayi? Tufwete vilukanga e ntima muna masumu meto yo vanga mawonso mu lembi mo vutukila diaka. Adieyi tuvova avo akuluntu muna nkutakani batuvene longi, nanga muna diambu diakete? Ke tufwete yindula ko vo Yave ke kutuzolanga diaka ko yovo akuluntu ke bekutuzolanga ko. Kana nkutu atinu a kwikizi a Isaele ezak’e ntangwa, tumbu ye malongi bavuanga o mfunu. (Ayib. 12:6) Avo tuveno tumbu, (1) tufwete kio tambulwila kuna lulembamu lwawonso, (2) tufwete vanga konso nsobani zivuilu o mfunu ye (3) tufwete kwamanana sadila Yave ye ntima wawonso. Avo tuvilukidi ntima muna masumu meto, kalukatikisu ko vo Yave okutuloloka.—Tanga 2 Korinto 7:9, 11.
Avo tuveno tumbu, (1) tufwete kio tambulwila kuna lulembamu lwawonso, (2) tufwete vanga konso nsobani zivuilu o mfunu ye (3) tufwete kwamanana sadila Yave yo ntima wawonso (Tala e tini kia 11) f
SAMBILA YAVE MU MPILA YAMBOTE
12. Nkia diambu bavanganga atinu ana Yave kabadikila vo akwa kwikizi?
12 Atinu ana Yave kabadikila vo akwa kwikizi, batatidilanga e nsambil’aludi ye basadisanga o nkangu a Yave mu vanga diau dimosi. Dialudi, nze una tumwene, kana una vo bavanganga e mpilakanu, bakiyekola emvimba kwa Yave ye bavanganga e ngolo muna fokola e nsambil’a teke. d
13. Ekuma Yave kabadikila Akabi wa Ntinu vo ke nkwa kwikizi ko?
13 Kansi, ekuma Yave kabadikila atinu akaka vo ke akwa kwikizi ko? Dialudi vo, ke mambu mawonso ko bavanga makala mambi. Kana nkutu Akabi ona wakala vo ntinu ambi, wasonga filulembamu ye wakendalala wau kavondesa Nabote. (1 Nti. 21:27-29) Watunga mpe e mbanza yo sunda e vita zankaka kanuana muna wete dia Isaele. (1 Nti. 20:21, 29; 22:39) Kansi, Akabi wavanga diambu diasunda o bi. Mu kuma kia umpukumuni wa nkaz’andi, wawokesa e nsambila za nzambi zaluvunu ye teke. Kaviluka ntima ko mu kuma kia diambu diadi.—1 Nti. 21:25, 26.
14. (a) Ekuma Yave kabadikila Rekabame wa Ntinu vo ke nkwa kwikizi ko? (b) Nkia fu batoma songanga atinu ayingi a Isaele?
14 Badika Rekabame wa ntinu ankaka ona walembi songa kwikizi. Nze una tumwene kuna lubantiku, mambu mayingi mambote kavanga muna kintinu kiandi. Kansi, vava o mambu matoma diatanga ye kintinu kiandi kiakumama, wabembola Nsiku a Yave yo yantika sambila nzambi zaluvunu. (2 Tus. 12:1) Tuka muna kolo kiakina, ezak’e ntangwa wasambilanga Yave ye ntangwa zankaka wasambilanga nzambi zaluvunu. (1 Nti. 14:21-24) Rekabame yo Akabi ke yau kaka ko i atinu babembola nsambil’aludi. Muna vova e ludi, e diambu diasunda o bi muna atinu ayingi a Isaele, i yikama e nsambil’aluvunu. Kalukatikisu ko vo, vana meso ma Yave, o tatidila e nsambil’aludi i diambu diasunda o mfunu muna zaya kana vo ntinu ambote yovo ntinu ambi.
15. Ekuma o tatidila e nsambil’aludi dinina se diambu diamfunu kuna kwa Yave?
15 Ekuma e diambu dia nsambila diasundila o mfunu kuna kwa Yave? Entete, kadi atinu yau bakala ye mbebe ya vana tuludiku kwa nkangu a Nzambi muna diambu ditadidi e nsambil’aludi. Kansi, e nsambil’aluvunu yabafilanga mu vola masumu mampwena yo vanga mambu mankaka mambi. (Osea 4:1, 2) Vana ntandu, atinu ye nkangu awonso bakiyekola bakala kwa Yave. I kuma e Bibila kitezanesenanga e nsambil’aluvunu ye zumba. (Yer. 3:8, 9) Vava o muntu ketanga e zumba, osonganga vo kena ye kwikizi ko kwa nkaz’andi. E zumba kitoma kendelekanga yakala yovo nkento una vo nkaz’andi otele zumba. Diau dimosi mpe, avo selo kia Yave kia kiyekola ukivene muna nsambil’aluvunu, Yave kesumukinanga. Ediadi mpasi zayingi ditwasanga muna ntima. e—Nsi. 4:23, 24.
16. Vana meso ma Yave, nkia nswaswani ina vana vena muntu ansongi yo muntu ambi?
16 Nkia mambu tulenda longoka muna nona kiaki? Dialudi vo tufwete vanganga mawonso muna lembi kuyisia muna konso nsambil’aluvunu. Kansi, tufwete simbininanga mpe e nsambil’aludi yo kwamanana sadila Yave. Malaki wa ngunza wasasila e nswaswani ina vana vena o muntu ansongi yo muntu ambi vana meso ma Yave. Wasoneka vo: “Numona diaka e nswaswani vana vena nsongi ye kimpumbulu, vana vena ndiona osadilanga Nzambi yo ndiona olembi kunsadilanga.” (Mal. 3:18) Muna diadi, ke tufwete yambula ko vo konso diambu, kana nkutu vilwa wa yeto kibeni watukendeleka yamu tezo kia yambula sadila Yave. Oyambula sadila Yave i sumu diampwena.
17. Ekuma ofwete kuyikebela muna sola muntu ozolele kazala yandi?
17 Avo u mpumpa ye ozolele kazala, nga omwene una e mvovo mia Malaki minina e ngwizani yo lukazalu? O muntu olenda kala ye fu yambote, kansi avo ke sadilanga Nzambi a ludi ko, nga muntu ambote yovo muntu a nsongi kekala vana meso ma Yave? (2 Kor. 6:14) Avo okazale yo muntu ndioyo, nga okala kukasakesa muna kimwanda? Badika ediadi: Akento a Solomo wa Ntinu ana ke basambilanga Yave ko nanga fu yambote bakala yau. Kansi, wau vo ke basambilanga Yave ko, malembe-malembe bayantika vambanesa ntim’a Solomo yamu tezo kia kuyivana muna nsambil’aluvunu.—1 Nti. 11:1, 4.
18. Nkia mambu amase bafwete longanga kwa wan’au?
18 Mase balenda sadila lusansu lwa atinu a Isaele muna sadisa wan’au kimana bakala yo luzolo lwa sadila Yave. Sadisa wan’aku babakula vo kuna kwa Yave, e mpila o muntu kekuyivaninanga muna nsambil’aludi, i yau isonganga kana vo muntu ambote yovo muntu ambi. Muna mvovo miaku ye muna mbandu aku songanga vo o longoka e Bibila, kwenda mu tukutakanu yo sala e salu kia umbangi, i mambu masundidi o mfunu muna zingu kiaku. (Mat. 6:33) Avo kuvangidi mambu mama ko, wan’aku balenda yindula vo o kala Mbangi a Yave i “dibundu dia mase mau.” Muna kuma kiaki, balenda yantika sia e nsambil’aludi va fulu kiazole muna zingu kiau yovo balenda yambula emvimba sadila Yave.
19. Nkia vuvu tulenda kala kiau avo muntu oyambwidi sadila Yave? (Tala mpe e babu, “ Olenda Vutuka kwa Yave.”)
19 Avo muntu oyambwidi sadila Yave, nga tufwete dimbula e vuvu? Ve. Kadi olenda viluka ntima yo vutuka sambila Yave mu mpila yambote. Muna lenda wo vanga, o muntu ndioyo kafwete yambula e fu kia lulendo yo tambulwila lusadisu lwa akuluntu ye lwa ampangi muna nkutakani. (Yak. 5:14) Kiakala nkia diambu kebembola, kafwete wo zaya vo ovua diaka e dienga dia Yave i diambu disundidi o mfunu.
20. Avo tutanginini atinu akwikizi, aweyi Yave kekutubadikila?
20 Muna mvovo miankufi, nkia mambu tulongokele muna atinu a Isaele? Tulenda kala nze atinu akwa kwikizi avo tutomene tatidila kukiyekola kweto kwa Yave yo kala yo ntim’asikila. Tufwete longokanga e diambu muna vilwa weto, viluka ntima yo vanga konso nsobani zivuilu o mfunu. Ntangwa zawonso tufwete sungamenanga o mfunu wa tatidila e nsambil’a Yave wa Nzambi mosi kaka aludi. Avo okwamanene ye kwikizi mu mpila yayi, o Yave okubadikila vo mambu mansongi ovanganga vana meso mandi.
NKUNGA WA 45 Ngindu za Ntim’ame
a “Atinu a Isaele” tuvovele mu longi diadi i atinu awonso ana bayala nkangu a Yave, kiakala muna kintinu kia Yuda kia makanda mole yovo muna kintinu kia Isaele kia makanda kumi yovo kintinu kiawonso kia makanda 12.
b MVOVO MISASILU: O mvovo “ntima” nkumbu miayingi vava usadilwanga muna Bibila uyikanga e kiwuntu kia muntu, i sia vo, zolela yandi, ngindu zandi, fu yandi, lendo kiandi ye makani mandi mana kazolele lungisa.
c Kuna nz’ankulu, diatoma monekanga vo atinu basambilanga nzambi za zula ina basundanga.
d Asa wa Ntinu wavanga vilwa wayingi wampwena. (2 Tus. 16:7, 10) Kana una vo i wau, Bibila kivovanga vo Asa wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave. Kana una vo kuna lubantiku katambulwila e longi ko, nanga kuna kwalanda waviluka ntima. Muna mvovo miankufi, Yave mambu mayingi mambote kamona muna yandi, ke mu mambu mambi ko. Edi disundidi o mfunu, Asa Yave kaka kasambilanga ye wavanga mawonso muna sukisa e nsambil’a teke muna kintinu kiandi.—1 Nti. 15:11-13; 2 Tus. 14:2-5.
e E nsiku miole miantete muna Nsiku a Mose miasimanga fu kia sambila konso muntu yovo konso lekwa ke mu Yave ko. Ediadi disonganga vo e nsambila i diambu disundidi o mfunu kuna kwa Yave.—Luv. 20:1-6.
f MAFOTO : Nkuluntu mosi una vo toko, omokenanga yo mpangi ankaka. Unsongele vo otokananga mu kuma kiandi kadi nkumbu miayingi kenuanga malavu mankolwa yo viokesa tezo. O mpangi kuna lulembamu lwawonso otambulwidi e longi, ovangidi nsobani zivuilu o mfunu yo kwamanana sadila Yave ye kwikizi kiawonso.
